Τα Ηπειρώτικα πέτρινα γεφύρια «θύματα» του χρόνου και της αδιαφορίας μας

Από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής που έχουν απομείνει ως σημάδια αναφοράς σε μια άλλη εποχή, τότε που οι ανάγκες των ανθρώπων ήταν διαφορετικές από τις σημερινές, είναι τα παλιά πέτρινα γεφύρια που βρίσκει κανείς διασκορπισμένα σε κάθε γωνιά της Ηπείρου.

Γνωστότερα είναι τα γεφύρια που περνούν πάνω από τον ποταμό Άραχθο, τον Αώο, αλλά και εκείνα που συναντά κανείς περιοδεύοντας στην περιοχή του Ζαγορίου. Παρά το γεγονός όμως ότι η αξία τους είναι μεγάλη και τα περισσότερα απ' αυτά είναι κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία, το μέλλον τους προβάλλει αβέβαιο. Αιτία η φθορά του χρόνου και η αδυναμία της Πολιτείας να τα συντηρήσει αποτελεσματικά, ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωσή τους. Κατά καιρούς δεν είναι λίγα τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, λόγω των ορμητικών νερών στους ποταμούς και τα ρέματα όπου είναι χτισμένα ή λόγω της απουσίας συντήρησής τους, από την εποχή ακόμα που κατασκευάστηκαν. Τελευταίο παράδειγμα το γεφύρι του Κοντοδήμου - Λαζαρίδη, στο Ζαγόρι, το οποίο συνδέει το Κουκούλι με τους Κήπους.

Ήδη, σύμφωνα με τον κ. Στέφανο Χρηστογούλα, κάτοικο Βραδέτου Ζαγορίου, έχει καταρρεύσει τμήμα της πρόσβασης στο γεφύρι εξαιτίας της πίεσης των νερών του ποταμού που περνάει από κάτω του και, αν δεν αποκατασταθεί η ζημιά το συντομότερο δυνατό, η διάβρωση μπορεί να φτάσει ως το κύριο τμήμα του γεφυριού και να οδηγήσει τελικά στην κατάρρευσή του.

Ο κ. Χρηστογούλας σε επιστολή του περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα τα ιστορικά πέτρινα γεφύρια της περιοχής μας και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το γεφύρι του Κοντοδήμου, τονίζοντας την ανάγκη οι αρμόδιοι φορείς και οι δημότες του Ζαγορίου να ενώσουν τις δυνάμεις τους, προκειμένου να αποφευχθεί η καταστροφή.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΧΡΗΣΤΟΓΟΥΛΑ

Ο κ. Στεφ. Χρηστογούλας στην επιστολή του για την ζημιά που έχει προκληθεί στην λιθόκτιστη πρόσβαση προς το γεφύρι Κοντοδήμου στο Ζαγόρι κάνει τις ακόλουθες χαρακτηριστικές επισημάνσεις:

«Τα γεφύρια στο Ζαγόρι μας είναι ότι πιο πολύτιμο έχει να αναδείξει το πείσμα εκείνων των ανθρώπων, να ζεύξουν τα ρέματα, να κάνουν ευκολότερη την διακίνηση των αγαθών τους, να ταξιδεύουν με ασφάλεια, να επικοινωνούν κλπ. Και για να το πετύχουν αυτό έπρεπε οι προσβάσεις στα γεφύρια να είναι το ίδιο φτιαγμένα , με πέτρα, όπως και τα γεφύρια. 

Αλλά ο χρόνος είναι ανελέητος. Πέρασαν αιώνες από τότε που κατασκευάστηκαν γεφύρια και μονοπάτια αλλά αυτοί, οι παλιοί μαστόροι, ήλπιζαν ότι οι επόμενες γενιές θα μεριμνούσαν για την συντήρηση όλων αυτών των κατασκευών τους. 

Τα χρόνια περνούσαν, νέοι δρόμοι ανοίγονταν, σύγχρονα γεφύρια από μπετόν υπερπηδούσαν τα εμπόδια. Κανείς δεν νοιάζονταν για τα «παλιογέφυρα». Αφέθηκαν στο έλεος του Θεού και αυτά άρχισαν να πέφτουν από την διάβρωση και την αχρηστία. Και αν δεν έπεσαν ακόμη πολλά από αυτά, δεν είναι γιατί τα προσέχουμε, αλλά γιατί αυτοί που τα έχτισαν τότε είχαν ΜΑΣΤΟΡΙΑ. 

Στο γεφύρι του Κοντοδήμου - Λαζαρίδη (συνδέει το Κουκούλι με τους Κήπους) η πρόσβαση «κολλήθηκε» πάνω στον βράχο με περίτεχνη μαστοριά και κράτησε τόσα χρόνια. Το φουσκωμένο ποτάμι όμως, μάλλον χαλάρωσε την συνδετική ύλη και τμήμα του κατέρρευσε. 

Σήμερα που μιλάμε, το 2011, έχουμε εφεύρει δεκάδες πράγματα που κάνουν την ζωή μας εύκολη. Επίσης η τέχνη της συντήρησης έργων και κατασκευών έχει προοδεύσει. Κολλάμε πέτρες μεταξύ τους και αντέχουν χρόνια, αλλά προβλέπω ότι το κατακρημνισμένο τμήμα τοιχοποιΐας στο γεφύρι αυτό (Κοντοδήμου - Λαζαρίδη 1753) δεν θα καταφέρουμε να το «σιάσουμε».

Κάθε προσπάθεια που θα κάνουμε θα βρίσκει εμπόδια με πρώτο και «καλύτερο» την παράδοση και τους παραδόπιστους. Μην μπει τσιμέντο, δεν υπήρχε τότε. Μην μπει σίδερο, δεν έβαζαν τότε. Μην μπει ασβέστης , δεν είχαν τότε. Και όμως όλα τα προαναφερόμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κανείς να μην καταλάβει τίποτε. 

Αλλά κάποιοι θα «κλωτσήσουν» και πάλι και θα ζητήσουν να γίνει μελέτη, να γίνει διαγωνισμός ανάθεσης, να ξεκινήσει, όταν, . . . ο «φθηνότερος» μειοδότης, να πέσει πρώτα η στάθμη του νερού για να πατήσουν οι σκαλωσιές και τόσα άλλα προβλήματα με το βασικότερο, να δούμε αν βρεθούν λεφτά δηλαδή. ίτς ποτέ! 

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η διάβρωση θα «ρίξει» και άλλο λίγο από τις προσβάσεις, σιγά -σιγά μέχρι να φτάσει στο γεφύρι, οπότε αναγκαστικά από την ολιγωρία μας, να πέσει και αυτό. Και τότε θα. κλαίμε την μοίρα μας.

Προτείνω, για να μειωθεί το κόστος κατασκευής της πρόσβασης όταν αυτή αποφασισθεί από τους αρμόδιους φορείς, να προσφέρουμε εθελοντική εργασία όλοι οι δημότες (κουβάλημα υλικών, πέτρες, κλπ), οπότε να μας μείνει και η ευχαρίστηση, ότι με την συμμετοχή μας θα μας μνημονεύουν, ότι κάτι κάναμε και μεις στην ζωή μας. Θεωρείστε με ως πρώτο εθελοντή»!

ΖΗΜΙΕΣ ΣΕ ΜΝΗΜΕΙΑ

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι μέσα στην τελευταία δεκαετία ένας σημαντικός αριθμός πέτρινων γεφυριών έχει καταρρεύσει σ' ολόκληρη την Ήπειρο, ενώ ζημιές έχουν διαπιστωθεί σε πολλά επίσης μνημεία, με την 6η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων να καταβάλλει συχνά υπεράνθρωπες προσπάθειες για την αποκατάστασή του.

Έτσι, προβλήματα έχουν αντιμετωπίσει μέσα σ' αυτό το διάστημα σημαντικά μνημεία όπως το γεφύρι του Ντάλλα στο Σούλι, του Μεσόπυργου στο Ραδοβύζι, το Γεφύρι Σλίβα στη Δόλιανη, το Μεγάλο Γεφύρι στο Ζαγόρι, το Γεφύρι της Πλάκας στον Άραχθο, το Κατωγέφυρο του Ωραιόκαστρου Πωγωνίου και φυσικά το γεφύρι του Ζαγορίτικου ποταμού στο Καβαλάρι που τελικά κατέρρευσε ολοκληρωτικά.

ΠΡΩΪΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

www.topogpni.gr