Ένα Σκασιαρχείο στην Αμφιλοχία.

Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου.

Πριν λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε στην Αμφιλοχία το πρώτο σεμινάριο του Σκασιαρχείου που αφορούσε τους εκπαιδευτικούς της περιοχής. Είχαμε τη χαρά να το παρακολουθήσουμε και να συζητήσουμε με τους πρωτεργάτες Χάρη Παπαδόπουλο και Μαρία Τσόγκα η οποία μας παραχώρησε την παρακάτω συνέντευξη.

Καταρχάς να ευχηθούμε καλή και δημιουργική σχολική χρονιά σε όλη την εκπαιδευτική κοινότητα, μιας και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή αυτού του σχολικού έτους.

Τι είναι το "Σκασιαρχείο" και πώς μπαίνει μέσα στις τάξεις μας;

Σαν Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αμφιλοχίας ,καθώς πλέον στην Α/θμια δεν είμαστε μόνο Δάσκαλοι/ες και Νηπιαγωγοί , αλλά και όλοι οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων ,έχουμε άποψη και γνώμη για το ποιο θα θέλαμε να είναι το δημόσιο σχολείο στο οποίο εργαζόμαστε και για το οποίο αγωνιζόμαστε και προσπαθούμε να βελτιωθεί προς την κατεύθυνση ενός ακόμα πιο δημοκρατικού σχολείου.

Η παιδαγωγική Φρενέ έχει βασικό σκοπό ένα ελεύθερο, ανοιχτό και συνεργατικό σχολείο.

Επομένως , όλοι εμείς που αναζητούμε τρόπους και μεθόδους οι οποίες θα μας βοηθήσουν προς αυτή την εκπαιδευτική κατεύθυνση ,νομοτελειακά θα αναζητήσουμε κάθε δυνατό τρόπο να φέρουμε το ¨παιδαγωγικό οξυγόνο¨ στα σχολεία και τις τάξεις μας.

Δύο χρόνια μετά την πανδημία του covid, τον εγκλεισμό ,την κοινωνική αποστασιοποίηση και την τηλεκπαίδευση ήταν ένα αίτημα όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας για ένα νέο ξεκίνημα , μια συνάντηση εκπαιδευτικών με ανθρώπους που αγαπάνε τα παιδιά, το σχολείο και εισάγουν σ΄ αυτό νέες τεχνικές που προάγουν τη φυσική μάθηση, σαν ένα αντίδοτο σε όσα έχουμε όλοι βιώσει τα τελευταία χρόνια λόγω της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης.

Αυτός είναι ο λόγος που ο σύλλογός μας αναζήτησε την παιδαγωγική ομάδα ¨Το Σκασιαρχείο¨ ,της οποίας σκοπός της είναι η ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και προτάσεων σ' ένα σχολείο-κοινότητα όπου οι τεχνικές του Σελεστάν Φρενέ, η κριτική και η θεσμική παιδαγωγική βρίσκουν τη θέση τους.

Κάποιες από τις χαρακτηριστικές τεχνικές του που προάγουν τη φυσική μέθοδο μάθησης, τη συνεργατική και συμμετοχική μάθηση, την ελευθερία έκφρασης και λόγου και την πολιτειότητα είναι:

Τυπογραφείο (εφημερίδα, μικρά βιβλία)

Ελεύθερα κείμενα

Τι νέα;

Έρευνες

Σχέδια εργασίας

Κινηματογράφος

Αλληλογραφία

Συμβούλια

Σχολικοί συνεταιρισμοί

Έξοδος στην κοινότητα

Εργαστήρια τέχνης

Και μέσα από αυτές μπαίνει η παιδαγωγική του Φρενέ και το ¨Σκασιαρχείο¨ στις τάξεις μας.

2. Πώς έφτασε στην Αμφιλοχία και τι ανταπόκριση είχε;

Η σκέψη για τη διοργάνωση ενός επιμορφωτικού σεμιναρίου για εκπαιδευτικούς στην παιδαγωγική Φρενέ μας είχε απασχολήσει ήδη από πέρσι τον Ιανουάριο ,αλλά η έξαρση της επιδημίας ακύρωσε την προγραμματισμένη για την περσινή χρονιά δράση.

Μαζί με τα μέλη του Σκασιαρχείου, αποφασίσαμε να γίνει στην έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς ώστε να έχει και μεγαλύτερο όφελος ,καθώς μετά το σεμινάριο το οποίο είχε βιωματικό κατά κύριο λόγο χαρακτήρα, δηλ. να μπορεί κάποιος να εφαρμόσει τις τεχνικές στις οποίες επιμορφώθηκε ,απέκτησε υλικό που οι επιμορφωτές διαμοιράστηκαν μαζί μας και τρόπους συνεργασίας με εκπαιδευτικούς που ήδη εφαρμόζουν αντίστοιχες τεχνικές.

Το τριήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο είχε μεγάλη ανταπόκριση στην εκπαιδευτική κοινότητα ,αναλογιζόμενοι και τις ιδιαιτερότητες του συλλόγου μας.

Για τρεις μέρες (22-23-24 Σεπτεμβρίου )κάναμε όλοι μαζί ένα πολύχρωμο παιδαγωγικό ταξίδι ,ξεκινώντας από την προβολή της πολυβραβευμένης ταινίας «Το Σκασιαρχείο» του Jean-Paul Le Chanois, την οποία παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί ,μαθητές και γονείς στην αίθουσα του δημαρχείου και συνεχίζοντας με τα δύο βιωματικά σεμινάρια /εργαστήρια για εκπαιδευτικούς, Σάββατο και Κυριακή στο 2ο Δ.Σ. Αμφιλοχίας.

Αξίζει να σημειωθεί πως συνάδελφοι από Γιάννενα, Αγρίνιο, Μεσολόγγι και Άρτα είτε μετακινήθηκαν δύο μέρες είτε έμειναν σε ξενοδοχεία ,κάτι που αποδεικνύει αυτό που εμείς οι εκπαιδευτικοί λέμε ,ότι δηλ. θέλουμε ουσιαστική επιμόρφωση ,ενδιαφερόμαστε για την επιστήμη μας και τεχνικές που θα μας βοηθήσουν στην πράξη κι αν κάτι τέτοιο γίνεται το αγκαλιάζουμε δαπανώντας προσωπικό χρόνο και χρήματα ώστε να το παρακολουθήσουμε.

Πολύ σημαντικό να αναφερθεί είναι πως στο περιθώριο του τριήμερου αυτού επιμορφωτικού σεμιναρίου στην παιδαγωγική Φρενέ ,πραγματοποιήθηκε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση, το απόγευμα του Σαββάτου 23 Σεπτεμβρίου στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Δημαρχείου Αμφιλοχίας, με θέμα:

Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

(Πατρίδα - γλώσσα - θρησκεία - εμφάνιση – σεξουαλικός προσανατολισμός)

Ένα θέμα που για πρώτη φορά άνοιξε στην πόλη μας και το παρακολούθησαν εκπαιδευτικοί ,γονείς και μαθητές με μεγάλο ενδιαφέρον.

3. Πιστεύετε πως η εκπαίδευση σήμερα έχει ανάγκη από τις αρχές ενός "Σκασιαρχείου";

Η παιδαγωγική Φρενέ συγκροτείται από θεμελιακές αρχές, όπως:

-συνεργασία και πολιτειότητα

-κοινοτική –συνεταιριστική οργάνωση της σχολικής ζωής

-ελεύθερη έκφραση και επικοινωνία

-«φυσική» μέθοδος μάθησης

-έρευνα- πειραματικός ψηλαφισμός

-σύνδεση του σχολείου με την κοινότητα-κοινωνία

-σεβασμός στο παιδί και στα δικαιώματά του

Είναι βέβαιο πως αυτές οι αρχές είναι δομικά υλικά για το χτίσιμο ενός δημοκρατικού σχολείου.

 4.Ποιό το μέλλον της εκπαίδευσης και πώς μπορούμε να βγάλουμε μέσα απ΄αυτήν ώριμους και υπεύθυνους πολίτες;  

Η εκπαίδευση είναι κοινωνικό δικαίωμα, αγαθό κι όχι εμπόρευμα, ελευθερία και όχι χειραγώγηση. Το σχολείο οφείλει να είναι χώρος χαράς και δημιουργίας, καλλιέργειας και ελευθερίας. Αν θέλουμε ένα σχολείο δημόσιο, συμπεριληπτικό και δημοκρατικό, όπου τα παιδιά θα γίνονται ευτυχισμένα και μορφωμένα πρόσωπα, υπεύθυνα και συνεργατικά μέλη μιας δημοκρατικής κοινωνίας πρέπει να εργαστούμε και να παλέψουμε γι' αυτό.

Οφείλουμε να παλέψουμε για ένα σχολείο που δε θα διαχωρίζει τα παιδιά ανάλογα με τις οικονομικές-κοινωνικές δυνατότητες της οικογένειάς τους, το χρώμα ή τη φυλή! Θα παρέχει ολόπλευρη μόρφωση σε όλους και όχι σε λίγους και εκλεκτούς!

Ένα σχολείο πραγματικά ενιαίο, δημόσιο και δωρεάν, που θα αναπτύσσει το σύνολο των δυνατοτήτων του κάθε μαθητή και θα καλύπτει τις σύγχρονες μορφωτικές ανάγκες του.

Στα πλαίσια ενός τέτοιου σχολείου οι μαθητές διδάσκονται πώς να κατανοούν τον κόσμο και να τον εξηγούν. Μαθαίνουν να σκέφτονται ελεύθερα. Να κρίνουν. Να συνεργάζονται .Να κάνουν όνειρα και να αγωνίζονται γι’ αυτά. Να έχουν αξιοπρέπεια και να την υποστηρίζουν.

Αυτό είναι που κάνει και την παιδαγωγική Φρενέ διαφορετική. Γιατί ο Φρενέ δεν περίμενε την μεγάλη επαναστατική στιγμή για να βάλει μπροστά το έργο του.

Όπως ο ίδιος έχει γράψει: «Η αυριανή δημοκρατία προετοιμάζεται με τη δημοκρατία στο Σχολείο. Ένα αυταρχικό καθεστώς στο Σχολείο δε θα μπορούσε να διαμορφώσει δημοκρατικούς πολίτες.» Célestin Freinet

Τέλος, θα ήταν παράλειψη κλείνοντας να μην ευχαριστήσω εκ μέρους του Δ.Σ. του συλλόγου Δασκάλων & Νηπιαγωγών Αμφιλοχίας ,τους επιμορφωτές της παιδαγωγικής ομάδας του Σκασιαρχείου τον κ. Χάρη Παπαδόπουλο και την κα. Σοφία Δημάδη για τη συνεργασία και την προσφορά τους σε όλους εμάς και όλους όσοι παρακολούθησαν τις εργασίες του σεμιναρίου.

Επίσης ,ευχαριστούμε το 2ο Δ.Σ. για την φιλοξενία και το Δήμο Αμφιλοχίας για την παραχώρηση της αίθουσας του δημαρχείου .

Η Γραμματέας του Συλλόγου Δασκάλων & Νηπιαγωγών Αμφιλοχίας

Μαρία Τσόγκα

Επίσης ο Χάρης Παπαδόπουλος μας παραχώρησε το παρακάτω κείμενο για το Σκασιαρχείο.

Το «Σκασιαρχείο» και το έργο του.

Η παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο-πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας» πήρε το όνομα της από το ομώνυμο φιλμ (L'Ecole buissonniere, 1949) του Ζαν Πωλ λε Σανουά που αναφέρεται στη ζωή και το έργο του μεγάλου γάλλου παιδαγωγού Σελεστέν Φρενέ(1896 -1966). Ξεκίνησε τη δράση της από το 2010 με αφετηρία την προβολή της ταινίας και εξελίσσεται σε ένα αυθεντικό εκπαιδευτικό κίνημα βάσης που στοχεύει μέσα από την ανταλλαγή ιδεών, εμπειριών και προτάσεων στη δημιουργία ενός δημόσιου σχολείου ελεύθερου, ανοιχτού και συνεργατικού, ενός σχολείου κοινότητα ζωής, όπου οι τεχνικές του Σελεστέν Φρενέ, η θεσμική και η κριτική παιδαγωγική συναντιούνται και έχουν τη θέση τους. Οι ζυμώσεις της ομάδας ξεκίνησαν το 2010, με αφετηρία την προβολή της ταινίας που τροφοδότησε γόνιμες παιδαγωγικές συζητήσεις σε σχολεία, συλλόγους εκπαιδευτικών και συλλόγους γονέων και ποικίλες εστιασμένες επιμορφωτικές δράσεις στην Αθήνα και σε μεγάλες πόλεις. Το 2017 το Σκασιαρχείο συγκροτείται σε παιδαγωγικό σωματείο και από 2018 γίνεται μέλος της FIMEM (Fédération internationale des mouvementsωd'école moderne – Διεθνής Ομοσπονδία των κινημάτων του Νέου Σχολείου). H παιδαγωγική Φρενέ αναγνωρίζεται από την Unesco ως παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά, όπως άλλωστε και το Σχολείο που ίδρυσαν ο Σελεστέν και η Ελίζ Φρενέ στη Βανς της Γαλλίας, βλ. https://bit.ly/39Ls3kB. Το Σκασιαρχείο έχει διοργανώσει ως σήμερα πολλές δράσεις με παιδαγωγικό και πολιτιστικό προσανατολισμό. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι επιμορφώσεις εκπαιδευτικών στην παιδαγωγική Φρενέ – θεσμική παιδαγωγική, οι οποίες έχουν πάντα βιωματικό χαρακτήρα και αφορούν μεθόδους και τεχνικές που προάγουν την ελεύθερη έκφραση, τη δημοκρατική συμμετοχή και τη συνεργασία στο σχολείο («Τι νέα;», Συμβούλιο τάξης, ελεύθερα κείμενα, σχολική εφημερίδα και σχολικά έντυπα, μικρά βιβλία, ραδιόφωνο, κινηματογράφος, θέατρο, σχολικός συνεταιρισμός, παιδαγωγική αξιοποίηση της εξόδου από το σχολείο: «τάξη – αυλή-κοινότητα»). Η συνεργασία με το ΙΕΠ και το Υπουργείο Παιδείας οδήγησε στην υλοποίηση σημαντικών ετήσιων προγραμμάτων επιμόρφωσης και πιλοτικής εφαρμογής της ΠΘ-ΘΠ στο δημόσιο σχολείο. Τα προγράμματα αυτά υλοποιήθηκαν σε Αθήνα, Κόρινθο, Τρίπολη και Ρέθυμνο υπό την αιγίδα του Υπουργείου παιδείας επί τρεις συνεχόμενες σχολικές χρονιές (2016-2019). Ως συνέπεια αυτών των επιμορφώσεων ένας αξιόλογος αριθμός εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εφαρμόζει όλα αυτά τα χρόνια, λιγότερο ή περισσότερο, κάποιες από τις βασικές τεχνικές της παιδαγωγικής Φρενέ, με αποτέλεσμα να έχει συσσωρευτεί ένας πολύτιμος όγκος σχετικής εκπαιδευτικής εμπειρίας.

Κατερίνα Σχισμένου