Αρχαία Βερενίκη. Χτίστηκε από τον Βασιλιά Πύρρο στη θέση της σημερινής Πρέβεζας.

Η Αρχαία Βερενίκη (ή Βερενίκεια, ή Βερονικίδα) χτίστηκε το έτος 290 π.Χ., στή χερσόνησο της Ηπείρου, στη θέση της σημερινής Πρέβεζας, από το Βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο (318-272 π.Χ.), προς τιμήν τής πεθεράς του Βερενίκης, γυναίκας του βασιλιά Πτολεμαίου Α’ της Αιγύπτου^[1],^[2]. Ο Πτολεμαίος Α΄ ήταν στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συγγραφέας ιστορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ιστορική πηγή για τον διάσημο ιστορικό Φλάβιο Αρριανό, ο οποίος σπούδασε στη Νικόπολη^[1]. Ο Βασιλιάς Πύρρος είχε ως πρώτη σύζυγο την Αντιγόνη κόρη του Πτολεμαίου Α, δεύτερη σύζυγο τη Λανάσα, κόρη του Αγαθοκλή και τρίτη σύζυγο τη Βικέρνα.^[3],^[4]

Ο Λέων του Μιχαλιτσίου, Μουσείο Ιωαννίνων

Χρυσό περιδέραιο, από τάφο λόφων Μιχαλιτσίου (Αρχαία Βερενίκη)

Χωροταξία

Λεπτομέρειες ιστορικές για την Αρχαία Βερενίκη δεν είναι διαθέσιμες από ιστορικές πηγές. Ο αρχαίος συγγραφεύς Πλούταρχος όμως είναι σαφέστατος. Γράφει επακριβώς στη βιογραφία του Πύρρου: «6. Μεμνημένος δὲ Βερενίκης καὶ Πτολεμαίου, παιδίον μὲν αὐτῷ γενόμενον ἐξ Ἀντιγόνης, Πτολεμαῖον ὠνόμασεν, οἰκίσας δὲ πόλιν ἐν τῇ χερρονήσῳ τῆς Ἠπείρου Βερονικίδα προσηγόρευσεν».^[5] Δηλαδή τοποθετεί την Βερονικίδα στην χερσόνησο της Ηπείρου. Ομως, δεν υπάρχει άλλη χερσόνησος στην Ηπειρο, υπάρχει μόνο αυτή της Πρέβεζας. Οι παλιοί χάρτες της αρχαιολογικής και ιστορικής βιβλιογραφίας θέτουν τη Βερενίκη άλλοτε στην περιοχή Μιχαλιτσίου και άλλοτε παραλιακά προς τους λόφους Κούκου (πίστα Moto Cross) στο Μονολίθι Πρέβεζας και το Κανάλι Πρέβεζας. Ετσι δεν εδίδετο με σαφήνεια η ακριβής χωροταξία της Βερενίκης ^[6] και ^[7].

Με βάση τις τελευταίες εξελίξεις, η πιο πιθανή εκδοχή είναι ότι η Αρχαία Βερενίκη βρισκόταν στους λόφους Μιχαλιτσίου Πρέβεζας. Όλοι πλέον οι χάρτες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας σε όλα τα Νέα Μουσεία της Ηπείρου, έχουν τοποθετημένη την Αρχαία Βερενίκη, στους λόφους Μιχαλιτσίου Πρέβεζας ^[8],^[9],^[10] Το έτος 2010 συνελήφθησαν στην Πρέβεζα από ειδική ομάδα δίωξης αρχαιοκαπηλίας, μια ομάδα αρχαιοκάπηλων από το Χειμαδιό και το Λούρο και κατασχέθηκε μια συλλογή αρχαίων αντικειμένων προς πώληση. Από τις πληροφορίες της δικογραφίας και το ρεπορτάζ φαίνεται ότι οι λαθρανασκαφές έγιναν στην ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Βερενίκης. Τονίζεται ότι η Αρχαία Βερενίκη δεν είχε τείχη, δεν ήταν ακρόπολη, και συνεπώς δεν οριοθετείται εύκολα όπως και η Νικόπολη^[11].

Από την Βερενίκη στη Νικόπολη

Το έτος 168 π.Χ. μετά την κατάκτηση της Ηπείρου από τούς Ρωμαίους, ο στρατηγός Αιμίλιος Παύλος, κατέστρεψε την πόλη Βερενίκη μαζί με άλλες 70 ηπειρωτικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένης και της Εφύρας με το Νεκρομαντείο της. Σημειώνεται, ότι στην ευρύτερη περιοχή των ορίων του σημερινού Καποδιστριακού Δήμου Πρέβεζας υπάρχουν διαχρονικά τρεις πόλεις: Βερενίκη (290 π.Χ. έως 158 π.Χ.), Νικόπολη (31 π.Χ. έως 1000μΧ περίπου), Πρέβεζα (1292 έως σήμερα). Ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος (Pyrrhus, 318-272 π.Χ.), είχε ενσωματώσει στην επικράτειά του τη Θεσσαλία και μεγάλο τμήμα της Μακεδονίας. Είχε σημαντικές επιτυχίες σε μάχες εναντίον των Ρωμαίων στη Νότιο Ιταλία, στο Τάραντα (Tarentum), στην Ηράκλεια (Heraclea ή Herculaneum) και στη ναυμαχία του Αίσκουλου (Asculum). Eίχε όμως πολλές απώλειες στρατιωτών, υπολογίζεται ότι έχασε τα δύο τρίτα του στρατού του, εξ ου και η φράση «Πύρρειος Νίκη» (Pyrrhious Victory).^[3]

Αρχαιολογικές έρευνες στη Βερενίκη

Στους λόφους του Μιχαλιτσίου Πρέβεζας έχουν βρεθεί τυχαία αρχαίοι τάφοι και αρκετοί έχουν ανασκαφτεί παλαιά και πρόσφατα από αρχαιοκάπηλους ^[12]. Σε ένα χωράφι των λόφων Μιχαλιτσίου βρέθηκε τη δεκαετία του 70 κατά την όργωση με τρακτέρ, μαυσωλείο (τύμβος πολλαπλών τάφων) το οποίο ανασκάφτηκε από την ΙΒ Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων και αρκετά σημαντικά ευρήματα εντοπίσθηκαν ασύλητα^[13]. Το σημαντικότερο εύρημα αυτής της ανασκαφής είναι ο «λέων του Μιχαλιτσίου» πού εκτίθεται στο Αρχαιολογικό μουσείο Ιωαννίνων. Πρόκειται για μαρμάρινο επιτύμβιο άγαλμα λέοντος με πλούσια χαίτη και εκφραστική μορφή. Διαστάσεις 1,05Χ0,65 μ. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό 4ου π.Χ. αιώνα ^[14] Σε ένα σημείο των λόφων Μιχαλιτσίου υπάρχει εμφανώς προσφάτως συλημένος αρχαίος τάφος με λίθινη λαξευτή σαρκοφάγο και με ακέραιο το λίθινο λαξευτό σκέπαστρο. Σε άλλο σημείο των λόφων υπάρχει μεγάλη οπή λαθρανασκαφής πού έχει μπαζωθεί εκ των υστέρων. Θραύσματα κεράμων, λίθινες λαξευτές πλάκες αλλά και αρκετά ακέραια τεμάχια κεράμων είναι διάσπαρτα επιφανειακώς σε μεγάλο εύρος έκτασης των λόφων. Όλα έχουν τεχνοτροπία Κασσώπης^[4]. Η έκταση της Αρχαίας Βερενίκης υπολογίζεται κατ ελάχιστον στα 2 Χ 2 Km και ο πληθυσμός της τουλάχιστον 10.000 άτομα^[4]. Άλλα αξιόλογα ευρήματα της Βερενίκης δεν έχουν έρθει στην επιφάνεια από αρχαιολογικές ανασκαφές, αλλά σαφώς η περιοχή πρέπει να οριοθετηθεί και να είναι ελεγχόμενη αρχαιολογικώς μέχρι να γίνουν επίσημες ανασκαφές σε επιλεγμένες θέσεις^[4]. Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής, η περιοχή των λόφων Μιχαλιτσίου αποτελούσε έδρα λόχου Ιταλών με αντιαεροπορικά όπλα. Κατά τη διάρκεια των οχυρωματικών έργων αυτών, οι Ιταλοί προέβησαν και σε πράξεις αρχαιοκαπηλείας, όπως μαρτυρούν κάτοικοι του Μιχαλιτσίου,^[4].

Παραπομπές

1. ↑ ^{1,0 1,1} Νεότερον Εγκυκλοπαιδιόν Λεξικόν Ηλίου: "Βερενίκη" Τόμος ΙΘ, σελίδα 124, έκδοση 1979
2. ↑ Εκδοτική Αθηνών: "Ιστορία του Ελληνικού Εθνους", Βερενίκη, Αθήνα 1984
3. ↑ ^{3,0 3,1} Πλούταρχος: "Βίος Πύρρου", εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1985
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3 4,4} Χαράλαμπος Γκούβας: "Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας", έκδοση Ιδρύματος "Μουσείο Τεχνών Επιστημών", ISBN 978-960-87328-2-7
5. ↑ Πλούταρχος: Βίοι Παράλληλοι, Βίος Πύρρου, εκδόσεις Κάκτος, 1985
6. ↑ Νεότερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου: "Βερενίκη" Τόμος ΙΘ', σελίδα 124, έκδοση 1979
7. ↑ Εκδοτική Αθηνών: "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", Βερενίκη, Αθήνα 1984
8. ↑ Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών: "Χάρτης Ηπείρου στα Ελληνιστικά Χρόνια" (Ισόγειο), θέση Βερενίκης στο Μιχαλίτσι
9. ↑ Εκδοτική Αθηνών: "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", Βερενίκη, Αθήνα 1984
10. ↑ Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης, Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας και Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων (έτος 2011): Χάρτης Αρχαίων Πόλεων της Ηπείρου, Θέση Βερενίκης: Λόφοι Μιχαλιτσίου
11. ↑ Χαράλαμπος Γκούβας: Η Δικογραφία, το αστυνομικό ρεπορτάζ, οι φωτογραφίες και οι πληροφορίες σχετικά με την σύλληψη αρχαιοκάπηλων εκ Χειμαδιού Πρέβεζας, αδημοσίευτο αρχείο, 2010
12. ↑ Χαράλαμπος Γκούβας: "Βρέθηκε η Αρχαία Βερενίκη", Τοπική Φωνή Πρέβεζας, έτος 2006
13. ↑ Σωτήριος Δάκαρης: Αρχαιολογικά ευρήματα στους τάφους των λόφων Μιχαλιτσίου Πρέβεζας, Αρχαιολογική Επετηρίς, 1970
14. ↑ Ιστοσελίδα "Οδυσσέας" του ΥΠΠΟ, Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων

www.e-wikipedia.org