Γάιδαρος!!! (Το Λαογραφικό σημείωμα της εβδομάδας)

Γράφει ο Χρήστος Α.Τούμπουρος

Μέχρι μια – κάποια ηλικία είχα σχεδόν ξεχάσει το όνομά μου! «Γαϊδούρι» ο ένας, «γαϊδούρι» ο άλλος, κόντεψα να πιστέψω πως το βαφτιστικό μου όνομα ήταν ψεύτικο. Γαϊδούρι ήταν το αληθινό. «Είσαι γάιδαρος, ρε αλειτούργε», μου φώναζε σε καθημερινή βάση η μάνα μου. Οι υπόλοιποι απλά επαναλάμβαναν τον, ας πούμε τίτλο. Κι εγώ προσπάθησα πολλές-πάμπολλες φορές να ερμηνεύσω τον τίτλο αυτό, το όνομα τέλος πάντων που αποδίδονταν σε άτακτα και «αδιάφορα» παιδιά. Δεν κατάλαβα ποτέ γιατί τόση απαξία σ’ αυτό το καλόβουλο ζωντανό με την περίσσεια υπομονή και την ανεκτίμητη προσφορά του. Έμειναν μόνο τα λόγια του παππού. «Μη λες έτσι το παιδί, θα πάει στο στρατό και θα τον βάζουν να κουβαλάει», και συνέχιζε με το τραγούδι «οι φαντάροι, οι φαντάροι, φορτωμένοι σαν γαιδάροι». 

Όλα αυτά μου έρχονται κατά νου τώρα που διαβάζουμε πως βρίσκεται «σε παρακμή και είναι διαρκώς συρρικνούμενος ο πληθυσμός των γαιδάρων στη χώρα μας». Αυτό το ζωντανό που γνώρισε μέρες δόξας και μεγαλοπρέπειας… Επίσημα γνωρίζουμε πως το 1950 υπήρχαν στη χώρα μας 508.000 γαϊδούρια. Το 1995 μειώθηκαν σε 95.000, το 2008 ήταν λιγότερα από 16.000, ενώ σήμερα μάλλον μιλάμε για αριθμό κάτω από χίλια. Κι όπως φαίνεται στα ανέκδοτα και στα τετράστιχα θα μείνει. «Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και το Φλεβάρη γάτος». 

Ο γάιδαρος λοιπόν, όνος στην καθαρεύουσα, γαϊδούρι στην καθομιλουμένη και γομάρι επί απονομής τίτλων («γομάρ’ ξεσαμάρωτο κατάντησες») είναι κατοικίδιο εξημερωμένο θηλαστικό ζώο που εν πάση περιπτώσει στον τόπο μας πολλά προσέφερε στην ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας ωσότου ήρθαν τα αγροτικά μηχανήματα και απαξιώθηκε ο ρόλος του γαϊδάρου. Γι’ αυτό ταυτίζεται η μεγάλη προσφορά με την γαϊδουρινή δουλειά. «Είκοσι χρονώ γομάρι/σήκωσα όλο το νταμάρι/κι έκτισα στην εμπασιά/του χωριού την εκκλησιά». Αν και η παρακμή του γαϊδάρου άρχισε στην κλασική εποχή, εντούτοις στο Βυζάντιο τον γάιδαρο τον χρησιμοποιούσαν για τη διαπόμπευση παρανομούντων. Αυτοί υποχρεώνονταν να ιππεύσουν ανάποδα και να κρατούν την ουρά του γαιδάρου. Εξ ου «είναι για τον γάιδαρο καβάλα». Ο γάιδαρος φημίζεται για την υπομονή του. «Και γάιδαρο ακόμα σκας». Είναι αληθινό σύμβολο ταπεινότητας. Πολλές φορές ο γάιδαρος ταυτίζονταν με τον σώγαμπρο. «Άμα έχεις γαμπρό στο σπίτ’ ‘εχεις γαιδούρ’ στην αυλή» ή με τα ασήκωτα προβλήματα της ζωής. «Και παντρεμένος γάιδαρος κι ανύπαντρος γαϊδούρ’». 

Τα περί ταπεινότητας, όσα δηλαδή περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη, με την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα «επί πώλου όνου» πρέπει να αφορούν παρερμηνεία καθόσον ο κάτοχος όνου την εποχή εκείνη δεν ήταν και ευκαταφρόνητος και μάλλον ήταν σε ανώτερη τάξη. Επίσης, τα ονείρατα, όπως ερμηνεύονται πολλές φορές που έχουν σχέση με γάιδαρο ή γαιδάρους έχουν και αυτά το στοιχείο της παρερμηνείας. Διαλέχτε και παίρνετε. Αν ονειρευτείτε γάιδαρο στο κανονικό του χρώμα, να περιμένετε απιστία εις βάρος σας. Θα σας προδώσουν. Τώρα, ποιο είναι το κανονικό χρώμα, είναι αλλονού παπά ευαγγέλιο. Το δύσκολο είναι αν δούμε ότι μας κλωτσάει γάιδαρος, ανεξαρτήτου χρώματος. Θα προσβληθείτε από δικό σας πρόσωπο. Αν κλωτσήσει στα αχαμνά τότε χαϊρλίτικα θα αποκτήσετε ταίρι και θα ερωτοτετοιονιώσαστε. Αν ονειρευτείτε πως πέφτετε από γάιδαρο, τότε θα έρθουν κακές μέρες.. Ίσως χωρισμοί, ταπεινώσεις, φασαρίες και οικογενειακά προβλήματα. Αν ακούσετε γκάρισμα γαϊδάρου, θα πάρετε κακές ειδήσεις.

Τέλος, κι αν τα παραβλέψουμε όλα, μια συμβουλή πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας. «Να φοβάσαι τα πισινά του γαϊδάρου, τα μπροστινά του καλογήρου και τη συμβουλή του … ‘‘ύπνου’’». Η ηλιθιότητα ασφαλώς και δεν αντιμετωπίζεται…

Χρήστος Α. Τούμπουρος