Ανδρομάχη Μπούνα. Η Κερασοβίτισσα μάνα.

  Συζήτηση- συνέντευξη της Κατερίνας Σχισμένου με την Ανδρομάχη Μπούνα

Ποιά ήταν και είναι η Κερασοβίτισσα μάνα;

Η Κερασοβίτισσα Μάνα είναι μία αφανής ηρωίδα, είναι η Μάνα που βίωσε τη ξενιτιά, τη μοναξιά, την υπακοή, τα βάσανα, αλλά ήταν και είναι πάντα έτοιμη να σε ορμηνέψει, να σε συμβουλέψει δηλαδή με τη σοφία της. Είναι αυτή που θα κοιμόταν, αν προλάβαινε, θα έτρωγε, αν περίσσευε, θα ζεσταινόταν, αν χωρούσε στο τζάκι.

Τι σας ώθησε να κάνετε αυτή την έρευνα;

Οι μέχρι τώρα ιστορικές έρευνες και σε τοπικό επίπεδο, ερευνούν τη γυναίκα μέσα στην ιστορία ως μέρος της ιστορίας όχι όμως με μία κριτική ματιά. Η θέση της γυναίκας απλά παραθέτεται μέσα από ιστορικά γεγονότα, χωρίς όμως να δίνεται ο λόγος στην ίδια την γυναίκα να την περιγράψει. Έτσι ένιωσα την ανάγκη να δώσω φωνή σε αυτές τις γυναίκες, να μιλήσουν μόνες τους για τις μνήμες τους ως γυναίκες και να παραθέσουν τη βιογραφία τους.

Ποιά είναι τα συμπεράσματά σας για τη γυναίκα της περιοχής αλλά και ευρύτερα για την Ηπειρώτισσα;

Η Κερασοβίτισσα Μάνα αλλά και εν γένει οι Ηπειρώτισσες γυναίκες συνεχίζουν τον αγώνα τους, δικαιωμένες μεν, βασανισμένες δε, προχωρούνε στη σύγχρονη εποχή μας. Από το πέρασμα της πατριαρχικής δομής σε μια καινούργια κοινωνική πραγματικότητα, επιφανειακά φαίνεται να ξαλάφρωσε από τα βάρη της οικογένειας και τον τίτλο της «δούλας» και «κυράς».

Πιστεύετε πως η θέση της γυναίκας σήμερα στην περιοχή της Ηπείρου έχει αλλάξει; Έχει βελτιωθεί;

Επιφανειακά ναι. Εάν μελετήσουμε τη θέση της γυναίκας χρονικά, θα δούμε πως έχει κατακτήσει πολλά πράγματα. Ποσοτικά στοιχεία λοιπόν αυξάνονται, για παράδειγμα της πρόσβασης της γυναίκας στην εκπαίδευση, στην εργασία. Ποιοτικά στοιχεία όμως κατατάσσουν τη γυναίκα πάλι σε χαμηλότερη θέση από τον άνδρα. Για παράδειγμα η γυναίκα μπήκε στο Πανεπιστήμιο ναι, αλλά σε ποιες σχολές θα δούμε να κινείται; Σε παιδαγωγικές, σε κοινωνικές περισσότερο παρά σε τεχνολογικές, στρατιωτικές, θετικές σχολές. Αυτό γιατί οι κοπέλες από μόνες τους έχουν μάθει να καταπιάνονται με πράγματα πιο «γυναικεία» πιο «συναισθηματικά», κοινωνικά. Αυτό γιατί να ξέρετε πως η ιστορία δείχνει πως προσηλυτίζονται οι ήδη προσηλυτισμένοι, δηλαδή οι επιλογές των γυναικών δεν είναι τυχαίες, αλλά ήδη έχουν εγγραφεί κοινωνικά μέσα τους και λειτουργούν με βάση αυτές τις κοινωνικές προσδοκίες.

Ως κοινωνική ανθρωπολόγος πώς θα τοποθετούσατε-προσδιορίζατε- σήμερα τη θέση της σύγχρονης Ελληνίδας στην εποχή της κρίσης;

Μία κρίση πλήττει πάντα περισσότερο τις «ευπαθείς» κοινωνικές ομάδες, στην περίπτωση μας και τις γυναίκες. Η γυναικεία ανεργία υπερδιπλασιάζεται, η ενδοοικογενειακή βία που εντείνεται πολλές φορές και εξαιτίας της κρίσης, απευθύνεται περισσότερο στις γυναίκες. Από την άλλη όμως, η οικονομική κρίση προκαλεί αλλαγές στα έμφυλα πρότυπα, στις συμπεριφορές και στις μεταξύ τους σχέσεις. Σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό νοικοκυριών όπου οι άνδρες έχουν χάσει τη δουλειά τους, στηρίζουν την επιβίωσή τους στο εισόδημα των γυναικών, μια εξέλιξη που διαβρώνει τα στερεότυπα και τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων που συνδέονται με το πατριαρχικό οικογενειακό πρότυπο του άνδρα κουβαλητή, ένα πρότυπο που υποχωρούσε μεν, αλλά παρέμενε κυρίαρχο στις λαϊκές οικογένειες, πριν την κρίση.

Η Αθήνα έχει κηρυχθεί για το 2018 παγκόσμια πρωτεύουσα βιβλίου. Πόσο σημαντικό το βρίσκετε αυτό;

Μία ολόκληρη χρονιά γεμάτη βιβλία, πολιτισμό και δράσεις που προωθούν τη γνώση. Τι καλύτερο. Είναι μια «επίσημη» ευκαιρία να έρθουν τα βιβλία σε κάθε γειτονιά. Το βιβλίο δεν πεθαίνει ποτέ. Είναι πολιτισμικό εργαλείο που αντικατοπτρίζει τη βαθιά ιστορία της χώρας μας.

Νομίζετε πως το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα υπάρχει, έχει κάνει βήματα, κάνει;

Ο όρος φεμινίστρια/ φεμινιστής δηλώνει ταυτόχρονα μια ιδεολογική, πολιτική και ατομική / υποκειμενική ταυτότητα που εμπεριέχει την αμφισβήτηση και κριτική των σχέσεων εξουσίας μεταξύ των κοινωνικών φύλων στο κυρίαρχο πατριαρχικό και καπιταλιστικό σύστημα. Σήμερα θεωρείται ξεπερασμένος ο φεμινισμός, γιατί πολλοί πιστεύουν και μέσα σε αυτούς και γυναίκες πως η ισότητα των φύλων έχει κατακτηθεί, και δεν πρέπει πλέον να μας απασχολεί. Όμως πρέπει να γνωρίζουμε πως η νομοθετική κατοχύρωση της ισότητας των φύλων δεν διασφαλίζεται πάντα στην πράξη, είναι σίγουρα ελλιπής και παραβιάζεται. Η έμφυλη βία για παράδειγμα-κεντρικό ζήτημα της φεμινιστικής ατζέντας- εξακολουθεί να καταδεικνύει την κυριαρχία των ανδρών πάνω σε γυναίκες. Άρα λοιπόν το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα οφείλει να αγωνιστεί αφού όμως πρώτα οι ίδιες οι φεμινίστριες αποδομήσουν τα πατριαρχικά πρότυπα που κυριαρχούν και να καταλάβουν πως η κατανομή των γυναικών στο ρόλο των θυμάτων και των ανδρών στον ρόλο των θυτών, νομιμοποιεί την ανδρική κυριαρχία. Ας σταματήσουμε να επιχειρηματολογούμε με τις έμφυλες έννοιες «θύμα» και «θύτη» για την κατάκτηση των ίσων δικαιωμάτων.

Πού θα θέλατε να ζήσετε ως γυναίκα, σε ποιά εποχή και ποιόν τόπο;

Μετά το 60’ ξεκίνησαν οι αγώνες για την υπεράσπιση της ισότιμης αξίας των γυναικών. Αυτή η δυναμικότητα της εποχής και των συνεχόμενων αγώνων άνευ όρων, αισθάνομαι πως με γοητεύει… Πιστεύω όμως πως κάθε εποχή και τόπος έχουν να σου δώσουν, να σου μάθουν πολλά, και είναι και ο λόγος που φτάσαμε οι γυναίκες ως εδώ.

Η Ήπειρος ήταν σκληρή προς τη γυναίκα, συνεχίζει να είναι;

Όχι μόνο η Ήπειρος, όλες οι περιοχές που βασίζονταν και βασίζονται πάνω στα πατριαρχικά πρότυπα, οδηγούν σε αδιέξοδο τη ζωή της γυναίκας. Η γυναίκα θεωρεί ως δεδομένη αυτήν την ηγεμονία του άνδρα και την αναπαράγει και την νομιμοποιεί ασυνείδητα και μέσω των σημερινών της πρακτικών.

Κατερίνα Σχισμένου