''Το συνταγματικό δικαίωμα στη μονιμότητα''. Αυτά έλεγε ο κ. Αντώνης Μανιτάκης, ως Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και ως αριστερός. Γιατί σήμερα ως κυβερνητικός και υπουργός τ' αλλάζει και συζητεί για εφεδρείες δημοσίων υπαλλήλων;

Η συνταγματική εγγύηση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, όπως κατοχυρώ­νεται σήμερα στο άρθρο 103 παρ. 4, είναι πολύ παλιά και καθιερώθηκε με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1911 με την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ως δραστική αντιμετώπι­ση της κομματικής φαυλοκρατίας και ασυδοσίας, που επικρατούσε μέχρι τό­τε, σχετικά με τους διορισμούς και τις απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων.

Κάθε πολιτική παράταξη που κέρ­διζε τις εκλογές φρόντιζε να απολύει όλους τους υπαλλήλους που είχε διο­ρίσει η προηγούμενη κυβέρνηση και να τους αντικαθιστά με τους δικούς της. Οι απολυμένοι συγκεντρώνονταν σε ένδειξη διαμαρτυρίας στην πλατεία της πόλεως των Αθηνών και έκλαιγαν απελπισμένοι τη μοίρα τους. Η πλα­τεία αυτή ονομάστηκε, εκ του λόγου αυτού, πλατεία Κλαυθμώνος.

Εκατό χρόνια ακριβώς μετά το σημα­διακό αυτό ιστορικό προηγούμενο, η μοίρα αυτού του τόπου μάς αναγκάζει, αντί να γιορτάσουμε την επέτειό του, να ξαναθυμηθούμε τη νομική και θε­σμική σημασία του και να συμπυκνώ­σουμε το νόημά του, όπως μας το κλη­ροδότησε η εκατονταετής εφαρμογή της μονιμότητας από τον νομοθέτη και τη διοίκηση και όπως το ερμήνευσε η συνταγματική μας νομολογία.

Ήδη πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πό­λεμο, η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε διευκρινίσει ότι η κα­τάλυση της δημοσιοϋπαλληλικής σχέσης, την οποία επιφέρει αναγκαστικά η ενδεχόμενη νομοθετική κατάργηση της οργανικής θέσης που κατέχει ο δη­μόσιος υπάλληλος, ανατρέπεται και η απόλυση του δημοσίου υπαλλήλου αποτρέπεται, όταν ο νομοθέτης προ­βλέψει ταυτόχρονα με την κατάργηση τη δημιουργία νέων θέσεων όμοιων με τις καταργημένες.

Τότε ο υπό απόλυση δημόσιος υπάλ­ληλος έχει δικαίωμα διορισμού και αυτοδίκαιης ένταξης στις νέες ορ­γανικές θέσεις. Στην απόφαση π.χ. 1725/1955, που επιβεβαιώνει προγε­νέστερη νομολογία, το ΣτΕ διακήρυξε ότι «οι δημόσιοι υπάλληλοι οι απολαύ­οντες της κατά το Σύνταγμα μονιμότητος διατηρούσι ταύτην [.] και εις περίπτωσιν καθ' ην αι κατεχόμεναι υπ' αυτών θέσεις μεταφέρονται εκ της δη­μοσίας υπηρεσίας εις το υφιστάμενον ή νεοϊδρυόμενον νομικόν πρόσωπον δημοσίου δικαίου».

Έκτοτε, παγίως ο νομοθέτης, όταν καταργούσε οργανικές θέσεις για δι­αφόρους λόγους, μεταξύ των οποίων και η αναδιάρθρωση υπηρεσιών, φρό­ντιζε να εντάσσει τους υπαλλήλους των οποίων οι θέσεις καταργούνταν στις νέες θέσεις που δημιουργούνταν.

Όταν οι νεοϊδρυόμενες θέσεις ήταν κατ' ουσίαν όμοιες προς αυτές που καταργήθηκαν γινόταν παγίως δεκτό ότι αναβίωνε η συνταγματική προστατευόμενη μονιμότητα του απολυθέ­ντος λόγω καταργήσεως της οργανι­κής θέσης.

Η περίπτωση της αναβίωσης θα πρέ­πει να διακριθεί πάντως από τη διατήρησή της λόγω αυτοδίκαιης ένταξης, διότι είναι κάτι το διαφορετικό και το επιπλέον. Αυτό αποτελούσε μια πά­για πρακτική, η οποία λειτουργούσε ως έμπρακτη ερμηνεία της συνταγμα­τικής εγγύησης της μονιμότητας και αποτέλεσε τη βάση για τη θεμελίωση ενός συνταγματικού πλέον δικαιώμα­τος των δημοσίων υπαλλήλων στη μο­νιμότητα.

Αυτοδικαίως...

Έτσι μπορούμε σήμερα να ισχυρι­στούμε ότι από το άρθρο 103 παρ. 4 του Συντάγματος απορρέει ένα συ­νταγματικό δικαίωμα των δημοσίων υπαλλήλων στη μονιμότητα, το οποίο αναβιώνει μόλις ανασυσταθούν μετά από συγχώνευση, αναδιάρθρωση ή ανασύνταξη δημοσίων υπηρεσιών ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου θέσεις όμοιες από άποψη αντικει­μένου ή καθηκόντων με αυτές που καταργούνται.

Δημιουργείται δηλαδή, ακόμη και αν έχουν εν τω μεταξύ απολυθεί, ένα δικαίωμα αυτοδίκαιου επαναδιορι­σμού τους.

Η αναβίωση αυτή της μονιμότητας δεν αφορά συγκεκριμένα τις νέες θέ­σεις που ιδρύονται, που μπορεί να εί­ναι και λιγότερες από τις καταργού­μενες, αλλά γενικά και αφηρημένα τις δημόσιες υπηρεσίες ή τη δημόσια υπηρεσία με τη λειτουργική του όρου έννοια, που επιτελεί όμοια καθήκοντα και εξυπηρετεί τις ίδιες ανάγκες.

Οι υπό απόλυση δημόσιοι υπάλλη­λοι λόγω νομοθετικής κατάργησης της θέσης τους διαθέτουν άρα συνταγμα­τικό δικαίωμα διορισμού ή επανέντα­ξης ή μετάταξης γενικά στο Δημόσιο, ακόμη και σε άλλη ή παρεμφερή με την καταργούμενη δημόσια υπηρε­σία, εφόσον μεταξύ των άλλων, όλα αυτά τα χρόνια, τους δημιουργήθηκε η δικαιολογημένη εμπιστοσύνη ότι το συνταγματικό τους δικαίωμα στη νομι­μότητα δεν είναι δυνατόν να το θίξει ο κοινός νομοθέτης.

Το πόσο δίκαιη και δικαιολογημένη είναι αυτή η πεποίθηση των εν λόγω υπαλλήλων είναι πιστεύω περιττό να αναλύσω.

Δεν τολμώ να φανταστώ ότι θα υπάρξει ελληνική κυβέρνηση που θα επιχειρήσει το αντίθετο, το οποίο θεω­ρώ ούτως ή άλλως απάνθρωπο: και μό­νη η σκέψη του με ξεπερνά ως νομικό, ως συνταγματολόγο, ως δημοκρατικό πολίτη.

Του Αντώνη Μανιτάκη

Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην «Αυγή», στις 18.4.2010