Το Σάββατο 26 Μαρτίου 2022 και στις 18.30 έγινε μια συγκινητικότατη τελετή ονοματοδοσίας προς τιμήν του Ισαάκ Μιζάν τελευταίου επιζήσαντος του Ολοκαυτώματος Εβραίου της πόλης Άρτας, στα πλαίσια της ημέρας μνήμης Ισραηλιτικής Κοινότητας Άρτας από το Δήμο Αρταίων. Είχαμε την τιμή να συνομιλήσουμε με τον Ζοζέφ Μιζάν και να ακούσουμε από το στόμα του τη σχέση του Ισαάκ Μιζάν με την πόλη του, την Άρτα αλλά και του ιδίου.
Πόσο σημαντική πιστεύετε είναι η απόφαση του Δήμου Αρταίων για την ονομασία ενός δρόμου με το όνομα Ισαάκ Μιζάν;
Ο Δήμος Αρταίων, ο πολιτιστικός Σύλλογος Σκουφάς, άλλοι φορείς, αλλά και απλοί Αρτινοί υλοποιούν εδώ και πολλά χρόνια πρωτοβουλίες που στόχο έχουν τη διατήρηση της μνήμης για την εβραϊκή Κοινότητα της Άρτας.
Εκδηλώσεις όπως αυτή που γίνεται κάθε χρόνο τον Μάρτιο στην επέτειο της σύλληψης των Αρτινών Εβραίων, ειδικές εκδηλώσεις τιμής, παρουσιάσεις βιβλίων, συμμετοχή των Σχολείων στα προγράμματα του Υπουργείου παιδείας για το Ολοκαύτωμα κλπ., δείχνουν το έντονο ενδιαφέρον της πόλης και των πολιτών για να μην ξεχαστεί το τραγικό γεγονός της σύλληψης των εβραίων στις 24 Μαρτίου του 1944, τον εκτοπισμό τους στα στρατόπεδα της κόλασης και πρακτικά την εξαφάνιση του εβραϊκού στοιχείου από την πόλη.
Ο πατέρας μου, ήταν από τους λίγους που επέστρεψαν, από τους τελευταίους που έφυγαν από την Άρτα για αναζήτηση καλύτερης τύχης στην Αθήνα και μέχρι τον Μάιο πέρσι που έφυγε από τη ζωή από τους λιγοστούς Ομήρους εν ζωή.
Η τιμητική απόφαση του Δήμου Αρταίων, είναι μια εξαιρετική και σημαντική ενέργεια. Αποτελεί μια επιβράβευση για τον ίδιο που έκανε έναν μεγάλο αγώνα όλα αυτά τα χρόνια να μεταφέρει την τραγική του ιστορία σαν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
Επιτρέψτε μου μέσα από αυτό το βήμα να ευχαριστήσω, εκ μέρους της οικογένειάς μας, προσωπικά τον Δήμαρχο, αλλά και το Δημοτικό Συμβούλιο για την σημαντική αυτή πρωτοβουλία, αλλά και για όλα όσα έχουν κάνει μέχρι σήμερα.
Μας ενημέρωσαν λίγες ημέρες μετά το θάνατο του πατέρα μας για αυτή την απόφασή τους και πιστέψτε με ήταν πολύ συγκινητική στιγμή.
Τι σηματοδοτεί αυτή η απόφαση και σε συνέχεια αυτής η υλοποίησή της;
Η Άρτα δεν θέλει να ξεχάσει! Στο πρόσωπο του πατέρα μου τιμά όλους εκείνους που συνελήφθησαν, εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα και δεν γύρισαν ποτέ. Τους εβραίους Αρτινούς που για αιώνες συνυπήρχαν πολύ αρμονικά με τους χριστιανούς συμπολίτες τους.
Τα χρόνια περνούν, οι παλιοί Αρτινοί που έχουν προσωπικές μνήμες δυστυχώς σιγά σιγά φεύγουν από τη ζωή. Είναι προσωπικό στοίχημα για όλους μας να συμβάλλουμε στη διατήρηση της μνήμης, να μεταφέρουμε τις μαρτυρίες στις επόμενες γενιές. Ο Δήμος της Άρτας πρωτοστατεί και δίνει το παράδειγμα σε όλους εμάς, αλλά και στη ελληνική πολιτεία γενικότερα.
Πως πιστεύετε ότι θα ένοιωθε ο Ισαάκ Μιζάν; Τι θα μας έλεγε αν ήταν κοντά μας σήμερα;
Σας ευχαριστώ πολύ για την ερώτηση αυτή. Γιατί δεν σας κρύβω ότι από τότε που έφυγε, πολλές φορές σκέφτομαι τι θα μου έλεγε, τι θα σκεφτόταν, πως θα περίμενε να χειριστώ τα διάφορα θέματα που προκύπτουν στη ζωή μου.
Κατ’ αρχήν πιστεύω θα ένοιωθε μεγάλη τιμή, που η Άρτα του επιστρέφει ένα μέρος της τεράστιας αγάπης που είχε για αυτήν. Παρόλο που έφυγε από την Άρτα την δεκαετία του ’50, ποτέ δεν την έβγαλε από την καρδιά του. Διατηρούσε επαφές, επισκεπτόταν την Άρτα, μιλούσε με φίλους και γνωστούς, δεχόταν επισκέψεις στο σπίτι, διάβαζε τοπικές εφημερίδες. ‘Ήταν πάντα ένας περήφανος Αρτινός και Ηπειρώτης.
Παράλληλα, θα ένοιωθε τεράστια δικαίωση. Ο πατέρας μου, όπως ανέφερε συχνά ο ίδιος, ήταν στρατευμένος, μέσα από την διάδοση της εμπειρίας του στα Γερμανικά στρατόπεδα, να μην επιτρέψει τον αντισημιτισμό και να συμβάλλει στην δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Ένας δρόμος στο όνομά του, στο όνομα ενός εβραίου Αρτινού, πρακτικά δίνει μια νέα διάσταση στην προσπάθεια αυτή.
Όπως έλεγε η διαδρομή της φρίκης ξεκίνησε από την Άρτα και μετά στο Αγρίνιο, Πάτρα, Αθήνα και από εκεί Άουσβιτς-Μπιργκενάου, Οράνεμπουργκ, Σαξενχάουζεν, Αμβούργο, Ορδρούφ, Μπέργκεν Μπέλσεν. Θα προσέθετα επόμενος σταθμός για εκείνον είναι πλέον η αιωνιότητα.
Κρίμα που δεν είναι κοντά μας να ζήσει αυτή τη στιγμή!
Πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της μνήμης και τι πρέπει να γίνει για αυτό;
Όπως γνωρίζετε πάνω από 85% των Ελλήνων εβραίων δολοφονήθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και αν θέλετε πέρα από τα ποσοστά να βάλουμε και νούμερα πάνω από 58.000 συνάνθρωποί μας. Παράλληλα, στην Ελλάδα παρατηρούνται ακόμα και σήμερα υψηλά ποσοστά αντισημιτισμού (Σε έρευνα της Διανέοσις το 2019 με θέμα τι πιστεύουν οι Έλληνες, στην ερώτηση αν οι εβραίοι αντιπροσωπεύουν κάτι «καλό» ή «κακό», 43% απαντά «κακό» https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2020/03/tpe_2020_final.pdf ).
Αντιλαμβάνεστε κατά συνέπεια ότι πρέπει να γίνουν πολλά βήματα και κατά τη γνώμη μου η διατήρηση της μνήμης είναι ένα από αυτά. Γνωρίζουν οι νέοι τι συνέβη; Πως στην Άρτα μέσα σε μια βραδιά από τους πάνω από 300 εβραίους έμειναν ελάχιστοι, ίσως όχι πάνω από δέκα;
Έχουμε μεγάλη ευθύνη όλοι μας να καταγράφουμε και να διηγούμαστε αυτές τις ιστορίες. Και εννοώ κυρίως τους θεσμικούς φορείς με βασική προτεραιότητα τα Σχολεία και την διδακτέα ύλη.
Οι επιβιώσαντες όμηροι των στρατοπέδων είναι σήμερα ελάχιστοι και ακόμη λιγότεροι εκείνοι που είναι σε θέση να μοιραστούν την ιστορία τους.
Πρόσφατα το μουσικό Σχολείο της Άρτας πήρε βραβείο σε διαγωνισμό για το Ολοκαύτωμα, πολλοί, όπως εσείς – ακόμα και με αυτή εδώ τη συνέντευξη – συμβάλλετε έμπρακτα στη διατήρηση της μνήμης. Και βέβαια δε μπορώ να μην αναφέρω τον κ. Κ. Τσιλιγιάννη παλαιότερα, τον κ. Δ. Βλαχοπάνο που εξέφρασε μοναδικά την ιστορία του πατέρα μου, τον κ. Χ. Βαδιβούλη, τον Σύλλογο Σκουφά, τον Δήμαρχο κ. Χ. Τσιρογιάννη, παλαιότερους δημάρχους, αλλά και συνολικά τον Δήμο. Ελπίζω να μην ξεχνώ κάποιους.
Η Άρτα έχει κάνει μια τεράστια και σημαντική προσπάθεια και μακάρι να την μιμηθούν και άλλοι!
Ποιά η σχέση σας με την Άρτα, τι σημαίνει για σας αυτή η πατρική πόλη;
Έχουμε, και εγώ αλλά και η αδελφή μου, πολλές εικόνες από την Άρτα του παρελθόντος μέσα από τις διηγήσεις του πατέρα μας και της υπόλοιπης οικογένειας. Μην ξεχνάτε ότι το πατρικό σπίτι της οικογένειας και τόπος σύλληψης τους δεσπόζει ακόμη στην οδό Σκουφά.
Τα τελευταία χρόνια η σχέση αυτή έγινε πιο προσωπική. Αποκτήσαμε καινούργιους φίλους, εκτιμήσαμε την τόσο σημαντική προσπάθεια που γίνεται εδώ, γνωρίσαμε και εμείς πολλούς από εκείνους που ανέφερε ο πατέρας μας κατά καιρούς και με διάφορες αφορμές.
Είναι ένας δεσμός που κατά κάποιο τρόπο πάντα υπήρχε, σήμερα όμως έχει αποκτήσει μια διαφορετική διάσταση, ειδικά μετά τον θάνατο του μπαμπά.
Όπως προανέφερα, η σκυτάλη για τη διατήρηση της μνήμης πλέον ήρθε στα χέρια μας. Και η μνήμη αυτή για εμάς είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Άρτα. Με την οικογένειά μας, τους παππούδες και θείους που δεν γνωρίσαμε, το εβραϊκό στοιχείο της πόλης, τις συναγωγές και τα σχολεία που δεν υπάρχουν πια.
Θέλουμε να πάρουμε πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση των όσων συζητήσαμε, να συνεισφέρουμε όσο μπορούμε και εμείς με την σειρά μας σε όσα γίνονται εδώ. Όχι μόνο για χάρη του πατέρα μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους. Είναι και κατά κάποιο τρόπο νομοτελειακό, όταν παίρνεις αγάπη, δίνεις αγάπη!
Κατερίνα Σχισμένου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου