Περί Ιερομάρτυρος και Ισαποστόλου Κοσμά του Αιτωλού.

Γράφει ο Αθανάσιος Δημ. Στράτης.

Περί του Πάτερ Κοσμά έχουν γραφεί πολλά για την ζωή και το έργο του, αλλά και για μετά το θάνατό του διάφορες περιπέτειες της Μονής και των λειψάνων του. Ιδιαίτερα η Αγία κάρα του, την οποίαν ευλαβείτο και αυτός ακόμη ο αλλόθρησκος Αλή πασάς, αφέθηκε χωρίς φροντίδα πολλές φορές και από ιερωμένους.

Παρατίθεται ένα κείμενο της εφημερίδας ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΊΑ στις 24 Απριλίου 1889.

“Βεράτιον 10 Απριλίου 1889.

Πλημμύραι και η μονή του Ισαποστόλου Κοσμά.

Ένεκα του πρό μηνός επικρατούντος διαρκώς βροχερού καιρού οι γεωργοί δεν ηδυνήθησαν να καλλιεργήσωσι και σπείρωσι τους οψίμους καρπούς, αραβόσιτον κ.λ.π. Ο δια της πόλεως Βερατίου και Μουζακιάς διερχόμενος ποταμός Άψος (Βερατινός) πλημμυρίσας πολλά κατέκλυσε μέρη, εισήλθε δε και εις την επί της αριστεράς αυτού όχθης κειμένην μονήν του ισαποστόλου Κοσμά και σπουδαίως έβλαψε τον περικαλή αυτής ναόν τον υπό του Αλή πασά ανεγερθέντα, ως και πάντα τα δωμάτια. Οι κάτοικοι των πέριξ χωρίων, όπως προλάβωσι την τελείαν καταστροφήν εξ άλλης τυχαίας πλημμύρας, δι’ αναφοράς ανηνέχθησαν εις τον αρχιερέα, ός καρπούται προς ίδιον όφελος πάντα τα της μονής ταύτης εισοδήματα, παρακαλούντες να προλάβη πάσαν επικειμένην καταστροφήν τη αρωγή πάντων των κατοίκων της Μουζακιάς δι’ ανεγέρσεως προχωμάτων και άλλων μέσων.

Αλλ’ η πανιερότης του ού μόνον ουδεμίαν έδωκεν ακρόασιν εις τας αναφοράς των, αλλά και τους αποσταλέντας προεστώτας, ίνα και προφορικώς εκθέσωσιν εις την αγιωσύνην του την κατάστασιν της μονής, κακώς και βαναύσως ο αξιοκατάκριτος απέπεμψεν. Ο ναός της μονής διεράγη πανταχόθεν και κατέστη άχρηστος πλέον προς συνάθροισιν των πιστών εν αυτώ, διότι επίκειται η πτώσις του. η λάρναξ η περιέχουσα το σεπτόν λείψανον του ισαποστόλου Κοσμά επί πολλάς ημέρας επέπλεεν ως άλλη κιβωτός του Νώε επί των υδάτων, και τέλος αποσυρθέντων τούτων μετά δέκα ημέρας εκαλύφθη υπό της εναπολειφθείσης ιλύος προς αίσχος του αρχιερέως, ού τινος πρώτη και κυρία φροντίς είνε πώς να αργυρολογή και να θεραπεύση τας φαύλας ορέξεις του και ουδέν πλέον”.

Αθανάσιος Δημ. Στράτης