H ανομβρία του περασμένου Νοέμβρη.

Παρόλο που το νέο υδρολογικό έτος έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο και η Άρτα είναι από τις πόλεις με τα μεγαλύτερη ύψη βροχόπτωσης μηνιαίως και ετησίως σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, ο Νοέμβριος του 2011 θα έχει πλέον στιγματιστεί με τιμές βροχόπτωσης από τις πιο μικρές που έχουν σημειωθεί στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο επισημαίνεται ότι δεν είναι η μόνη περιοχή, αφού πολύ χαμηλές τιμές βροχόπτωσης σε σχέση με τις αντίστοιχες κλιματικές τιμές έχουν καταγραφεί το συγκεκριμένο μήνα και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας. Αναφορικά με την πόλη της Άρτας αξίζει να τονισθεί ότι η συνολική βροχόπτωση που καταγράφηκε το Νοέμβρη του 2011 από δύο μετεωρολογικούς σταθμούς (Βλαχέρνα και Κομπότι) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α) ήταν μόλις 0.6 mm (χιλιοστά) και 0.4 mm αντίστοιχα (Εικόνα 1α), ενώ με βάση τα κλιματικά δεδομένα από το αρχείο της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (Ε.Μ.Υ) η τιμή βροχόπτωσης για τον ίδιο μήνα έχει υπολογιστεί σε 186 mm (έτη 1976 - 1997). Ο ανύπαρκτος ουσιαστικά υετός στην πόλη της Άρτας βρίσκεται σε αντίθεση ακόμη και με τις τιμές των δύο προηγούμενων ετών για τον συγκεκριμένο μήνα (Εικόνα 1α). Το αξιοσημείωτο - και παράλληλα ανησυχητικό - ήταν η έλλειψη βροχοπτώσεων που παρατηρήθηκε ακόμη και στις ορεινές περιοχές του νομού όπου καθορίζεται, σε σημαντικό βαθμό τους χειμερινούς ιδίως μήνες, η επάρκεια των υδροφόρων οριζόντων της περιοχής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στα χωριά Καταρράκτης και Θεοδώριανα οι μετεωρολογικοί σταθμοί του Ε.Α.Α κατέγραψαν 2.0 και 3.2 mm βροχόπτωσης αντίστοιχα, γεγονός που είναι σε πλήρη αντίθεση με τις τιμές του προηγούμενου έτους (446.4 mm και 478.4 mm αντίστοιχα). Η μέση τιμή θερμοκρασίας που καταγράφηκε για τις περιοχές της Βλαχέρνας και Κομποτίου για τον ίδιο μήνα είναι 12.9οC και 11.9οC αντίστοιχα (Εικόνα 1β). Οι τιμές αυτές είναι μικρότερες από την αντίστοιχη κλιματική τιμή (13.5 οC) όπως αυτή δίνεται από την Ε.Μ.Υ (έτη 1976 - 1997). Στις ορεινές περιοχές του νομού επίσης, οι μέσες μηνιαίες τιμές θερμοκρασίας είναι αρκετά πιο μικρές από τις τιμές των προηγούμενων ετών (Εικόνα 1β). Εικόνα 1. (α) Μηνιαία βροχόπτωση και (β) μέση θερμοκρασία για τέσσερις μετεωρολογικούς σταθμούς στην περιοχή του νομού Άρτας. Για το σταθμό στα Θεοδώριανα, το έτος 2009, δεν υπάρχουν δεδομένα. Η μείωση εκδήλωσης βροχοπτώσεων το Νοέμβριο του 2011 αλλά και η ελάττωση της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας ήταν ένα γενικότερο φαινόμενο σε ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα και όχι μόνο. Η γενικευμένη κατάσταση «ξηρασίας» μπορεί να αποδοθεί σε γενικό πλαίσιο στην έλλειψη βαρομετρικών χαμηλών που αναπτύσσονται και έρχονται συνήθως δυτικά και βορειοδυτικά της Ηπείρου. Η έλλειψη ή η ασθενής ανάπτυξη τους, δυσκόλεψε το ταξίδι τους προς τις περιοχές μας. Το γεγονός αυτό φαίνεται να έγκειται σε αξιοσημείωτο βαθμό στο γνωστό πλέον φαινόμενο της ταλάντωσης του Βόρειου Ατλαντικού. Πρόκειται για την ταλάντωση ατμοσφαιρικών μαζών λόγω διαφορετικής ατμοσφαιρικής πίεσης μεταξύ των Αζόρων και της Ισλανδίας. Συνοπτικά, το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο κατά τη χειμερινή περίοδο και διαθέτει δύο φάσεις, τη θετική και την αρνητική (Εικόνα 2). Εικόνα 2. Φάσεις του φαινομένου της ταλάντωσης του Βόρειου Ατλαντικού. Παρατηρούνται ακόμη οι επιμέρους ψυχρές-ξηρές και θερμές-υγρές περιοχές που δημιουργούνται σε κάθε φάση. Κατά την αρνητική φάση ο αεροχείμαρρος που εκδηλώνεται στην ανώτερη τροπόσφαιρα (Εικόνα 2) ωθεί υγρές και θερμές αέριες μάζες στη Μεσόγειο και τις νοτιοανατολικές περιοχές της Ευρώπης προκαλώντας ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη νεφώσεων, συστημάτων και καταιγίδων με φυσική απόρροια την εκδήλωση βροχοπτώσεων. Όταν το φαινόμενο βρίσκεται στη θετική του φάση, ο αεροχείμαρρος που διαμορφώνεται στην ανώτερη τροπόσφαιρα, στέλνει ψυχρές και ξηρές αέριες μάζες στη νοτιοανατολική Ευρώπη εμποδίζοντας την ανάπτυξη νεφώσεων και συστημάτων που θα μπορούσαν να συντελέσουν στην εκδήλωση υετού. Εικόνα 3. Τιμές του δείκτη ταλάντωσης του Βόρειου Ατλαντικού τη χρονική περίοδο 31/7/2011 - 28/11/2011. Το Νοέμβριο οι θετικές τιμές αναδεικνύουν τη θετική φάση στην οποία βρίσκεται το φαινόμενο. Οι συγκεκριμένες μετρήσεις παρέχονται από τον Εθνικό Οργανισμό Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των Η.Π.Α (www.nws.noaa.gov). Τα τελευταία στοιχεία για την κύμανση του φαινομένου (Εικόνα 3) δείχνουν ότι από τα μέσα Οκτωβρίου βρισκόμαστε σε μία θετική φάση του φαινομένου όπου δημιούργησε μεταξύ άλλων και στον Ελλαδικό χώρο, συνθήκες που δεν ευνοούν την εκδήλωση βροχοπτώσεων, αφού οδηγηθήκαν προς τις περιοχές μας σχετικά ξηρές και ψυχρές αέριες μάζες. Επισημαίνεται στο σημείο αυτό, ότι τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση της συχνότητας των θετικών φάσεων του φαινομένου, γεγονός που πιστεύεται ότι μπορεί να οφείλεται στις αυξητικές τάσεις της θερμοκρασίας του πλανήτη που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια αλλά αυτό αποτελεί σημείο επιστημονικών αντιπαραθέσεων και χρειάζονται περισσότερα στοιχεία και μελέτη για να εδραιωθεί. Βέβαια δεν πρέπει να παραλείπεται ο ρόλος των τοπικών ατμοσφαιρικών συνθηκών και της μορφολογίας του εδάφους που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση τοπικών καταιγίδων προσφέροντας σημαντικά ύψη υετού. Παρόλα αυτά, οι τοπικές ατμοσφαιρικές συνθήκες, οι αλλαγές στις χρήσεις γης και οι μεταβολές των τοπικών οικοσυστημάτων λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων και φυσικών μεταβολών δυστυχώς ακόμη και σήμερα δεν καταγράφονται και δεν παρακολουθούνται σε επαρκές επίπεδο. Φυσικό επακόλουθο είναι οι τοπικές ατμοσφαιρικές ροές, η σύσταση τους και πως αυτές συνδέονται με τοπικές ανθρωπογενείς ή φυσικές δραστηριότητες που επηρεάζουν το μικροκλίμα και κατά συνέπεια το μοναδικό και πλούσιο φυσικό περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής να παραμένουν σε αξιοσημείωτο βαθμό άγνωστες. Παρόλο λοιπόν που συμβαίνουν μεταβολές και φαινόμενα που ίσως αρχικά μας ξενίζουν, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε συμπεράσματα για το αν οι παρατηρούμενες καταστάσεις οφείλονται σε κλιματική μεταβολή, σε μεταβολές συνθηκών σε τοπική κλίμακα ή απλά σε μία ακανόνιστη επαναληψιμότητα εκδήλωσης μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρικών φαινομένων. Γράφει ο Σταύρος Κολιός (Φυσικός, Δρ. Δορυφορικής Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Συνεργάτης του εργαστηρίου Γνώσης & Ευφυούς Πληροφορικής, A.Τ.Ε.Ι. Ηπείρου) www.ixotisartas.gr