Τo Γερακάρι Μαργαριτίου Θεσπρωτίας

                                               

Από ενδείξεις που υπάρχουν, στο Γερακάρι και στο Τούρι που είναι διπλα
στα 700 μετρα, υπήρχε μια προχριστιανική πολιτεία αλλα δεν γνωρίζουμε
ακριβώς πια. Ο θείος μου Γεώργιος B. Καρδανης μου έχει πει τα εξής: << κάποια
μέρα στο 1955 είχε πάει με τον αδερφό του Ιωάννη  στο Γερακάρι για να
καθαρίσουν μια ελιά που ήταν αρκετά μεγάλη και ήταν φυτρωμένη
μέσα σε κάτι χαλάσματα (παλιά κτίσματα).
Εκεί που ξερίζωναν τα παλιούρια, ο Γιώργος με τον κασμά του κτύπησε
μια πετρα μεγάλη ισα με 30 εκατοστά που ήταν σχεδόν καλυμμένη από χώμα.
Η πετρα έσπασε στα δυο και όταν την έβγαλε στην επιφάνεια είδε ότι η πετρα
αυτή ήταν σκαλισμένη σαν μια χελώνα με τις γραμμές επάνω που έδειχναν
το όστρακο της ακριβώς σαν αληθινή, μου είπε ο Θείος μου. Όταν τον ρώτησα τι
απέγινε αυτή η πετρα μου απάντησε: Ήταν τόσο ωραία σκαλισμένη που ήθελα να
την κρατήσω αλλα αφού έσπασε στα  δυο την πέταξα λυπημένος που την έσπασα !!!
Αυτό μου έχει πει ο Θείος μου Γεωργιος Καρδανης στις 8- 9- 2009 που συναντιθηκαμε
στο Μαργαρίτι. Παρα το γεγονός ότι στο Γερακάρι οι εναπομείναντες κάτοικοι
είχαν αλλαξοπιστήσει, (οι υπόλοιποι σφαχτικαν η έφυγαν σε άλλους τόπους που
δεν τους έφτανε η Τουρκικη λαίλαπα), η εκκλησια λειτουργούσε από τους λίγους
χριστιανούς κατοικους των γύρο περιοχών, και ήταν όπως  φαίνεται σεβαστή από
τους εξισλαμισμένους Τούρκους (όπως τους λέγαμε).  Εδώ έχουμε δείγματα των
κρυπτοχριστιανων που γνώριζαν από που προέρχονταν και περίμεναν μήπως
η πολυπόθητη μέρα της λευτεριάς ερθει σύντομα και θα επέστρεφαν και αυτοί στα
προτερα  Ελληνοχριστιανικά ιδανικά τους. Δεν άντεξαν όμως τις ταπεινώσεις και τις
δολοφονίες, και ορισμένοι απο αυτους λιμπίστηκαν τον πλούτο και την
καλοπέραση που τους υπόσχονταν τότε οι κατακτητές και τα απαρνήθηκαν όλα.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον που τα πάντα εξαρτιόταν από τον δυνάστη
κατακτητή μέχρι το 1913, ο Αη Γιάννης του Γερακαρίου άντεξε και έδινε
παρηγοριά στους πιστούς της περιοχής μας.

Το Γερακάρι το έχουν ακουστά πολλοί, λίγοι όμως γνωρίζουν την ιστορία του.
Η Χάϊδω, πρωτότοκη κόρη του Βασιλειου Καρδανη, 92 ετών σήμερα μας έχει πει
πολλά για το χωριο που μεγάλωσε και παντρεύτηκε. Επίσης πολλά μας έχει πει στο
παρελθόν και η Βαβω Γκίνο, (όπως την έλεγαν οι Σουφαιοι), να κάνω εδώ μια παρένθεση:
Δυο Βαβες είχαμε κάποτε στην Κενταλη, την Βαβω Γκίνο (Γκινη) και την Βαβω Σούφο
(Σουφη). Από αυτές τις δυο Μανες γέμισε ο τόπος από Γκιναίους και Σουφαιους.
Η Χάϊδω λοιπόν αλλα και η πεθερά της και γιαγιά μου (από τον πατέρα μου)
 Ελένη, μου είπαν για τα Λεμινια τα έξεις: Ακολουθώντας το μονοπάτι που περνάει κάτω
από την Κενταλη και σε βγάζει στο Γερακάρι, μόλις φτάνεις στο παλιό αυτό χωριο μετά
την τοποθεσια (δεξιά πετρα), αντικριζεις σήμερα ένα ίσιωμα που αποτελείται από δυο
αλώνια φυτεμένα με ελιές. Εκεί λοιπόν στα αλώνια αυτά που τα λένε Λεμινια, παλαιότερα
ήταν παλιό νεκροταφείο !!! 300 μετρα πιο πέρα  είχε το 1936 το σπίτι του ο Ιωάννης
Γκίνης του Θωμά. Aυτό το σπίτι έχει σημάδια από παλιά  εκκλησια που αργοτερα την
έκαναν τζαμι οι αλαξοπιστισαντες κάτοικοι του Γερακαρίου. Το σπίτι αυτό το οποιο
ήταν της οικογενειας μας, το 1936 είχε γκρεμιστεί και ξανακτιστη σε παλεοτερες εποχές
ανάλογα με τις κρατούσες περιστάσεις. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η αυλή του
σπιτιού ήταν στρωμένη με μεγάλες πέτρινες πλάκες που μονο σε πλουσιόσπιτα έβαζαν
η σε εκκλησιες και μοναστήρια. Στους τριγύρω κηπους, που ήταν φυτεμένα κυπαρίσσια
και δάφνες,  όταν ο πατέρας μου Στέφανος όργωνε με το αλέτρι έβρισκε κομμάτια από
σπασμένα καντήλια, κηροπήγια και  κομμάτια από καπασες (πυθαρια) λαδιού.
Ο Θειος μου Θεόδωρος είχε βρει το επάνω μέρος από ένα μανουάλι  που έβαζαν τα
κεριά μπρούτζινο. Στην αυλή επίσης βρέθηκαν και δυο πέτρες από αλευρόμυλο που τις
πούλησαν πριν το 1940. Αυτά όλα τα δείγματα μας μαρτυρούν οτι παλαιότερα, ήταν
εκεί χριστιανική  Εκκλησια.  Όμως στα Λεμινια ήταν νεότερο νεκροταφείο μουσουλμανικό
και μιναρές. Το γεγονός ότι μετέπειτα υπήρχε εκεί τουρκικο νεκροταφείο και μιναρές,
σημαίνει ότι η χριστιανική εκκλησια μετατράπηκε σε μουσουλμανική. Στο συμβόλαιο
αγοράς που έχουν οι Καρδαναιοι από τους μουσουλμάνους, αναφέρει ότι τα Λεμινια
συνορεύουν με τον μιναρέ !!!
Όλα αυτά λιπον μας δείχνουν την πορεία που πέρασε αυτό το χωριο.
Ήταν χριστιανοί, στην συνεχεια αλλαξοπίστησαν και όταν έφυγαν  οι μουσουλμάνοι
κάτοικοι επέστρεψαν εκεί οι χριστιανοί στα πατρικά τους όπως μου έλεγε η γιαγιά Ελένη.
Οι αλαξοπιστισαντες κάτοικοι του Γερακαρίου σαν πρώην χριστιανοί όχι μονο δεν πείραξαν
τον Aη Γιάννη, αλλα τον πίστευαν και τον σέβονταν από ότι μας έλεγαν οι δικοί μας,(δείγμα
κρυπτοχριστιανισμού), επίσης πήγαιναν και στο πανηγύρι που από παλιά γίνονταν εκεί.
Είχαν ταυτόχρονα και τα τζαμια τους. Τα κτήματα των γύρο περιοχών  όπως η Γιωριτσα
(Aη Γιώργης) τα εξουσίαζαν οι πλούσιες οικογένειες του Γερακαρίου. Ως γνωστόν
η Γιωριτσα ήταν παλιό Μοναστιρι, το οποιο κατεδάφισαν οι μουσουλμάνοι και άρπαξαν
τα κτήματα του και τα κοπάδια με εκατοντάδες ζώα που είχε. Η ακμή του Γερακαρίου κράτησε
μέχρι το 1811 περίπου. Με την υποταγή του Χασαν αγα Τσαπαρι απο την Καταβοθρα στον
Αλη Πασα των Ιωαννίνων, οι κάτοικοι του χωριου είχαν ήδη ξεπαστρευτεί αφού  πήγαν
κόντρα στον σατράπη της Ηπείρου. Από τότε τα κτήματα του χωριου πέρασαν στα χερια
ανθρωπων του Αλη, και το χωριο άρχισε σιγά σιγά να αργοπεθαίνει. Το 1900 υπήρχαν
μονο 7 οικογένειες Τούρκων (όπως τους λέγαμε εμείς) οι οποιοι πούλησαν τα κτήματα
τους σε χριστιανούς και έφυγαν μαζί με τους (Τούρκους) της Πάργας για την Τουρκια
και Αλβανια. Με την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1913 οι μουσουλμάνοι της περιοχής 
δηλωσαν Έλληνες και παρέμειναν εκεί ελπίζοντας ότι θα μπορούσαν να διατηρήσουν
τα τεραστια τσιφλίκια τους που είχαν αποκτησει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Τότε  το Γερακάρι ξαναεπικοιστικε από ελαχιστους μουσουλμάνους βοσκούς, οι οποιοι
από το 1924 έως το 1935 αποχώρησαν πουλώντας την μικρή σχετικά περιουσια και πήγαν
στην Αλβανια περνοντας Αλβανικά  τώρα διαβατήρια. Στην κατοχή της Ελλάδας από τους
Γερμανοϊταλούς ξαναεπέστρεψαν στα μέρει μας ξαναρπαξαν τα κτήματα που με
την θέληση τους είχαν πουλήσει και ταυτόχρονα επιδίδονταν σε φόνους των συγχωριανών
τους χριστιανών που μέχρι πρότινος ήταν γείτονες και και φίλοι!!!
Όταν ο Βασίλης Καρδανης αγόρασε το Γερακάρι από τον μουσουλμάνο Ηλία Ντούρο
(Λιαζ Ντούρος) πήγε μια μέρα στην αγορά στο Μαργαρίτι στο καφενείο του Τεκα.
Εκεί κάθονταν δυο μουσουλμάνοι και έπιναν καφέ. Ο ένας εκ των δυο ήταν ο Ηλίας Ντούρος.
Μόλις είδαν τον Βασίλη λέει ο ένας Τούρκος στον Ηλία Ντούρο, καλά μωρε τι πηγες και
έκανες ; Πούλησες το κτήμα σου όλο σε αυτόν και μάλιστα τόσο φτηνά;;
Και ο Ηλίας Ντούρος του απάντησε:  άκουσε φιλε μου, εμείς τα ψωμιά μας τα φάγαμε
εδώ, ετσι κιαλλιως δικά τους ήταν!!! Αυτό το άκουσε ο χριστιανός Στέργιος Σαμαράς που
ηταν διπλα και το μετέδωσε στο χωριο. Αυτό το περιστατικό μου το διηγήθηκε ο Αθανάσιος
Κακούρης κάποτε στην Αθηνα.  Αυτό το γεγονός και μονο δείχνει το πως αισθάνονταν
οι (Τούρκοι) τότε στα μέρη μας μετά τα τόσα φοβερα εγκλήματα που είχαν διπραξει στους
συγχωριανούς τους και καταλάβαιναν πλέον ότι δεν μπορούσαν να παραμείνουν εκεί πια.
Αυτό να το λάβουν υπόψιν τα σημερινά Αλβανάκια, σημερα ,διότι τους γεμίζουν
το κεφάλι κάποιοι και θρεφουν ελπίδες.

Τοπωνύμια στην περιοχή Γερακαρίου
Μερικά τοπωνύμια και ονομασίες που υπήρχαν στο Γερακάρι ήταν:
Η πετρα του Παπα, λέγονταν το μέρος πάνω από το σπίτι που είχε ο Βασίλειος
Καρδανης, γύρο στα 800 μετρα στους πρόποδες του βουνού. Η βρύση Χάρε, είναι
κάτω από το σπίτι του B. Καρδανη 100 μετρα, το νερό της βρύσης κατέληγε σε
μια στερνα η οποια υπάρχει ακόμη. Από τα νερά της βρύσης ποτίζονταν τα
πεζουλομενα κηπάρια πιο κάτω, με διαφορα κηπευτικά. Τα Λεμινια είναι τα δυο
μεγάλα περιβόλια μπαίνοντας στο Γερακάρι από την μεριά του Μαργαριτίου.
Στους κατοικους του Ελευθεριου, πρώην Σενιτσας, ήταν γνωστη η τοποθεσία Λεμινια,
αλλα και κάτοικοι που τους έλεγαν Λιμιατες. Δεν γνωρίζουμε εάν όλα αυτά έχεουν
σχέση με την αρχαία πολιτεία Λιμναία που αναφέρουν οι ιστορικοί στην περιοχή μας,
που λόγο έλλειψης στοιχείων δεν την έχουν προσδιορίσει κάπου. Η σκάλα του
Γκούτσι, στην ίδια κατεύθυνση αρκετά ψηλά στο βουνό που κοιτάζει προς το
Γερακάρι κάτω. (Ο Γκουτσης  ήταν μεγάλος κτηματίας στο Γερακάρι και
από ομολογίες των κατοίκων όπως είχαν και αυτοί ακούσει, κυνηγήθηκε από
τον Αλη Πασα, διότι του εναντιώθηκε, και έφυγε και πήγε στην Νεάπολη
της Ιταλίας, όπου το 1970 συναντάμε τον Οίκο Μόδας Γκούτσι.
(Από ότι μας πληροφορούν τα Ηπειρωτικα Χρονικά, στην περίοδο της
Τουρκοκρατίας και ειδικά στην εποχή του Αλη Πασα, οι κάτοικοι της
Θυαμουριας και γενικά των δυτικών παραλιών της Ηπείρου χριστιανοί αλλα
και αρκετοί μουσουλμάνοι, μπήκαν στο μάτι του αδίστακτου και αχόρταγου Αλη
των Ιωαννίνων και κυνηγήθηκαν σε όλοι την επικράτεια της σκλαβωμένης
τότε Ελλάδας. Αρκετοί από αυτούς για να γλιτώσουν κατέφυγαν στην Νεάπολη
και στην Καλαβρια της Ιταλίας όπου ήταν ήδη αρκετοί φυγάδες Έλληνες όπου
μέχρι σήμερα ζουν εκεί). Η βρύση του Ντούρου, είναι δεξιά μεριά του Αη Γιαννιού,
προς το Τούρι.  Ο Ηλίας Ντούρος ( Λιαζ Ντούρος)  ήταν εξισλαμισμένος κάτοικος
της περιοχής και μεγαλοκτηματίας. Η λακκιά του Τσαπαρι  κτήμα με ελιές, (κλάδος
από τους Τσαπαραιους της Καταβόθρας επίσης εξισλαμισμένοι.

Μονοπάτια
Τα μονοπάτια που οδηγούσαν στο Γερακάρι ήταν τέσσερα.
1)Το ένα ξεκινούσε από το πηγάδι της Ζουπας, στο βουνο Μπουζιουρι
(που είναι πάνω απ, το Μαργαρίτι), κατέβαινε στο Μαργαρίτι, περνούσε
από τον συνοικισμό Κενταλη, συνέχιζε στα τρία πλατανια μετά την
Κενταλη, έβγαινε στο μπρέγκο (κόκκινος βράχος),πέρναγε τα κονάκια
του Αναουνη Κακου,(Τσόκα) και κατέληγε στην επάνω μεριά του Γερακαρίου.
Το 2) ξεκινούσε από τις Βρύσες Μπάγιος του Μαργαριτίου, περνούσε κάτω
από την Κενταλη στη Γρούζα, και έβγαινε στην τοποθεσία Λεμινια στην
είσοδο του Γερακαρίου. Τα Λεμινια ήταν ακριβώς δεξιά μπαίνοντας στα
ελεοπεριβολα του χωριου Γερακάρι. Αυτό το μονοπάτι χρησιμοποιούνταν κυριος
από τους Μαργαριτιωτες. Το 3) ξεκινώντας από το Ελευθερι (πριν Σενιτσα)
έβγαινε μέσα από τον κάμπο στο Τούρι χαμηλά και περνώντας διπλα στον
Aη Γιάννη έβγαινε στο χωριο και στη βρύση Χαρα η Χάρε, που ήταν τόπος συνάντησης
για τους περαστικούς. Και τα τρία αυτά μονοπάτια μπορούσαν να τα διαβούν με
τα πόδια και με τα άλογα. Ένα τέταρτο που τελευταία χρησιμοποιούνταν από
τους τσομπαναραίους έρχονταν από το Καρβουνάρι,  περνούσε πάνω από το
Γερακάρι και κατέληγε στη λίμνη Καλοδίκη, όπου οι βλάχοι κατέβαιναν για το
παπυροι της λίμνης που έκοβαν για τα καλύβια τους.

Η χλωρίδα και η πανίδα στο Γερακάρι
Το 1965 που εργαζόμουν στη Πάργα, ο σεβάσμιος γέροντας και πρώτος φίλος
του παππου μου, Αθανάσιος Κουρσιανης, με καταγωγή από τη Δραγανη, κάτοικος
πλέον Πάργας μου είχε πει για κάποιον ονόματι Ζέρη, ο οποιος ήταν εκπαιδευτής
Γερακιών. Αυτός ο Ζέρης τα γεράκια που εκπαίδευε τα έπιανε στους γκρεμούς
πάνω από το Γερακάρι !!! Έχοντας ζήση και περπατήσει όλη αυτή την περιοχή από
μικρή ηλικία, γνωρίζω ότι η κορυφογραμμή που αρχίζει από το Μαργαρίτι και
καταλήγει στο Γερακάρι είναι γεμάτη από απότομους και απροσπέλαστους
γκρεμούς όπου εκεί φωλιάζουν σπανια αρπακτικά πουλια και όρνεα, όπως Αετός,
Μπούφος, Γεράκια, Αγριοπερίστερα, Κοράκια, Κουρούνες, Καρακάξες και
Κουκουβάγιες. Ιδιαιτερα πάνω από την Κενταλη προς τα τρία πλατανια ήταν τόπος
που και σήμερα ακόμη κρατάει Πέρδικες Τσαλαπετεινούς και Αηδόνια . Στο Γερακάρι
εκτος από όλα τα προαναφερόμενα πτηνά ήταν ο παράδεισος για τις μπεκάτσες
και τα κοτσύφια. Λαγούς είχε πάνω από το Γερακάρι στην τοποθεσία σκαλα
του Γκούτσι. Όσο για Λύκους, Τσακάλια, Αγριογούρουνα, Αλεπούδες, Κουνάβια,
Ασβούς, Νυφίτσες  υπάρχουν και σήμερα ακόμη στο μέρος αυτό. Τα φίδια που έχει
το Γερακάρι είναι από τα πιο δηλητηριώδη που μπορεί να συναντησεις, ιδιαιτερα
οι οχοιές  οι δεντρογαλιές και οι κίτρινες σαΐτες. Η φωτιά που έβαλε κάποιος
ανεύθυνος τον Ιούλιο του 1988 και κατέκαψε όλη την περιοχή τότε στο Γερακάρι
προξένησε τεραστια οικολογική ζημια. Φαντασθείτε ότι τότε βρήκαμε μια Λύκαινα
καμένη με τέσσερα Λυκόπουλα. Η μητέρα Λύκαινα έμεινε και κάηκε μαζί με τα
μικρά της ενώ μπορούσε να διαφυγει. Στο δασος του Γερακαρίου πέρα από τα
κτήματα που είχαν από όλα τα οπωροφόρα δέντρα και τις ελιές, κυριαρχούν το πουρνάρι,
η δάφνη, η τσιρμιντζελα, η κουμαριά, η γκορτσιά, η αγριελιά, η κορομηλιές, το παλιούρι,
η σκούπα, η μηλοκοκκια, η φτελιά, το  φασκόμηλο, η ασφάκα, η ρίγανη, ο αγριομαραθος,
η ορχιδέα τα σκυλάκια, τα ζουμπούλια, η φτέρη, η μπουρδενγκα, η μπουστανικα, η μπόσκα,
(αγριοκρεμιδο), το σκόρδο του φιδιού, ο στογκος, τα πεντανόστιμα ρείκια που κρέμονται
απ, τους γκρεμούς  (για τις κατσίκες), και όλα τα συναφη φυτά που έχουμε στη Θεσπρωτία.
Από τα οπωροφόρα αξέχαστα θα μας μείνουν τα σύκα τα λιβανα και οι συκαμιές.
Η πληθωρική ύπαρξη του δένδρου της Συκαμιάς στο Γερακάρι, στο Μαργαρίτι και στα
χωρια της Δημοτικής Ενότητας του Μαργαριτίου γενικά, μαρτυρούν ότι στο απώτερο
παρελθόν εκεί, ήταν ανεπτυγμένη η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα και η μεταξουργία.
Αυτό τεκμηριώνεται και από την υφαντουργία νημάτων που ήταν ονομαστη στο Μαργαρίτι,
από το 1500, έως το 1850. Η ονομαστη οικογένεια Μαργαρίτη, είχε στα παλαιότερα χρονια
βιομηχανία παραγωγής υφαντών και μεταξωτών στο Μαργαρίτι και η φήμη των υφαντών
αυτων έφτανε μέχρι την Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη.
Για αυτό το λόγο όταν  η οικογένεια Μαργαρίτη κυνηγήθηκε από τον Αλη-Πασα,
κατέληξε στη Σμύρνη όπου συνέχισε την παραγωγή των υφαντών και νημάτων.
Στη δεκαετία του 1960, στο νεόκτιστο Δημοτικό σχολειό στο Μαργαρίτι την
άνοιξη, θυμάμαι ότι εκτρέφαμε μεταξοσκώληκες σε μια αίθουσα του Δημοτικού
σχολειου προς την ανατολική πλευρά, και τα παιδιά που στη γειτονιά τους είχαν
Συκαμιές, ήταν υποχρεωμένα να φέρνουν στο σχολειό φιλα και τρυφερούς βλαστούς
για το τάισμα του μεταξοσκώληκα. Το μεταξι που παρήγαγαν οι μεταξοσκώληκες
το πωλούσε η Σχολική Επιτροπή και τα έσοδα χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες του
σχολειου μας. Σχεδόν κάθε σπίτι στην περιοχη του Μαργαριτίου είχε δένδρα συκαμιάς
σε τρις διαφορετικές ποικιλίες, τα άσπρα και μεγάλα,τα ασπροροζια, που όταν
ωρίμαζαν ο καρπός ήταν γλυκητατος και έπαιρνε ένα χρώμα ελαφρώς ροζέ, και τα
κόκκινα, τα οποια περισσότερο χρησιμοποιούνταν για το χρώμα τους στη
βαφη νημάτων, όπως έλεγαν οι γιαγιάδες μας παλαιότερα. Είναι λυπηρό
που σήμερα δεν έχουμε περισσότερες πληροφορίες για την χαμένη ιστορία του
μεταξοσκολικα στην περιοχή του Μαργαριτίου.
Τις περισσότερες και καλύτερες συκαμιές είχε ο οικισμός του Γερακαρίου.
Η Ελένη Γκίνη μαζί με την (συμπεθέρα της)  Ελένη Καρδανι,που κατοικούσαν
στο Γερακάρι το 1938,  μάζευαν τα μαυροκόκκινα συκαμινα από την συκαμιά που
ήταν στη βρύση Χάρε στο Γερακάρι στα τέλη Μαΐου, μέχρι 15 του Ιουνίου και
αφού τα στέγνωναν στον ήλιο, τα κρατούσαν και με αυτά έβαφαν το προβατινο
μαλλί, και έφτιαχναν τις φλοκάτες στους αργαλειούς, που ήταν πραγματικά
αριστουργήματα και αποτελούσαν κόσμημα και καμάρι στα προικιά των κοριτσιών.

Στα κοκκινόχωμα σιάδια του Γερακαρίου οι οικογένειες μας καλλιεργούσαν Σιτάρι,
Φακές, Ρεβίθια, Φασόλια, βρώμη, Λιναρι και καπνο!!! Τα σπανια φυτά και τα βότανα
που φυτρώνουν στο Γερακάρι ήταν γνωστά από παλιά, ο πρακτικός γιατρός που
έμενε στην Κενταλη, ο Φουατ Ρεφατης, τα ιατρικά μαντζούνια που έφτιαχνε τότε
το 1930, ήταν από τα βότανα της πλαγιας από Κενταλη μέχρι Γερακάρι μας έλεγε
η  γιαγιά Ελένη. Στην ίδια περιοχή μάζευε και η (μάγισσα) του Μαργαριτίου
η γνωστη Μυγδαλο για να φτιάξει τα δικά της μαντζούνια.

  Σήμερα στο Γερακάρι   όσον αφορά τον οικισμό, θα βρείτε μονο
θρυψαλα, συντριμια και χαλάσματα, που το κάθε ένα από
αυτά χωριστά, έχει να σας διηγηθεί την δικη του ιστορια.
Μια ιστορία που στο πέρασμα των αιώνων σημαδεύτηκε από
δόξες και τιμές, από αρνησιθρησκίες, από προδοσίες και
ταπεινώσεις και τέλος από  ερημιά και εγκατάλειψη.
Αυτή την εγκατάλειψη την διαδέχτηκε όμως σήμερα
ένας βιότοπος σπάνιας και απαράμιλλης ομορφιάς.
Αυτά μου είπε η παλιά γνώριμη βρύση Χάρε με το
κρυστάλλινο νερό που αιώνες τώρα αναβλύζει !!!
Ο Γερων χρόνος ομως, που καταφέρνει και δαμάζει τα
πάντα, έχει αφήσει στο Γερακάρι τον Αη Γιάννη,
που Μαρτυρας εκατοντάδων  ετών στέκει εκεί
πάνω στον ταπεινό βράχο, που όταν τον κοιτάζεις
σου έρχονται στο μυαλό όλες αυτές οι θύμισες !!!

Ο Αη Γιάννης στο Γερακάρι

Η εκκλησια του Αγίου Ιωάννου στο παμπάλαιο χωριο, το Γερακάρι, κτίστηκε
γύρο στα 1650 μ.χ. Ο βράχος που είναι χτισμένο το μικρό αυτό εκκλησάκι σήμερα
έχει καλυφθεί από τον πέτρινο τοίχο που έφτιαξαν το 1982 ώστε να είναι πιο
ασφαλής η βατότητα των πιστων. Παλαιότερα για να ανεβείς πάνω στο στρογγυλό βράχο
που είχε ύψος 4 μετρα περίπου έπρεπε να σκαρφαλώσεις σαν το κατσίκι. Σήμερα με
ασφάλεια μπορεί ο καθένας να επισκεφθεί τον Aη Γιάννη τον ερημίτη. Με την προσθήκη
του πέτρινου τοίχου γύρο από τον βράχο ίσως ο Aη Γιάννης να έχασε αυτή την σπανια
ομορφιά και μοναδικότητα πού τον χαρακτήριζε. Ο χωρος έξω και γύρο από το εξωκλήσι
διαμορφώθηκε μετά το 1982 με πρωτοβουλία των Καρδαναιων και την βοήθεια του
Δήμου Μαργαριτίου και από τότε το πανηγύρι γίνετε εκεί και όχι στη βρύση Χαρα που
γίνονταν παλαιότερα. Το εσωτερικό της εκκλησιας είναι λιτό και μόλις που χωράει 15 άτομα
μέσα,στο δάπεδο σώζονται ακόμη οι πέτρινες πλάκες που είχε από παλιά  όπως επίσης
και στην οροφή του που είναι και αυτή ακόμη με τις παλιές πέτρινες πλάκες. Κάπου
γύρο στο 1976 με εντολή της Αρχιεπισκοπής Παραμυθιας,μαζεύτηκαν οι παμπάλαιες εικόνες
από τα εξωκλήσια ώστε να προστατευτούν από διαφορους αρχαιοκάπηλους και έτσι αφαιρέθηκαν
και από τον Aη Γιάννη, οι παλιές και μισοκατεστραμμένες εικόνες του, που ήταν τάματα και
κειμήλια εκατοντάδων ετών από τους χριστιανούς κατοικους της γύρο  περιοχής.
Σύμφωνα με μαρτυρίες των παλαιοτερων ο Aη Γιάννης κτίστηκε επάνω στο βράχο
διότι εκεί είχαν βρει μια εικόνα του αγίου. Οι κάτοικοι πήραν την εικόνα και την
τοποθέτησαν στην εκκλησια του Ελευθεριου. Μετά από λίγες ημερες η εικόνα
ξαναβρεθηκε επάνω στον βράχο. Τότε οι πιστοί αποφάσισαν
να χτίσουν την εκκλησια εκεί που πρωτοβρέθηκε.



Αυτή η καμένη ελιά που βλέπετε, κάποτε ήταν τεραστια και στη ριζα της είχε ένα άνοιγμα
σαν καμαρα. Στην γιορτή του Αη Γιαννιού, στις 25 του Μάη, μετά τη θεία λειτουργία
στο Ναό, βγαίναμε και περνούσαμε κάτω από την καμαρούλα που σχημάτιζε ο γέρικος
κορμός της ιερής αυτής ελιας, και αφήναμε και από ένα ένδυμα εκεί ότι είχε ο καθένας,
συνήθως ένα καθαρό μαντίλι η ένα πουκάμισο κλπ. Οι Γιαγιάδες μας την είχαν για
θαυματουργή αυτή την ελιά. Με την μεγάλη πυρκαγιά στις 8-7-1988 η ελιά αυτή
κάηκε ολοσχερώς, αλλα από ότι βλέπετε ξαναφουντοσε. Δεν γνωρίζω ακριβώς για πιο
λόγο την είχαν για θαυματουργή, αλλα θυμάμαι ότι όλοι κρατούσαμε αυτό το ιερό έθιμο.



Η ιερή ελιά στον Αη Γιάννη ξαναφύτρωσε.

Το πανηγύρι του Αη Γιάννη στο Γερακάρι

Το ονομαστό πανηγύρι της 25ης Μαΐου που διατηρείται μέχρι και σήμερα
χάριν της γενναιοδωρίας των Καρδαναιων  του Μαργαριτίου, με αρωγό
την εκκλησια και τον ΠΟΜ Μαργαριτίου, παλαιότερα γινόταν στην βρύση
Χαρα που είναι  100 μετρα κάτω από το σπίτι του B. Καρδανη, παλαιού τσέλιγκα
της περιοχής . Στο ξακουστό  αυτό πανηγύρι που την διοργάνωση έκαναν
οι Μαργαριτιωτες  σε συνεργασία με τους Σενιτσιωτες και τους Λιβαδαριωτες,
έρχονταν κόσμος από όλα τα χωρια της περιοχής γιατι αυτό το μικρό εκκλησάκι
πάνω στον βράχο χτισμένο, ενέπνεε μεγάλο σεβασμό σε όλους τους πιστούς.
Θυμάμαι τα ποτά τα κρύωναν στο παγωμένο νερό που έτρεχε από την
παμπάλαια βρύση την ( Χαρα ), με το μεγάλο πέτρινο κανουλο.
Οι ξακουστοί οργανοπαίχτες του Μαργαριτίου όπως ο μεγάλος Νάσιο Τζέμος,
ο Τάση Φώντας, ο Κότσι Νίνος, ο Φωτ, Αντώνης, πλαισιωμένοι και από τους
Φαναρισιους μουσικούς παρουσίαζαν τα παλιά παραδοσιακά τραγούδια, όπως
το Μπεράτι, τον Oσμαν Τακα, το Βρύση μου μαλαματένια τους Κλεφτες και τόσα
αλλα ακόμη, που οι κάτοικοι χόρευαν μέχρι αργά το απόγευμα, με πρωτοχορευτές
τους Σπύρο Μηλιώνη, και Σπύρο Μπάκα, τους Γκιναίους  από την Σενιτσα,
τους Ντουκαιους, τους Λιοπιαραιους, τους Θαναιους, τους Κυριακαιους τους
Τσοβιλαιους, τους Νικολαιους τους Τζημαιους απ, το Μορφατι, τους Χαλκηδες
απο την Αγια Κυριακη, και πληθος αλλοι ακομη. Οι οργανοπαίχτες που
έπαιζαν τότε πληρώνονταν από τα φιλοδωρήματα  που έδιναν οι παρέες που
χόρευαν αλλα και από παραγγελιες τραγουδιών. Το πράγμα ξέφευγε όμως όταν
είχαν πιει αρκετά ούζα και εκείνο το ημίγλυκο ανιχτοκοκκινο κρασί που τους
σέρβιρε ο αξέχαστος και συμπαθέστατος Ιλιαζ Καραμέτος, ( ο μοναδικός μουσουλμάνος
που είχε απομείνει στο Μαργαρίτι και έζησε μέχρι το θάνατο του) και αφού έρχονταν στο κέφι
οι χορευτές, από τις εικοσάρες που πέταγαν στα όργανα, ανεβαίναμε στα διφραγκα, μετά στα
δεκάρικα κλπ. Όταν όμως χόρευαν οι Νιονυμφες οι φρεσκοπαντρεμενες, ο πεθερός πέταγε και
χρυσές λίρες ακομη. Έτσι τιμούσανε τότε οι γεροντότεροι την οικογένεια. Το γλέντι γίνονταν
διπλα στη βρύση κάτω από τις χιλιόχρονες τεράστιες ελιές. (Στο κορμό σε μια από αυτές είχε
για αρκετά χρονια την φωλια του ένα σμήνος από αγρια μελίσσια).  Τα θυμάμαι σαν να τα
βλέπω τώρα όλα αυτά τα σοια, μαζεμένα 25 η 30 άτομα το καθένα, κάτω από τις γέρικες
ελιές, να έχουν τα χειροποίητα κιλίμια τους στρωμένα με τα τεραστια ταψιά τους με πίτες
ολων των λογιων, Κρεατόπιτες Τυρόπιτες Γαλατόπιτες, Κολοκυθοπιτες, Σπανακόπιτες,
Χορτόπιτες, Μπουρέκια, και οι Σοφράδες με Μπριάμι. Τα φρεσκοφτιαγμένα χλωρά τυριά
από τις τσαντίλες να κρέμονται από το δέντρα, Γκίζα για το ούζο, γιαούρτια ολόφρεσκα και
συκάμινα ολόφρεσκα που είχαν μαζέψει νωρίς  το πρωί πριν τα ζεστάνει ο ηλιος από τις
μπόλικες συκαμιές που είχε τότε το Γερακάρι όλων των ειδών άσπρες και κόκκινες,
σκεπασμένα με τα καταπράσινα πλατιά φυλα τους ώστε να διατηρούνται δροσερά.
Όλοι αυτή η κοσμοσυρροή που μαζεύονταν στο πανηγύρι του Αη Γιάννη τότε, από το
Καρτέρι, τα χωρια της περιοχής Μαργαριτίου, από την Ανθούσα και Αγυα, από την
Αγια Κυριακή, από Μορφάτι, Σπαθαρατι, και Κανελλάκη και Μποντάρη, ακόμη έρχονταν
με τα άλογα η με τα πόδια. Τα υποστατικά (ζώα) που έβλεπες τότε εκεί σου θύμιζε
εμποροπανήγυρη ζωων, με τους πιο καλά στεκουμενους οικονομικά να έχουν κάτι βαρβατα
άλογα με σέλα ειδικά για δρόμο, που τα είχαν μάθει να τρέχουν ρεβανη, στολισμένα με
καινούρια Σαμαρια και χρωματιστές φλοκάτες, καθώς και ολοκαίνουρια καπίστρια και
χαλινάρια για τα (μπινεκια) τα βαρβάτα. Τα ζώα τα έδεναν πάνω από τις ελιές, ώσπου να
τελειώσει το πανηγύρι και να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Εκεί έβρισκαν την ευκαιρία
αρκετοί να κάνουν και ανταλλαγή ζωων. Εκεί ως συνήθως για την εποχή αυτή, αντικριζωνταν
και οι ομορφονιές με τους Λεβέντες νεαρούς  από σχετικά κοντά, και είχαν την ευκαιρία να
ανταλλάξουν καμια συμπαθητική ματια μεταξύ τους και ίσως και κάποιο ραβασάκι!!!
Εκεί όμως είχαμε και τις προξενήτρες και τους προξενητάδες, που μιλημένα από πριν
έλεγαν στον νεαρό, έλα στο τάδε πανηγύρι να την δης !!! Εμείς τα παιδιά,
προγκιγμενα στο πυκνό δασος της περιοχής, να σκαρφαλώνουμε στην
κορυφή της Τζαργανιας να φτάσουμε δυο γινομενα κοκκινόμαυρα τζαργανα, με τα χερια
μας και τα  μούτρα κατακόκκινα από τα πεντανόστιμα βισινοκοκκινα συκαμνα της συκαμιάς
που ήταν διπλα στη βρύση Χαρα. Φυσικά από ένα τόσο ξακουστό πανηγύρι δεν έλειπαν
και οι μικροπωλητές, όπως ο συμπατριώτης μας Ηλίας Λιοπιαρης από την Καταβόθρα.
Τότε έβρισκαν την ευκαιρία τα κορίτσια της εποχής  αυτής να αγοράσουν κανένα κραγιόν,
(που με πολύ σκέψη θα το χρησιμοποιούσαν από το φόβο των πατεράδων), τσιμπιδάκια
και κοκαλάκια για τα μαλλιά, και κανένα αρωμα. Τα αγόρια αγόραζαν συνήθως ματογυάλια,
καθρεπτάκι, τσατσάρα μπριγιαντίνη για τα μαλλιά που
ήταν στη μόδα και ίσως κάνα κομπολόι οι ηλικιωμένοι.

                                                                                         Βασίλειος Καρδάνης
                                          Λίγο πριν βασιλέψει ο Ήλιος οι κοντοχωριανοί ετοιμάζονταν για την επιστροφή. Τα λιγοστά

σπίτια  που υπήρχαν τότε στο Γερακάρι ήταν : Του Βασίλη Καρδανη, του Ιωάννη Γκίνη,
του Αναστασίου Νάκη και αν δεν κάνω λάθος του Ηλία Τσοβίλη. Αυτά τα σπίτια οι κάτοικοι
αυτοί τα είχαν αγορασει με συμβόλαια από τους μουσουλμάνους που παλαιότερα έμεναν εκεί
στην περίοδο 1924 έως 1936.  (Είναι αυτά τα σπίτια που σήμερα κάποιοι ψευτοπαλικαράδες
γείτονες από Αλβανια μεριά ζητούν να πάρουν πίσω). Με το πέρας του πανηγυριού
ο Βασίλης Καρδανης οικονομικά εύρωστος τότε και με πολλά ζώα, καλούσε τους συγγενής και
φίλους του στο σπίτι, όπου εκεί τους φιλοξενούσε με αρνιά και κατσίκια ψητά και ποτά μέχρι
αργά το βραδυ. Πολύ διανυκτέρευαν εκεί διότι έρχονταν από μακριά. Η φιλοξενία που πρόσφερε
τότε ο B. Καρδανης ήταν ονομαστή και επαινετική από όλους τους κοντοχωριανούς. Τρεις μέρες
πριν ετοίμαζαν το σπίτι για το πανηγύρι αυτό καθότι ο ένας γιος του Βασίλη, ο Ιωάννης γιόρταζε
εκείνη την ημερα και ως εκ  τούτου δέχονταν υπεραρκετές επισκέψεις για τα χρονια πολλά.
Οι Καρδαναιοι ήταν βλάχικη φάρα και ξενοφερτοι στο Λιβαδάρι, επίσης και οι Τσιτσαιοι,
αυτό μου το είπε ο πατέρας μου Στέφανος που το είχε ακούσει από τουςπαλαιότερους .
Ο Βασιλης είχε έναν αδερφό τον Ηλία Καρδανη και ξάδερφο τον Σταυρο Καρδανη.
Από αφηγήσεις της μητέρας μου (και πρωτότοκης κόρης του), γνωρίζω ότι ο Βασίλης
είχε τότε και φουστανέλα την οποια φορούσε σε επίσημες γιορτές. Την φουστανέλα
αυτή μου την είχαν δείξει με καμάρι η μητέρα μου και οι θείες μου κάποτε στο σπίτι
του Παππου μας στο Γερακάρι. Το σόι των Καρδαναιων σήμερα είναι σκορπισμένο
εκτος από το Μαργαρίτι, στο Ελευθερι και στην Αγια Κυριακή.
Ο Βασίλης Καρδανης παντρευτικε την Ελένη από το Σπαθαρατι το γένος (Βηνος).
Απέκτησαν 7 παιδιά, 5 κόρες και 2 γιούς. Το Γερακάρι το αγόρασαν με
χρήματα που τους έστειλε από την Αμερική τότε ο Θείος της γυναικας του, ονόματι
Χαράλαμπος Παπας, η,  Μυλωνάς. Το επονυμο αυτού ήταν Παπας το Μυλωνάς το πήρε
όταν πήγε στην Αμερική ίσως για λόγους παραμονής εκεί. Ο Χαράλαμπος ηταν ένας
πανέξυπνος ανθρωπος για την εποχή του, αφού κατάφερε χωρίς μόρφωση να φυγει
από το Σπαθαρατι τότε 1910 περίπου και με χίλιους κόπους και στερησεις να αποκτησει
εστιατόρια στο Λος Άντζελες. Πέθανε στην Αμερική χωρίς να έχει αποκτησει οικογένεια.
Όταν τα χρήματα ήρθαν στην εθνική τράπεζα της Κέρκυρας, επί μηνες έψαχναν να
βρούν κληρονόμους του θανόντως Χαραλαμπου Παπα και τελικά βρήκαν την ανιψια του
 Ελένη, που ήταν κόρη της αδελφής του. Στο μακρινό για εκείνη την εποχή ταξίδι του
Βασιλειου Καρδανη και της συζύγου του Ελένης στην Κέρκυραγια να εισπράξουν την
επιταγή. καθότι ήταν και οι δυο τους  αγράμματοι τους συνόδευσε ο Δημήτριος Γκίνης,
αγροφύλακας τότε στο Μαργαρίτι. Αυτά γνωρίζω από μαρτυρίες της μητέρας μου
Χάιδως  για τον Θείο της Χαράλαμπο Παπα.
Η οικονομική ευρωστία που είχε αποκτήσει ο Βασίλης Καρδανης από ότι γνωρίζουμε,
δεν άφησε ασυγκίνητους τους διαφορους ληστές της εποχής, οι οποιοι απειλώντας, τον
ανάγκαζαν να τους δίνει χρήματα και σφαχτά αρνιά. Για ορισμένους κοντοχωριανούς
του οι οποιοι αντιμετώπιζαν οικονομικές ανάγκες ο γενναιόδωρος αυτός γέροντας είχε
την πόρτα του πάντα ανοιχτή. Τον θυμάμαι όταν πήγαινε με το άλογο, η, με τα πόδια
πολλές φορες από το Γερακάρι στο Μαργαρίτι, περνούσε από την Κενταλη να δει
την πρωτότοκη κόρη του ντυμένος πάντα με την άσπρη παραδοσιακή βράκα του.
Ο Μπαντολης, ένας τεράστιος άσπρος σκύλος τον ακολουθούσε μέχρι εκεί. Εμείς ένα
τσούρμο εγγόνια, περιμέναμε με μεγάλη ανυπομονησία να βγάλει το πουγγί του και
να μας δίνει καμια δεκάρα συμβουλευοντας μας να είμαστε φρόνιμοι.
Απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών περίπου.

Χαράλαμπος Παπάς
Μια σπανια και μοναδική φωτογραφία από το αρχείο μας του 1930 με τον Χαράλαμπο Παπα
απο το Σπαθαρατι. που το 1910 περίπου, μετανάστευσε στην Αμερική. Ήταν ο πρώτος
μετανάστης μαζί με τον Αθανάσιο Δέσκα, (ιδρυτή του γυμνασίου της Πάργας), που εκείνη
την δύσκολη εποχή κατάφεραν να φτάσουν τόσο μακριά και να δημιουργήσουν περιουσια,
δείγμα της Ηπειρωτικης εξυπνάδας.



Σύμφωνα με αφηγήσεις της Ελένης, ανιψιάς του Χαράλαμπου, το μακρινό αυτό ταξίδι
άρχισε από την Πάργα για την Πρέβεζα με καΐκι. Από εκεί με πλοίο για Πειραιά και από
τον Πειραιά στην Νεάπολη της Ιταλίας,και από εκεί σε κάποιο λιμάνι της Αμερικής.
Το μακρινό αυτό ταξίδι διήρκησε δυο μήνες περίπου.
Η αδελφή του Χαράλαμπου πίστευε ότι ο αδελφός της χάθηκε, διότι η πρώτη επικοινωνία
με γράμμα έφτασε μετά από εννέα μήνες !!! Μετά από δέκα ολόκληρα χρονια ο Χαράλαμπος
Παπας, ήρθε στην Ελλάδα και επισκέφτηκε την ανιψια του Ελένη στο Γερακάρι, καθότι
η αδελφή του είχε ήδη αποδημήσει. Βρήκε λοιπόν την μοναδική ανιψια του παντρεμένη και
με πολυμελή οικογένεια. Τότε ζήτησε από τον γαμπρό του Βασίλη να του δώσει ένα από τα
δυο αγόρια, για να το πάρει στην Αμερική, (καθότι ήταν άτεκνος), και να το μεγαλώσει όπως
έλεγε σαν πριγκιπόπουλο. Η οικογένεια όμως δεν του έδωσε το παιδί πράγμα το οποιο
τον δυσαρέστησε και επέστρεψε στο Λος Άντζελες κάπως πικραμένος. Γνωρίζουμε ότι εκεί
είχε δημιουργήσει αλυσίδα εστιατοριων μαζί με κάποιον συνεταίρο του και πήγαιναν παρα
πολύ καλά. Τελικά ο Χαράλαμπος Παπας με το όνομα πλέον Μυλωνάς στην Αμερική,
απεβίωσε και κανένας δεν έμαθε για την σύζυγο του και την περιουσια του κάτι. Το τελευταίο
νέο από την μακρινή Αμερική ήταν μια επιταγή που έστειλαν αμερικανικες τράπεζες
στην εθνική τράπεζα της Ελλάδος στην Κέρκυρα για την μοναδική ανιψια του Ελένη !!!
Όταν όλα αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα μας αφηγούνταν η γιαγιά από την μητέρα
μου Ελενη και, τα ακούγαμε με το στόμα ορθανικτο σαν ένα μαγευτικό παραμύθι.
Αυτά συνέβαιναν τότε και έχουν άμεση σχέσει με το Γερακάρι, αλλα και το Σπαθαρατι
από όπου κατάγονταν ο Χαράλαμπος Παπας. Στο παλιό μητρώο του Μαργαριτίου αναφέρεται με αυτό το όνομα.
Θωμάς Στεφ. Γκίνης

www.margariti.gr