Εικόνες εγκατάλειψης στον ιστορικό ναό της Παναγίας της Αγιοσπηλιώτισσας στον Άνω Γοργόμυλο Πρέβεζας

Παλαιότερη φωτογραφία (2004), από το βιβλίο  «Παναγία Αγιοσπηλιώτισσα Γοργομύλου», των Αντώνη Θεμ. Νταλαμάγκα, στρατηγού ε.α. και Βασιλικής Κωστούλα-Νταλαμάγκα, καθηγήτριας φιλολόγου – έκδοση της Αδελφότητας Γοργομυλιωτών 2004.

    Κάθε χρόνο το 15Αύγουστο γίνεται το ετήσιο αντάμωμα των απανταχού Γοργομυλιωτών, στον πανηγυρίζοντα ιστορικό ναό της Παναγίας της Αγιοπηλιώτισσας, στο Γοργόμυλο Πρέβεζας. Μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, με πρωτοβουλία του Μορφωτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Γοργομύλου και εθελοντικές εργασίες συγχωριανών, στήνεται στον αύλειο και κατάλληλα διαμορφωμένο  χώρο, ένα μεγάλο ημερήσιο πανηγύρι για τη χαρά του ανταμώματος, με αθρόα προσέλευση και συμμετοχή προσκυνητών και με πολύ κέφι.

     Λόγω σοβαρών φθορών που έχουν προκληθεί από το χρόνο στο ναΰδριο, κρίθηκαν απόλυτα αναγκαίες οι εργασίες συντήρησης του ιστορικού μνημείου. Συναισθήματα χαράς και ανακούφισης ένοιωσαν με το ξεκίνημα των εργασιών, πριν τρία χρόνια, οι κάτοικοι και οι προερχόμενοι από το χωριό και όλη τη γύρω περιοχή, όπως και πολλοί φίλοι του Γοργομύλου. Αποφασίστηκε από την πρώτη στιγμή, το ετήσιο αντάμωμα να μεταφερθεί προσωρινά και μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης στον αύλειο χώρο του ενοριακού ναού του Αγίου Γεωργίου.

     Τρία χρόνια μετά και σε μια επίσκεψή μας στο χώρο, τα συναισθήματα που νοιώσαμε από την εικόνα που αντικρύσαμε, είναι διαφορετικά. Ενώ στις τέσσερις εξωτερικές πλευρές του ναού έχει γίνει άριστη παρέμβαση συντήρησης (αντικειμενικά αξιολογείται ως ελάχιστη για τόσο χρονικό διάστημα), το εσωτερικό του, η σκεπή και όλος ο αύλειος χώρος δείχνουν να έχουν όλα σταματήσει εκεί μεγάλο χρονικό διάστημα τώρα και «ποιος ξέρει» πότε και αν θα συνεχίσουν. Ειλικρινά, ευχόμαστε να είμαστε υπερβολικοί και να εκτιμούμε λάθος την κατάσταση. Αδιάψευστοι μάρτυρες προς τούτο, οι εικόνες που παραθέτουμε από τον περιβάλλοντα χώρο και το εσωτερικό, σημειώνοντας ότι στο εσωτερικό φωτογραφήσαμε με δυσκολία, από την κλειστή και χωρίς τζάμι νότια είσοδο.

     Σκοπός αυτού του άρθρου, που πιθανόν και να «ενοχλήσει», είναι να καταδειχθεί ότι στα ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία μας οφείλουμε σεβασμό και ευγνωμοσύνη.

 

Ιστορικά στοιχεία για τον ναό της Παναγίας της Αγιοσπηλιώτισσας*

     Σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις, το ναΰδριο έχει λάβει την ονομασία του από μια σπηλιά που είναι κοντά στην είσοδό του, με την ονομασία «Αγιοσπηλιά Μολιανών» (Μολιανά: παλαιότερη ονομασία του Γοργομύλου), που με την πάροδο του χρόνου η είσοδός της έχει κλείσει από φερτά υλικά. Άλλες ονομασίας που αποδίδονται στο ναΰδριο, είναι και «Παναγία θαυματουργή» και «Παναγία Γοργομυλιώτισσα». Στη σπηλιά εκείνη βρήκαν το 1826 καταφύγιο και σωτηρία  και περί τις 130 κατατρεγμένες γυναίκες, που μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου οδηγούνταν για τα χαρέμια των μπέηδων τουρκαλβανών.

     Ο ναός είναι στενά συνδεδεμένος με την βαθιά πίστη των κατοίκων του χωριού και όλης περιοχής. Πολλά θαύματα της Παναγίας διηγούνται μεγαλύτεροι κάτοικοι. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ο ναός της Αγιοσπηλιώτισσας αποτελούσε καταφύγιο, παρηγοριά και ελπίδα για τους κατοίκους, «η δε Αγιοσπηλιά των Μολιανών, που άρχιζε κοντά από το εκκλησάκι, αποτελούσε τις φτερούγες κάτω από τις οποίες σκεπάζονταν στοργικά όλοι εκείνοι και εκείνες που κατέφευγαν σ’ αυτή, για να αποφύγουν τα μύρια βάσανα από τους τυράννους και κατακτητές».

     Στο ναό συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι του χωριού και το πρωί της 26ης Ιουλίου 1943 και τέλεσαν δέηση για τη σωτηρία τους από την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων. Παρά τις ολοκληρωτικές καταστροφές που ακολούθησαν (περισσότερα από 110 σπίτια κάηκαν), οι κάτοικοι σώθηκαν, πλην τριών που βρήκαν τραγικό θάνατο από τους ναζί. Πολλές ακόμα μαρτυρίες έχουν καταγραφεί για ατομικά θαύματα σε κατοίκους του Γοργομύλου και άλλων διπλανών χωριών.

     Απαραίτητο ν’ αναφερθεί εδώ, ότι δύο φορές λειτούργησε στην Παναγία την Αγιοσπηλιώτισσα και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, διερχόμενος από την περιοχή. Τότε ευλόγησε τα γύρω βουνά και τις σπηλιές, διότι έσωζαν πολλές ψυχές κατατρεγμένων Χριστιανών.

     Το ναΰδριο της Παναγίας της Αγιοσπηλιώτισσας έχει ενταχθεί στα διατηρητέα μνημεία από της 5η Αρχαιολογική Εφορία Ιωαννίνων.

-------------------------------

* Πηγή ιστορικών στοιχείων του άρθρου: «Παναγία Αγιοσπηλιώτισσα Γοργομύλου», των Αντώνη Θεμ. Νταλαμάγκα, στρατηγού ε.α. και Βασιλικής Κωστούλα-Νταλαμάγκα, καθηγήτριας φιλολόγου – έκδοση της Αδελφότητας Γοργομυλιωτών 2004.

 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

Συντ. Υγειονομικός, συγγραφέας-λογοτέχνης-λαογράφος

Μέλος της ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

τ. Μέλος της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ

1,2,3,4,5,6: Αύλειοι και εξωτερικοί χώροι του ναού.

7: Νότια πλευρά του ναού, επισκευασμένη.

8,9,10: Εσωτερικά του ναού.