Ο Πατροκοσμάς στις Παπαδάτες Πρέβεζας.

 

Γράφει ο Αθανάσιος Δημ. Στράτης

Στο παρακάτω άρθρο δεν είναι σκοπός να αναδειχθεί ο Άγιος Κοσμάς και το έργο του. Είναι σκοπός να θυμηθούμε το πέρασμά του από τη Λάκκα Σούλι, περισσότερο από δημοσιευθέν παλιότερα άρθρο του Ιερέα Ι. Κόλια. Από Παπαδάτες.

Το 1777 επισκέφθηκε την περιοχή ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός. Ήταν μια φωτισμένη πνευματική προσωπικότητα, που με το πολυδιάστατο έργο του συνετέλεσε στη διαμόρφωση του νέου Ελληνισμού. Ήταν ένας από τους τρεις «Αποστόλους και Ιεράρχες» του Ελληνικού έθνους, ισότιμος και ισάξιος του Ρήγα και του Κοραή, ο μεγαλύτερος λαοπαιδευτής, διδάχος και διδάσκαλος, που χωρίς αμοιβή διένειμε τους θησαυρούς της σοφίας του στο δουλωμένο Έθνος. Εκτέλεσε ένα γιγαντιαίο έργο και θεωρείται ως ακρογωνιαίος λίθος της Εθνικής ύπαρξης. Γεννήθηκε το 1714 στο χωριό Μεγάλο Δένδρο Τριχωνίδας από κυνηγημένους Ηπειρώτες γονείς. 

Όπως αναγράφηκε μετέπειτα στον Α΄ Κώδικα της Ι. Μ. Φανερωμένης Παπαδατών (εφ. «Πρεβεζιάνικη Ενδοχώρα», Αύγ. 1992) (Αλήθεια υπάρχουν άραγε σήμερα οι Κώδικες της Φανερωμένης; και αν υπάρχουν που βρίσκονται; και γιατί δεν αναδεικνύονται;), ο Άγιος δίδαξε ένα Σαββατοκύριακο του 1777 στη θέση «Σιούρο» Παπαδατών σε χιλιάδες συγκεντρωμένους Λακκασουλιώτες. Έφτασε ακολουθώντας τη διαδρομή Κατζάς-Λέλοβα- Παπαδάτες και συνέχισε προς Νάσσιαρη-Ντάρα-Λέλοβα- Κρανιά- Κράββαρη. Ο Χρ. Σκανδάλης («Το Κουκλέσι των Ιωαννίνων», 1996, σελ 48), λέει ότι από τις Παπαδάτες δια του βουνού επισκέφθηκε το Κουκλέσι. 

Με προτροπή του κτίστηκε σχολείο στον Καντζά και στις Παπαδάτες. 

Επίσης με παραίνεση του Αγίου, κτίσθηκε και ο Ι. Ν. Αγίων Πάντων Δερβιζιάνων, ο παλιός. Σύμφωνα με την άποψη του παπα-Λεωνίδα Νίκα, τον ναό έχτισαν μαστόροι που κατάγονταν από τις Παπαδάτες.

 Δίδαξε στα Λέλοβα, στις Παπαδάτες και στην Κρανιά. Κοντά του έτρεχαν όλοι οι κάτοικοι της Λάκκας και άκουγαν τις διδαχές του. 

Στις Παπαδάτες με προτροπή του κτίσθηκε το σχολείο, το ίδιο και στον Κατζά. 

Παρατίθενται μερικές από τις προφητείες που είπε:

-Στις Παπαδάτες δείχνοντας προς το Νταλαμάνι μονολόγησε: «Καημένοι άνθρωποι. Αυτόν τον τόπο θα τον ποτίσετε με αίμα»(Πραγματοποιήθηκε στις 25-1-1945).

-Στου Νάσσιαρη είπε για κάποιον που όργωνε στον κάμπο αν και ήταν Κυριακή: «Ένας να μείνεις στο σπίτι και το σόι σου».

Στον Άγ. Γεώργιο της Κρανιάς μίλησε και δίδαξε σε χωρικούς και τσοπαναραίους. Αρνήθηκε να πιει γάλα από την καρδάρα κάποιου βοσκού επειδή κατάλαβε ότι περιείχε σκυλόγαλο (δηλ. ο τσοπάνος είχε ανταλλάξει μια προβατίνα με σκύλο». Πρόβλεψε ότι η Κρανιά κάποτε θα έχει πολύ και καλό νερό, πράγμα που έγινε το 2005 μετά από γεώτρηση (εφ. «Φωνή του Αγρότη», φ.1968, Φιλιππιάδα, Αύγ. 2005). Και όταν ο Κιτσαντάς, που του έδειχνε τον δρόμο για του Κράββαρη παραπονέθηκε ότι άφησε το κοπάδι μόνο του, εκείνος τον καθησύχασε, λέγοντάς του ότι το φυλάνε δύο λύκοι. Και πραγματικά όταν επέστρεψε είδε δύο λύκους να φυλάνε τα πρόβατά του.

-Στους Σουλιώτες ο πάτερ-Κοσμάς είπε: «Σε κείνο το κλαρί που κρεμάτε τα σπαθιά και τα όπλα σας, θάρθει μέρα που θα κρεμάσουν οι γύφτοι τα όργανά τους».

Κατά την τελευταία περιοδεία του συνελήφθη από τους Τούρκους και κρεμάστηκε, στις 24-8-1779, στο Κολικόντασι Αλβανίας.

Ο Ιερέας Ιωάννης Κόλιας δημοσίευσε στα ΠΡΕΒΕΖΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (Τόμος 17, 1988, σελ. 4), το παρακάτω κείμενο για τον Άγιο Κοσμά:

“Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στις Παπαδάτες Πρέβεζας.

Του Ιερέα Ιωάν. Αλ. Κόλλια.

Ο Ισαπόστολος και Εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς, εγεννήθη στο Μεγάλο Δέντρο της Αιτωλίας. Σε ηλικία 20 χρονών επήγε στην Ιερά Μονή του Φιλοθέου του Αγίου Όρους, όπου έγινε Μοναχός. Παράλληλα, σπουδάζει στην Αθωνιάδα Σχολή. Μετά την αποφοίτησή του, χειροτονείται Ιερομόναχος και εμόνασε εκεί περί τα 20 χρόνια.

Σε ηλικία 45 χρόνων πήγε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Ο τότε Πατριάρχης Σεραφείμ ο Β΄ τον διώρισε Γενικό Ιεροκήρυκα της Ανατολικής Εκκλησίας, στα μαύρα εκείνα χρόνια της Τουρκικής σκλαβιάς. Επί 20 χρόνια περιόδευσε, από την Κων/πολη ως τας Ιονίους νήσους και από τα Δωδεκάνησα μέχρι τα Τίρανα. Περιοχές τις οποίες απειλούσε όχι μόνο ο εξισλαμισμός, αλλά και η Παπική προπαγάνδα, με μοναδικό σκοπό να εδραιώσει με τα κηρύγματά του τις ψυχές των Ελλήνων την πίστη προς την Ορθοδοξία και την Πατρίδα.

Περιέγραψα γενικά τα παραπάνω, για να καταλήξω σε ένα τοπικό θέμα: Την επίσκεψη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στις Παπαδάτες Πρέβεζας.

Οι Παπαδάτες βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του λεκανοπεδίου μεγάλης “Λάκκας Σουλίου” και σε απόσταση 49 χιλ. Από την Πρέβεζα.

Είναι χτισμένη στη δυτική πλαγιά της βουνοσειράς Ολύτσικας σε ύψος 450 μέτρα, πάνω σε αρχαία ερείπια και σε μιά οργιαστική βλάστηση, που την ζωντανεύουν άπειρα γάργαρα νερά. Τα 500 σπίτια αραιά το ένα από το άλλο ανάμεσα σε παραδεισένιους κήπους με οπωροφόρα δέντρα.

Γύρω στις λοφοσειρές, δώδεκα γραφικά Εκκλησάκι, περιβάλλουν όλη την περιοχή. Ενώ ο μεγάλος ελαιώνας είναι μιά ακράτητη πλημμύρα που γεμίζει κάθε λοφοσειρά και κοιλάδα με το ασημένιο χρώμα.

Κάτω στα πόδια της, ο μικρός κάμπος απλώνεται σαν ένα τεράστιο πολύχρωμο χαλί, που χωρίζεται από τη φιδίσια γραμμή του ξεροπόταμου. Πάνω στη βουνοπλαγιά, δάση ατελείωτα, που συνθέτουν μιά αρμονική εικόνα της βουνίσιας ομορφιάς.

Και πάνω απ’ όλα υψώνεται το πανέμορφο βουνό “κρεμαστό” ανάμεσα στο γαλάζιο του ουρανού και στον πράσινο απέραντο ελαιώνα….

Βορείως και νοτίως αυτών, έχει δυό πανέμορφες συνοικίες: Την Γαλήνη και τους Αγίους Αποστόλους, όμοιες σχεδόν, που αντικρίζουν τον ίδιο συννεφιασμένο ή ηλιόλουστο ουρανό. 

Στην κεντρική της πλατεία είναι η αγορά, όπου τα παντοπωλεία και τα αυτοκίνητα. Η πλατεία είναι ευρύχωρη, τσιμεντοστρωμένη, σκεπάζεται από μεγάλα πλατάνια, μοιάζει σαν φυσικός εξώστης απ’ όπου έχει κανείς μιάν ανοιχτή θέα!…

στην νοτιοδυτική πλευρά της, το μαρμάρινο Μνημείο των Ηρώων, το Κοινοτικό Γραφείο και το αγροτικό Ιατρείο. Στα βόρεια δυτικά, το ωραίο καμπαναριό και η ιστορική Εκκλησία της Μονής Αγίας τριάδας – Φανερωμένης, που στολίζεται με αξιόλογα ανάγλυφα ξυλόγλυπτα, βυζαντινές τοιχογραφίες και επιγραφές.

Η Εκκλησία της παλιάς Μονής, είναι από τα λίγα δείγματα αρχιτεκτονικής μεταβυζαντινής εποχής της περιοχής Πρέβεζας. Χτίσθηκε από τρία οράματα της Πελαγίας Μοναχής - κορίτσι του Παπαϊωάννου Σπ. Κόλια – στα 1743 και αγιογραφήθηκε στα 1807 ολόκληρη. Και παραμένει ακόμη ένα πραγματικό έργο τέχνης. Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Απέναντι το Νηπιοτροφείο και πιό πάνω στο γραφικό λόφο το δυόροφο Δημοτικό Σχολείο. Πάνω απ’ την Πλατεία σε 50 μέτρα είναι το Βυζαντινό ναϊδριο του Αγίου Κοσμά και η θέση όπου το 1778 επέρασε και εκήρυξε τον λόγο του Θεού και ίδρυσε Σχολείο στις Παπαδάτες.

Πράγματι! Επισκέφθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός τις Παπαδάτες της Πρέβεζας (Βλέπε Φαν Μιχαλόπουλου “Κοσμάς ο Αιτωλός, Αθήναι 1940, ς. 111”, Δημ. Σαλαμάγκα “Ο γνωστός Καλόγηρος Κοσμάς, Αθήνα 1952, σελ. 22”, και Αρχιμ. Σ. Παπακυριάκου “Συμβολή εις τον βίον Κοσμά του Αιτωλού”, Αθήνα 1955, σελ. 49 και άλλοι ιστορικοί.

Κατά τον Α΄ Κώδικα της Μονής Αγίας τριάδας – Φανερωμένης, ο Πάτερ Κοσμάς με τη συνοδεία του έφθασε στις Παπαδάτες ένα Σαββατοκύριακο τον υποδέχονται οι πέντε τότε ιερείς, ο Πρόεδρος Απόστολος Μπατσούλης και οι κάτοικοι με συγκίνηση, ενώ η καμπάνα χτυπούσε συνέχεια ...χαρμόσυνα.

Κατακουρασμένος από την οδοιπορία είχε ανάγκη από λίγη ανάπαυση. Και το σπίτι του παπα-Ιωάννου Σπ. Κόλια – προπάππου μου – ανοίγει την πόρτα διάπλατα και τον υποδέχονται μαζί με την οχταμελή οικογένειά του.

Το σπίτι αυτό, όπου ο Πάτερ-Κοσμάς και οι συνοδοί του κατέλυσαν, κατεδαφίσθηκε το 1961 από τον τρισέγγονό του Γεώργιο Ιωάν. Κόλια και στη θέση αυτή… χτίσθηκε καινούργιο.

Την ιστορική εκείνη μέρα, η καμπάνα συνέχεια καλούσε τους πιστούς. Οι εργαζόμενοι κάτοικοι άφησαν την δουλειά στα χωράφια και τα ζώα στο ύπαιθρο κι έτρεχαν σαν τα διψασμένα ελάφια “Επί τας πηγάς των υδάτων” για να δούνε τον Πάτερ-Κοσμά, να παρακολουθήσουν την διδαχή του και να ζητήσουν την … Ευλογίαν του!

Εν τω μεταξύ, ενώ ο Πάτερ-Κοσμάς ανεπαύετο για λίγο μέσα στο σπίτι, έξω η συνοδεία των ιερέων, στην νοτιοδυτική πλευρά του κήπου, τοποθετούν δύο μανουάλια των 100 κεριών – που έφερε πάντοτε μαζί του – στερεώνουν, επίσης, κι αφού μοίρασαν σε όλους κεριά, καταφθάνει και ο Πάτερ-Κοσμάς….

Στη συνέχεια, τότε, άρχισε η ιστορική, εκείνη Εσπερινή Ακολουθία! Η λαμπρά φωτοχυσία και το μοσχοβόλημα του θυμιάματος, το οποίο εκαίετο άφθονο, μεταρσίωναν τους πιστούς. Κατόπιν έβγαλαν κατανυκτικά την Θεία Παράκληση. Παράλληλα, ιερείς ετέλεσαν το Άγιο Ευχέλαιο και εχρίσθηκαν όλοι οι πιστοί. Έπειτα από τόση προπαρασκευή, προσέφερε ο Μέγας Ιερολήρυκας Κοσμάς την  διδασκαλία του!

Και τι δεν είπε… Πως ήταν δυνατόν να μην εντυπωθούν τα λόγια του βαθύτατα στις πονεμένες ψυχές των απλοϊκών χωρικών και να μην διασωθούν μέχρι σήμερα από στόμα σε στόμα; Οι διδαχές του γράφτηκαν από τους ιερείς στον Α΄ Κώδικα της Μονής Αγίας Τριάδας – Φανερωμένης. Τις διδαχές του αυτές θα δημοσιεύσω εν καιρώ.

Ο Πάτερ-Κοσμάς με την συνοδεία του, έμεινε στις Παπαδάτες τρείς μέρες, συλλειτουργώντας, διδάσκοντας, εξομολογώντας και κοινωνώντας τους κατοίκους και τους πιστούς, που είχαν συγκεντρωθεί απ’ τα περίχωρα της “Λάκκας Σουλίου”.

Βλέποντας ο Πάτερ-Κοσμάς το Κεφαλοχώρι, που δεν είχε σχολείο και αρκετούς κατοίκους να μιλάνε αρβανίτικα, πολύ συγκινήθηκε. Και για να μην χάσουν την πίστη τους και τον Εθνισμό τους, μάζεψε όλους τους κατοίκους κι εκεί συζητήσανε τα σχετικά για την ίδρυση Σχολείου.

Οι κάτοικοι, τότε, μείνανε όλοι σύμφωνοι. Στη συνέχεια κάνει ο ίδιος γενικό έρανο και συγκεντρώνει 13 χιλιάδες γρόσια, που απετέλεσαν τον πρώτο πυρήνα, της οικοδομής και λειτουργίας του Σχολείου. Επίσης με τον έρανο μαζεύτηκαν ασημένια και χρυσά αντικείμενα, που εκποιήθηκαν από την πρώτη Σχολική Επιτροπή και συγκεντρώθηκε περίπου ανάλογο ποσό με το προηγούμενο.

Τα υπόλοιπα έξοδα για την αποπεράτωση, τα έδωσε η Μονή της Αγίας Τριάδας – Φανερωμένης.

Παράλληλα, κάνει εκλογή των Σχολικών Επιτροπών, κατά γενική έγκριση, και τούτο για να μη συμβούν αργότερα ...φιλονικίες.

Τέλος, φεύγοντας ικανοποιημένος από τις Παπαδάτες, κατευθύνθηκε στην Ενετοκρατούμενη Πρέβεζα. 

Τον ακολουθούν, τότε, ως μαθητές του πλέον, δυό Παπαδιώτες Μοναχοί: ο Διονύσιος Σάρκος και ο Χρήστος Κόλιας – γιός του παπα-Ιωάννου, που μαρτύρησε επί Τουρκοκρατίας στα Γιάννινα – όπως θα δούμε γενικά πιό κάτω…

Συγκινημένοι οι κάτοικοι τον συνόδευσαν μέχρι έξω από το χωριό, ασπαζόμενοι με σεβασμό το χέρι του, παίρνοντας την τελευταία Ευλογία του.

Από την περιφέρεια της Πρέβεζας έγραψε ο Άγιος Κοσμάς τον Μάρτιο του 1779 μια Επιστολή και την στέλνει προς τους κατοίκους Παπαδατών. Σε αυτή ανέφερε το κάθε τι, που αποφασίστηκε για το Σχολείο, Επιτρόπους, βοηθούς και επιστάτες κι έτσι κύρωσε με την υπογραφή του την ίδρυση και λειτουργία. Ήξερε ποιά επιρροή ασκούσε στους κατοίκους. Η επιστολή, ισοδυναμούσε με Ιερή Παραγγελία και παρακαταθήκη. Να λοιπόν τι έγραφε:

«Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την Χώραν Παπαδάται, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον άγιον θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν.

Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος Χριστού του Θεού ημών ανάξιος, περιερχόμενος και διδάσκων, το κατά δύναμιν, τους χριστιανούς, ήλθα εδώ εις την χώραν σας και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον, επαρακίνησα τους χριστιανούς και έδωσαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν, δια το σχολείον σας. Πρέπει δε και η ευγενία σας πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολείον σας εξ ιδίων πόνων, ή κοινώς από την χώραν, ή και από βακούφια, δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας, και τιμήν παρά ανθρώπων. Είμαι δε και εγώ χρεώστης να παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήση και την χώραν σας και το σχολείον και τα παιδία σας, και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα και να σας βάλη και εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε, να δοξάζετε την αγίαν Τριάδα, αμήν. Έβαλα δε και επίτροπον, με την γνώμην πάντων τον κυρ Ιωάννην του Πάνου, και επιστάτας και βοηθούς αυτού τον κυρ Δήμον του παπα Ιωάννου και τον κυρ Σταύρον του Δήμου, να κυβερνήσουν το σχολείον, καθώς ο Κύριος τους φωτίσει. Αψοθ (1779) Μάρτιος.

               + Κοσμάς Ιερομόναχος, ευχέτης Σας».

Αυτή η επιστολή δημοσιεύθηκε πρώτα από τον Μητροπολίτη Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλο Βυζάντιο στο “Δοκίμιον περί Άρτης και Πρεβέζης, Αθήναι 1880, σελ. 357”, Φαν Μιχαλόπουλος “Κοσμάς ο Αιτωλός, Αθήναι 1940, σελ. 111”, Αρχιμανδρίτης, τότε, Αυγ. Καντιώτης “Κοσμάς ο Αιτωλός, Βόλος 19500, σελ. 79, και Β΄ έκδοση Αθήνα 1953, σελ. 170” κι άλλοι ιστορικοί…

Το Σχολείο που ίδρυσε ο Πάτερ-Κοσμάς – καθώς είδαμε στον Α΄ Κώδικα της Μονής Αγίας Τριάδας  - Φανερωμένης – λειτούργησε αμέσως. Προσωρινώς ως ότου κτισθεί η Σχολή, χρησιμοποιήθηκε για αίθουσα ένα κελί, το λεγόμενο μέχρι σήμερα “Κρυφό Σχολειό” στη βόρεια πτέρυγα της Μονής, και με δάσκαλο τον εφημέριο παπα-Ιωάννη Σπ. Κόλια.

Το Σχολείο χτίσθηκε – για την ιστορία θα εκδώσω βιβλίο προσεχώς – στη νοτιοανατολική πλευρά του περίβολου της Μονής Φανερωμένης. Ήταν ανώγειο σε σχέδιο ορθογώνιο, πόρτες μικρές και παράθυρα με σιδερένια κάγκελα, για το φόβο από τους Τούρκους και λειτουργούσε μέχρι την απελευθέρωση σαν Σχολαρχείο.

Ο πρώτος σεισμός το 1928 και ο δεύτερος το 1933 το κατέστρεψε. Μετά την αποπεράτωση και λειτουργία του νέου Σχολείου, η Σχολική Επιτροπή μετά από 165 χρόνια ζωή, κατεδάφισε αυτό, αλλά μένουν τα θεμέλια, που θα θυμίζουν το παρελθόν του…

Tον Πάτερ-Κοσμά, τότε, σε κάθε περιοδεία του τον ακολουθούσαν πάνω από 50 Μοναχοί και ιερείς. Ίδρυσε περίπου 200 Ελληνικά – Σχολαρχεία και 2.000 Κοινά – Δημοτικά Σχολεία. Κατασκεύασε 4000 κολυμβήθρες και τις αφιέρωσε σε πόλεις και χωριά. Έστηνε Σταυρούς όπου κήρυττε τον Λόγο του Θεού. Οι Εβραίοι λόγω της αγωνιστηκότητάς του, τον κατεδίωκαν περισσότερο από τους Τούρκους, τον διέβαλαν στον Κούρτ Πασά της Βορείου Ηπείρου, δίνοντάς του “πολλά γρόσια” και τον έβγαλε από τη ζωή με μαρτυρικό θάνατο, όπου κει ετάφη επιτόπου.

Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Κοσμά, οι Μαθητές του διασκορπίσθηκαν. Τότε, οι δυό Παπαδιώτες Μοναχοί: Διονύσιος Σάρκος και Χρήστος Κόλιας, επέστρεψαν στη γενέτειρά τους. Αυτοί σαν αυτόπτες μάρτυρες ιστόρησαν τα γεγονότα, έφτιαξαν μνημόσυνο και η καμπάνα του χωριού χτυπούσε επί τρεις ημέρες Πένθιμα.

Ο Ιερομόναχος Χρήστος, τότε μόνος του...περιόδευσε τις πόλεις και τα χωριά της Ηπείρου και πέρα αυτής κήρυττε το Λόγο του Θεού. Σε μιά διδαχή στα Γιάννινα, συνελήφθη από τους Τούρκους και οδηγήθηκε στο δικαστήριο μπροστά στον Κατή – Δικαστή.

Ρωτήθηκε για την πίστη του και ομολόγησε του Χριστού τη γέννηση, τον θάνατο, την ανάσταση και την αιώνια Βασιλεία του! Ρωτήθηκε περί του Μωάμεθ, δεν απάντησε τίποτε. Τον πλησιάζει ο Δικαστής και του λέει: “αν δεν αρνηθείς την πίστη σου και γίνεις οπαδός του Μωάμεθ, θα σε θανατώσω”. Και ο Ιερομόναχος Χρήστος του απάντησε: “Εγώ είμαι ιερέας και γιός Ιερέως και Ιερέας θα πεθάνω”. Τότε, ο δικαστής διέταξε να τον ραβδίσουν και δίκασε αυτόν σε σταυρικό θάνατο.

Ήταν Δεκαπενταύγουστος, γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, όταν ο Ιερομάρτυς Χρήστος παραδόθηκε στους δημίους. Αυτοί, όπως μιμηθούν τις σκηνές του Αγίου Πάθους του Χριστού, περιέβαλαν το μέτωπό του με ακάνθινο στεφάνι. Στη συνέχεια τον έσυραν στους δρόμους της πόλης και τον οδήγησαν, τον Ιερέα του Υψίστου, στα πλατάνια του Καλού Τζεσμέ, “τόπος Γολγοθάς”, τόπος συνηθισμένος θανατώσεων.

Εκεί χωρίς ράσα και ματωμένο τον ετοποθέτησαν στο σταυρό. Στη συνέχεια του τρύπησαν με καρφιά τα χέρια και τα πόδια του. Μετά υψώθηκε ο Σταυρός, ενώ το αίμα του αθώου Ιερομονάχου κυλούσε στο ξύλο του σταυρού και πότιζε τη γή. Εκείνος προσεύχεται για τους δημίους του, ενώ αυτοί του λέγανε να πει στο Χριστό, τώρα να τον σώσει. Ένας Τούρκος τότε, με το σπαθί, του τρυπάει το πλευρό. Ο ίδιος Τούρκος είπε στους παρευρισκομένους τσιγγάνους να λούσουν το σώμα με πίσσα. Ύστερα του βάζουν φωτιά και λαμπάδιασε, όπως τα σώματα των Χριστιανών τα οποία ο Νέρων μεταχειρίζονταν ως λαμπάδες στους κήπους του στη Ρώμη. Εκείνη την ώρα, η Ηλιόλουστη Αυγουστιάτικη μέρα ξαφνικά συννέφιασε και μια καταιγίδα βροχής παρέσυρε τη σκόνη του λειψάνου μαζί με το αίμα, που κατέληξε στη λίμνη της πόλης.

Το μαρτύριο του Ιερομονάχου Χρήστου, περιέγραψε σύντομα ο Πρόξενος τότε, της Γαλλίας στα Γιάννινα Μπουκεβίλ, (τόμος Δ΄, σελ. 262-263) και περισσότερα έγραψε ο Παπαδιώτης μοναχός Διονύσιος Σάρκος στον Α΄ Κώδικα της Μονής Αγίας τριάδας – Φανερωμένης, στις Παπαδάτες. Ο γράφων προσεχώς θα εκδώσω πλήρη βιογραφία του Ιερομάρτυρα Χρήστου Ιωάν. Κόλια!…

Στις Παπαδάτες οι ευσεβείς χριστιανοί, τότε κάτοικοι, για να θυμούνται το πέρασμα του Πάτερ-Κοσμά και τις συμβουλές του, χτίσανε στη Νοτιοανατολική πλευρά του κήπου του παπα-Ιωάννου Σπ. Κόλια – στη θέση και πάνω στην πέτρα που χρησίμευε για προσωρινό υπαίθριο άμβωνα ο πάτερ-Κοσμάς – χτίσανε προσκυνητάρι, τοποθετήσαν μια εικόνα κι άναψαν καντήλι. Και τούτο, για ευγνωμοσύνη και να θυμίζει το διάβα τους, στους μεταγενέστερους.

Εκεί ακριβώς οι ευσεβείς Παπαδιώτες κατεδάφισαν το Ιστορικό προσκυνητάρι και στη θέση αυτή χτίσανε βυζαντινόΝαϊδριο.. Την 10/5/1962 έγινε με εξαιρετική λαμπρότητα η θεμελίωση του Ιερού Ναού προς τιμήν του Αγίου Κοσμά. Από την Ανατολή της ημέρας άρχισε να καλεί η καμπάνα τους κατοίκους στο ιστορικό αυτό γεγονός.

Εν τω μεταξύ έφθασαν εκεί, οι εφημέριοι Παπαδατών Κων/νος Κολιός, Δημήτριος Ντούλας, Χρήστος Κολιός και ο γράφων. Οι δάσκαλοι Παπαδατών και των συνοικισμών Γαλήνης και Αγίων Αποστόλων μετά των μαθητών και παιδιών του Οικοτροφείου. Ο Πρόεδρος και οι Κοινοτάρχες και πλήθος ευσεβών κατοίκων της Κωμοπόλεως. Εν συνεχεία ετελέσθη ο Αγιασμός και η κατάθεσις του θεμελίου λίθου.

Στο τέλος της τελετής μίλησε ο γράφων, αναπτύξας το βίο και το έργο του Αγίου Κοσμά. Στη συνέχεια μίλησε ο Πρόεδρος της Κωμοπόλεως Αθανάσιος Παπαδημητρίου, πλέξας καταλλήλως το χρονικό της ημέρας. Στα πρόσωπα όλων των κατοίκων ήταν ζωγραφισμένη η χαρά και η συγκίνηση, γιατί το παλιό όνειρο των ευσεβών Παπαδιωτών, βλέπουνε μετά από 183 χρόνια να παίρνει σάρκα και οστά, χάρις στην οικονομική ενίσχυση εξ ολοκλήρου του έργου της Κοινότητας… 

Το Βυζαντινό Ναϊδριο σύντομα αποπερατώθηκε! Την 24η Αυγούστου του ιδίου έτους – μνήμη Αγίου Κοσμά – ήταν έτοιμος για τα εγκαίνια. Και είναι ο πρώτος Ιερός Ναός, που χτίστηκε μετά την ανακήρυξή του ως επισήμου Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας!

Το Βυζαντινό Ναϊδριο του Αγίου Κοσμά.

Το έργο αυτό δεν τιμά μόνο τον Άγιο Κοσμά, αλλά και την Κοινότητα Παπαδατών της Πρέβεζας.

Χάρις στην πρωτοβουλία και την οικονομική ενίσχυση της Κοινότητας και την προσφορά των ευσεβών Παπαδιωτών, ολοκληρώθη η αποπεράτωση του ιστορικού τούτου έργου!…

Τέλος, το πέρασμα του Αγίου Κοσμά από την Κωμόπολη των Παπαδατών, έχει αφήσει βαθιά τα ίχνη του και έχει επηρεάσει βαθιά το θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων. Τον θεωρούν Προστάτη και βοηθό. Παράλληλα ο Μορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Παπαδατών φέρει το όνομά του: “Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ”.

Πρεσβύτερος Ιωάννης Αλ. Κόλιας

Εφημέριος

Νικοπόλεως Πρέβεζας”.