Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Κυψέλης Φαναρίου Πρέβεζας.

  

Στην δεξιά όχθη του Κωκυτού ποταμού , 2.5 χλμ ΒΑ του χωριού Τουρκοπάλκου ( σημ . Κυψέλη ) , βρίσκεται το μοναδικό Βυζαντινό μοναστήρι της περιοχής Φαναρίου του Νομού Πρέβεζας , αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο .

Από το μοναστήρι σώζονται το Καθολικό , η Τράπεζα , τα ερείπια των κελιών και των βοηθητικών χώρων που πιθανότατα χρονολογούνται τον 17^ο ή 18^ο αιώνα , και ο Περιβολότοιχος .

Η Μονή σύμφωνα με την τεχνοτροπία της κατασκευής της παραπέμπει σε κτίσμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου , κατά τα τέλη του 13^ου αι . , ενώ η εν μέρει αλλοιωμένη επιγραφή που φέρει , αναγράφει το όνομα του Μιχαήλ Β' Δούκα , ως κτήτωρ ή του αξιωματούχου αυτού Μιχαήλ Ζώριανου .

Το Καθολικό αποτελείται από τον κυρίως ναό και από περίστωο που τον περιβάλλει κατά τις τρεις πλευρές και απολήγει σε παρεκκλήσια , τα οποία πλαισιώνουν το Ιερό Βήμα . Τα δύο παρεκκλήσια ενσωματώνονται στην Βόρεια και την Νότια πλευρά του Καθολικού , με κοινό πρόναο όπου επικοινωνούν μεταξύ τους με πόρτα και Ιερά Βήματα ενώ πάνω από αυτά υπάρχουν οκτάπλευροι τρούλλοι . Στο μέσο της δυτικής πλευράς του περιστώου υψώνεται χαμηλός πύργος . 

Ο κυρίως ναός ανήκει στην σχετικά σπάνια κατηγορία των τρικλίτων σταυρεπιστέγων , τα κλίτη χωρίζονται στο μεν Ιερό βήμα με τοίχους , στο δε δυτικό τμήμα του ναού με ζεύγος διαφόρου ρυθμού κιόνων και παραστάδες που εξέχουν από τον δυτικό τοίχο υποβαστάζοντας την εγκάρσια καμάρα του Κυρίως Ναού ενώ το χαμηλό χτιστό τέμπλο φέρει Αγιογραφίες του 17^ου αι . Στο Ιερό Βήμα με προσκομιδή και οστεοφυλάκειο στη θέση του Διακονικού ξεχωρίζουν η Πλατυτέρα , ο Παντοκράτωρ και οι Ιεράρχες . Στα παρεκκλήσια δεν υπάρχουν Αγιογραφίες .

Η μεγάλη ποικιλία της μορφής των στεγών εξωτερικά εντυπωσιάζει παράλληλα με τον κεραμοπλαστικό διάκοσμο , τα γνωστά πήλινα διακοσμητικά μοτίβα , χαρακτηριστικά των κτισμάτων του Δεσποτάτου , οδοντωτές ταινίες και γείσα , ζώνες μαιάνδρων , δισέψιλον , κλειδόσχημα , επάλληλες ορθές γωνίες , ήλιοι , σε συνδιασμό με την πλινθοπερίκλειστη κατασκευή της τοιχοδομίας προσθέτουν χρώμα και κίνηση σε όλο το οικοδόμημα , προσδίδοντας στο μνημείο την αίσθηση της κινητικότητας .

Νότια του Καθολικού της Μονής σε απόσταση 8,5 μ . , υπάρχει η Τράπεζα του Μοναστηριού διαμορφωμένη από παλιά σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο - πρόκειται για μονόκλιτη Βασιλική με πρόναο , κυρίως Ναό και Ιερό Βήμα . Στον ανατολικό τοίχο της Τράπεζας διατηρούνται τοιχογραφίες του 19^ου αι . , όπου η Πλατυτέρα εντυπωσιάζει με την ζωντάνια της μορφής της .

Μια μικρή καμπάνα κρέμεται από ένα ελαιόδεντρο Δυτικά του Καθολικού και επισημαίνει ότι κάποτε ήταν ενεργό Μοναστήρι .

Η 8^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με εκτεταμένες εργασίες από το 2004 έως το 2007 , και απώτερο στόχο την αντιμετώπιση των δομικών και οικοδομικών προβλημάτων , την αισθητική αναβάθμιση του μνημειακού συνόλου και του περιβάλλοντος χώρου , την περαιτέρω ανάδειξη της ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας των μνημείων , την λειτουργική αξιοποίηση μέσω της εξακολουθήσεως της χρήσεως των δύο ναών ως χώρων λατρείας και ως επισκέψιμων μνημείων , πραγματοποίησε την αποκατάσταση του Καθολικού με γνώμονα την διατήρηση της αυθεντικότητας του μνημείου μέσω της διατηρήσεως των αυθεντικών αρχιτεκτονικών στοιχείων κατά το περισσότερο δυνατό , τον σεβασμό των αξιόλογων ιστορικών φάσεων , την χρήση παραδοσιακών υλικών και τρόπων δομής , την αναστρεψιμότητα των επεμβάσεων , και την ένταξη με διάκριση των νέων κατασκευών από τις παλαιές : - με ανασκαφική έρευνα , αποκατάσταση των οδοντωτών γείσων στις επιστέψεις , επικεράμωση των στεγών , καθαρισμό των ασβεστωμάτων , αποκατάσταση των δαπέδων στα παρεκκλήσια και το περίστωο , αρμολογήματα , στερεώσεις , διατήρηση και συντήρηση των επιχρισμάτων , κατασκευή νέων διαφραγμάτων στα παράθυρα του Καθολικού , κατασκευή ντρενάζ περιμετρικά του Καθολικού για την απομάκρυνση των ομβρίων εκτός περιβολότοιχου , καθώς και με επεμβάσεις στερέωσης και αρμολόγησης στην Τράπεζα στην ανατολική , βόρεια και δυτική όψη της , με διάλυση και ανακατασκευή της νοτιοανατολικής γωνίας και ανόρθωση του κεκλιμένου τμήματος του ανατολικού τοίχου του βορείου , ισογείου τμήματος του κτιρίου στα κελλιά , με αρμολόγηση και στερέωση σε τμήματα του περιβολότοιχου, κατασκευή και τοποθέτηση πινακίδων.