Το «λούκι» των αγροτών και οι μπούρδες της ανάπτυξης

                            

Κυριακή απόγευμα- χιονόνερο, αέρας, κρύο- περιβάλλον ιδανικό για πολιτική κουβεντούλα στο καφέ της πλατείας που το τελευταίο διάστημα, αυτή η συνάντηση έχει γίνει κάτι σαν την κυριακάτικη Θεία Λειτουργία για τους Χριστιανούς.

Απέναντί μου, ή ακριβέστερα γύρω μου, παρέα φίλων και μεταξύ αυτών ο Χρήστος,γεωπόνος που μόλις έχει επιστρέψει από την επίσκεψή του στην έκθεση Agrotica της Θεσσαλονίκης.Έναυσμα για την κατάσταση στα αγροτιά, τα απούλητα πορτοκάλια που κείνται σαπισμένα κουφάρια στο υγρό γρασίδι του κτήματος του Γιώργου. Εικόνες που πραγματικά καίνε τα μάτια. Όχι μόνο για την απώλεια εισοδήματος στην εποχή της μεγάλης κρίσης αλλά για «επενδύσεις» που ξεπερνάνε το κεφάλαιο και ακουμπάνε στο συναίσθημα φτάνοντας μέχρι την ψυχή του καθενός που παθιάζεται με τον τόπο του!Και φυσικά εφέτος δεν έμειναν απούλητα μόνο τα πορτοκάλια του Γιώργου. Ακόμη μια χρονιά πήγε στράφι, τι και αν η τιμή κατρακύλησε στα 7 λεπτά το κιλό.

Πορτοκάλια, σπάνια σε ποιότητα και γεύση από την αμερικανική ποικιλία ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ ΝΑΒΕΛ (ΜΕΡΛΙΝ) που εισήγαγε το 1925 για να φυτέψει στα κτήματά του στην Κέρκυρα ο σπουδαγμένος στην Γερμανία γεωπόνος Σίδνεϋ Μέρλιν.Για την (άγνωστη) ιστορία, ο Σιδνευ γεννήθηκε το 1856 στον Πειραιά και ο πατέρας του Κάρολος- βρεττανός υπήκοος, γαλλικής όμως καταγωγής- ζει και εργάζεται από το 1839 στο μεγάλο λιμάνι, αρχικά γραμματέας και αργότερα υποπρόξενος της Βρετανίας και από το 1847 ως Διευθυντής της Ιονικής Τράπεζας. Ο Κάρολος αγοράζει συνεχώς γη και έτσι ο Σίδνεϋ παραλαμβάνει από τον πατέρα του τεράστια περιουσία σε Αθήνα και Πειραιά και μεγάλα αγροκτήματα σε Κέρκυρα και Λαμία.

Η ζέστη «πάγωσε» τα πορτοκάλια Αυτά τα θαυμάσια πορτοκάλια, δυστυχώς, δεν θα τα γευτεί κανείς γιατί φέτος- όπως και πολλές άλλες χρονιές στο παρελθόν- δεν ήρθαν οι έμποροι για να τα προωθήσουν στις αγορές, συνήθως της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.Μια άμεση- αλλά όχι επαρκής- εξήγηση που μου έδωσε ο Χρήστος είναι ότι οι Ευρωπαίοι συνδυάζουν την κατανάλωση πορτοκαλιών με το κρύο και ο φέτος ο χειμώνας ήταν.ήπιος!Βεβαίως είναι από χρόνια γνωστή η παντελής έλλειψη -αυτόνομων και χωρίς μεσολαβητές-εμπορικών δικτύων και η εναλλακτική προώθηση των (εξαιρετικών) γεωργικών προϊόντων μας, ως μια από τις απίθανες παθογένειες της αγροτικής και εν γένει συνολικά της οικονομίας μας. Όμως όταν αντικρίζεις αυτό το θέαμα- την εικόνα του πορτοκαλί τάπητα στους αγρούς- τότε γίνεται αντιληπτή σε όλη την έκταση η καθυστέρηση της ελληνικής αγροτικής διάρθρωσης.Φαντάζει απίθανο και όμως είναι αληθινό, οι παραγωγοί να εξαρτώνται απόλυτα από μεσάζοντες που αυτοπροσδιορίζονται ως έμποροι για να διαθέσουν την παραγωγή τους Δεν υπάρχει καν επίσημο μητρώο εμπόρων και πολλές φορές οι αγρότες έχουν πέσει θύματα απάτης. Τριτοκοσμικές συνθήκες εμπορίας.Εναλλακτικά δίκτυα και αυτόνομα εμπορικά κανάλια που όφειλαν να δημιουργήσουν κλαδικοί φορείς και συνεταιριστικές οργανώσεις απλά δεν υπάρχουν, γιατί όλα αυτά τα χρόνια- ίσως και από την καταβολή τους- στην πλειοψηφία τους έγιναν ή εξελίχθηκαν περίκλειστα θερμοκήπια εξυπηρέτησης κομματικών στόχων, προσωπικών επιδιώξεων ή και τα δυο μαζί! Συνεταιριστικές ηγεσίες κάθε βαθμίδας, από συλλόγους έως και ενώσεις ή και παραπάνω,έκλειναν δεκαετίες στα πόστα τους ωσάν να ήταν μόνον οι συγκεκριμένοι άνθρωποι οι μύστες της τεχνογνωσίας και οι παράκλητοι της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο.

Σε πολλές περιπτώσεις οι συνεταίροι- παραγωγοί είτε συναλλάσσονταν, είτε γνώριζαν,είτε υποπτεύονταν - στην πιο αθώα εκδοχή ανέχονταν- παράνομες δραστηριότητες,πρωτοβουλίες και επιλογές των επικεφαλής των συνεταιριστικών οργανώσεων που ενέπιπταν σχεδόν σε όλη τη γκάμα του ποινικού κώδικα: παράνομες επιδοτήσεις, εικονικές καλλιέργειες, ανύπαρκτα ζώα, μεταπρατικές μίζες έως και. τοκογλυφίες!Φυσικά η μεγάλη μερίδα των παραγωγών εμφανίζονταν αμέτοχη στο γαϊτανάκι της απάτης αλλά, δυστυχώς, παραιτημένη και αδρανής. Λόγω της χρονίας κατάστασης η αδιαφάνεια και η συναλλαγή, ταυτίστηκε με τις μαζικές οργανώσεις και η θερμοκηπιακή αναπαραγωγή των προεδρείων, μέσω του αρχέγονου συστήματος κλωνοποίησης, απομάκρυνε όσους είχαν τη διάθεση να προσπαθήσουν να εξυγιάνουν τον κλάδο και να βάλουν στην άκρη τα κυκλώματα που λυμαίνονται τους παραγωγούς.Φυσικά το κωφάλαλο κράτος, τα συντεταγμένα όργανα και οι θεσμικοί υπεύθυνοι ήταν απόντες. Δεν άκουγαν, δεν έβλεπαν, δεν ήξεραν και δεν... ρώταγαν.

Φτερά και πούπουλα

Η αναφορά στον τομέα της εμπορίας είναι σκόπιμη γιατί αποτελεί μια από τις κεφαλαιώδεις παθογένειες, τις δομικές στρεβλώσεις της αγροτικής οικονομίας.Η άλλη, επίσης, μεγάλη παθογένεια είναι η έλλειψη σχεδιασμού για τον αγροτικό τομέα.Πέντε χρόνια στη δίνη της μεγάλης κρίσης και ακόμη δεν υπάρχει ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης, μια πρόταση ή έστω μια κατεύθυνση, στον καθοριστικό για την ανάπτυξη, πρωτογενή τομέα.Κάπου πήρε το μάτι μου ένα ρεπορτάζ σύμφωνα με το οποίο: « η αγροτική είναι έτοιμη να ανοίξει φτερά και να απογειωθεί παρασέρνοντας μαζί της και την εν γένει τελματωμένη εθνική οικονομία. Σε κάθε γωνιά της χώρας, στην ελληνική ύπαιθρο συναντάς νέους ανθρώπους με σπουδές και γνώση των νέων τεχνολογιών που ψάχνονται να καινοτομήσουν και να διαφοροποιηθούν».Πρόκειται, όπως με διαβεβαίωσε και ο Χρήστος, είτε για παραίσθηση, είτε για άγνοια.Δυστυχώς και παρά τη βελτίωση του νομικού πλαισίου περί των παραγωγικών οργανώσεων, τα πάντα παραμένουν παγωμένα και οι νέοι που πράγματι αναζητούν επαγγελματικές διεξόδους τρέπονται σε «άτακτη φυγή» όταν συναντούν τα τείχη της άγνοιας, της αδράνειας, της γραφειοκρατίας και ιδιαίτερα της ανυπαρξίας στοιχειώδους σχεδιασμού.

Εάν μάλιστα χρειαστούν χρηματοδότηση, που σίγουρα θα χρειαστούν, θα ρίξουν μαύρη πέτρα πίσω τους.Για να είμαστε σοβαροί, έχει κάποιος υπόψη του τράπεζα ή άλλο χρηματοπιστωτικό φορέα που θα χρηματοδοτήσει - έστω με ένα ευρώ- οποιαδήποτε επένδυση και ιδιαίτερα αγροτικής εκμετάλλευσης;Επίσης σοβαρά θέματα που ταλανίζουν τον αγροτικό τομέα είναι η έλλειψη υποδομών (δρόμων, αρδευτικών, δικτύων κλπ) και η κατάτμηση των χωραφιών. Κλήροι από λίγες εκατοντάδες μέτρα έως το πολύ 30 στρέμματα και αρκετά εξ αυτών σε ιδιοκτησίες δημοσίων υπαλλήλων, επιχειρηματιών και πάντως όχι κατ` επάγγελμα αγροτών.Στη Γερμανία -για παράδειγμα- το κράτος χορηγεί σε κάθε ενδιαφερόμενο αγροτική γη για όσο διάστημα ασκεί αγροτική δραστηριότητα. Όταν αυτός εγκαταλείψει για οποιοδήποτε λόγο το επάγγελμα, η γη επιστρέφει στο κράτος το οποίο την επαναποδίδει στον επόμενο!Σοβαρό κράτος η Γερμανία θα μου πείτε. Αν λοιπόν υπάρξει κάποιος που- σαν τον Ηρακλή- υπερνικήσει όλα τα εμπόδια και φτάσει στον αγρό, όταν έρθει η ώρα να βάλει κάτω το χαρτί και το μολύβι, θα πάθει την πλάκα του. Οι συντελεστές παραγωγής στα ύψη: μηχανήματα, εξοπλισμός, πετρέλαιο, ρεύμα,αρδευτικά, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, σπόροι. Εκ προοιμίου είναι χαμένη η μάχη της ανταγωνιστικότητας!

Η Άρτα πνίγεται από τη δίψα

Να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: στην πατρίδα μου την Άρτα, στη μεγάλη και εύφορη πεδιάδα ανάμεσα στους ποταμούς Λούρο και Άραχθο με τα αστείρευτα υπόγεια νερά και τον υψηλότερο δείκτη βροχόπτωσης στην Ελλάδα- οι αγρότες το χειμώνα πνίγονται και το καλοκαίρι δεν έχουν αρδευτικό δίκτυο για να ποτίσουν. Το αρδευτικό του κάμπου-διεκδίκηση της γενιάς του παππού μου, παραμένει αίτημα των. παιδιών μου! Εξαγγέλθηκε τουλάχιστον τέσσερις φορές από ισάριθμες κυβερνήσεις και εγκαινιάστηκε πάνω από δέκα πολιτευτάδες που έφταναν προεκλογικά στην περιοχή.Ξέχασα να σας πω ότι κάποια στιγμή αποφάσισα να αφήσω πίσω μου την εικόνα της μίζερης και γκρίζας Ελλάδα -όπως γράφει και ο «καλός συνάδελφος»- και να επενδύσω στη γεωργία και συγκεκριμένα σε δενδρώδεις καλλιέργειες, από αυτές που εντάσσονται στο πλαίσιο της σύναψης συμβολαίων με εταιρίες μεταποίησης.Αποτέλεσμα; Η ίδια εταιρεία με την οποία υπόγραψα συμβόλαιο διάθεσης του προϊόντος με προμήθευσε υποχρεωτικά δενδρύλλια ( ροδιές ποικιλίας Wonderful ) τα οποία όμως αποδείχθηκαν εντελώς ακατάλληλα για τις εδαφοκλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.Ατυχία θα μου πείτε! Αλίμονο όμως εάν όλα αφεθούν στην τύχη. Και σε αυτή την περίπτωση αποδείχθηκε η ανεπάρκεια του κράτους και των δομών του. 

Για παράδειγμα,σε πολλές- σοβαρές- χώρες απαγορεύεται αυστηρά η μεταφορά ακόμη και φρούτων από τον ένα Νομό στον άλλο. Στην Ελλάδα χωρίς κανέναν έλεγχο, εισήχθησαν, παρήχθησαν και διατέθηκαν φυτώρια εντελώς ακατάλληλα για τον τόπο μας...Δυστυχώς οι φλυαρίες και οι υπερβολές περί των επικερδών εναλλακτικών προτάσεων που προσφέρει η συμβολαιακή γεωργία είναι δημοσιογραφικές μπούρδες ή πολιτικάντικες απάτες!Και αυτό δε συμβαίνει μόνο στη Γεωργία. Ρωτήστε το φίλο μου τον Νίκο που τον συνεπήρε και αυτόν η προτροπή για τη δημιουργία της «άλλης Ελλάδας» και αποφάσισε από άνθρωπος των υπηρεσιών, να γίνει. παραγωγικός στην κτηνοτροφία! Αφού- χρόνια ολόκληρα- του έψησαν το ψάρι με τις ευρωπαϊκές ενισχύσεις με την «πολιτική τιμών» στο γάλα, τη δραματική αύξηση των ζωοτροφών και την εξαφάνιση της ρευστότητας, τον οδήγησαν σε απόγνωση.

Πιστοποίηση

Ο Χρήστος που πήγε και είδε την AGROTICA μου είπε ότι του έκανε εντύπωση ο μεγάλος αριθμός των εταιρειών πιστοποίησης αγροτικών προϊόντων και τροφίμων που συμμετείχαν στην έκθεση. Είναι μια τάση που κυριαρχεί διεθνώς και κάνει την εμφάνισή της και στην Ελλάδα.Όσοι φορείς ασχολούνται πραγματικά με την παραγωγή μάλλον θα πρέπει να σπεύσουν να πιστοποιήσουν τα προϊόντα τους. Πιστοποίηση σημαίνει ταυτότητα και τελικά «διαβατήριο» για τις απαιτητικές αγορές του εξωτερικού.Ότι και αν λέγεται ότι και αν γράφεται, αναντίρρητα η Ελλάδα είναι το περιβόλι τηςΕυρώπης και τα προϊόντα αυτής της γης είναι μοναδικά. Αυτό είναι γνωστό σε όλους και σε όσους το ξεχνούν το θυμίζουν οι αλλεπάλληλες προτροπές των δανειστών για εκπλειστηριασμούς ακινήτων. Επίσης είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος της αγροτικής γης είναι υποθηκευμένη στην Αγροτική Τράπεζα που.προσφέρθηκε στην Πειραιώς!

Υ.Γ. Γράφοντας, η έστω αναπαράγοντας τη συζήτηση για τα αγροτικά, στη μνήμη μου έρχονται εικόνες από τα παιδικά μου χρόνια. Τότε που η ελπίδα πλημμύριζε τις ψυχές και ο αγώνας κυρίευε το συναίσθημα. Πέρασαν από τότε πολλά χρόνια και δυστυχώς ζωές ολόκληρες τράφηκαν με την παραμύθα της μεταπολίτευσης. Ζωές που εμπιστευτήκαμε στα χέρια των παπατζήδων που θόλωσαν τον ορίζοντα και εξαφάνισαν το μέλλον μας. Πορευτήκαμε με βολική αφέλεια και σκόπιμη αγνωσία. Αλλά στα δημοκρατικά πολιτεύματα οι πολίτες έχουν ευθύνη και μακάρι αυτή τη φορά η συλλογική μας μνήμη,να δώσει υπόσταση στην βιωμένη μας εμπειρία.

Καλή αντάμωση στα. μπλόκα

Του Κώστα Παπαθεοδώρου

www.epirusgate.blogspot.gr