Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου 2017

Βάλια Κάλντα στην Ήπειρο:Το ζωντανό μουσείο της φύσης...

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-1


Βάλια Κάλντα. Κοιλάδα μάγισσα, πλανεύτρα, ή ένας μικρός παράδεισος επί της γης; Αν αφεθείς έστω για λίγο, σίγουρα θα σε πλανέψει. Αυτός ο τόπος αποπνέει ένα μυστήριο, μια αύρα πρωτόγνωρη. Μοιάζει με μια κιβωτό ζωής που λειτουργεί με τους δικούς της κανόνες. Εκεί που όλα βυθίζονται στη σιωπή, την ίδια στιγμή, νιώθεις να σε προκαλούν, να σου φωνάζουν…

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-4

Βρέθηκα εδώ μια γλυκιά ηλιόλουστη ημέρα του Ιουνίου, αφήνοντας πίσω μου όσα με καθηλώνουν. Κι όπως έστρεψα το βλέμμα ολόγυρα το σώμα αλάφρυνε…
Ήταν αυτή η έξαρση του χορού ανάμεσα στο νερό και την βλάστηση; Στα χρώματα και τις μυρωδιές; Στους ήχους που διατρέχουν τις πλαγιές, τα διάσελα και τα ρυάκια; Στις κορυφές που βλέπουν πέρα απ΄τον άνεμο;
Όπως και να έχει η Ζεστή Κοιλάδα, με την βλάχικη ονομασία Βάλια Κάλντα, θα σε κάνει να πιστέψεις πως βρίσκεσαι λίγο πιο σιμά στον ήλιο. Κι ας υπάρχουν βάθη της που δεν τα ανιχνεύει καν ο ήλιος.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-23


Οι πύλες του ...παραδείσου

Ως η καρδιά ενός ευρύτερου οικοσυστήματος, ο Εθνικός Δρυμός της Πίνδου, η Βάλια Κάλντα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών. Παρόλα αυτά, ευτυχώς, παραμένει ακόμη αμόλυντη στον στενό της πυρήνα.
Ο επισκέπτης μπορεί να την προσεγγίσει είτε από τον νομό Ιωαννίνων μέσω της επαρχιακής οδού Μετσόβου-Μηλιάς-Γρεβενών και της επαρχιακής οδού προς τα χωριά Γρεβενήτι, Φλαμπουράρι και Βωβούσα, είτε από το νομό Γρεβενών μέσω της επαρχιακής οδού Γρεβενών – Μαυραναίων – Περιβολίου και της επαρχιακής οδού Γρεβενών – Κρανιάς – Μηλιάς – Μετσόβου.
Εμείς επιλέξαμε την πιο πρόσφορη, φθάνοντας στο δρυμό από τα ορεινά βλαχοχώρια του νομού Γρεβενών με τελευταίο σταθμό το πανέμορφο Περιβόλι. Στο δρόμο μας ανταμώσαμε γαλαζοπράσινους ποταμούς και επιβλητικά πέτρινα γεφύρια, φαράγγια και κρυστάλλινους καταρράκτες. Συλλέξαμε αμέτρητες εικόνες κι υποταχθήκαμε στην μαγεία τους…

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-30

Και να ‘μαστε τώρα μέσα σε ένα όχημα 4Χ4 με αφετηρία το Περιβόλι, που απέχειμόλις 12 χιλιόμετρα από τον πυρήνα του Δρυμού και κατεύθυνση το Αρκουδόρεμα και την Βάλια Κάλντα. Βγαίνοντας από το χωριό, στρίβουμε αριστερά κι αρχίζει η ανάβαση. Όσο ανεβαίνουμε η πυκνή βλάστηση υποχωρεί και οι γυμνές πλαγιές δίνουν την αίσθηση του αλπικού τοπίου.
Τα παλιά χρόνια εδώ πάνω ζούσαν 80.000 αιγοπρόβατα καταστρέφοντας κάθε ίχνος βλάστησης. Από το 1966, οπότε η Πίνδος κηρύχτηκε με διάταγμα Εθνικός Δρυμός, το κράτος ελέγχει την βόσκηση και την υλοτόμηση. Ευτυχώς η βόσκηση έχει περιοριστεί εκτός της περιφερειακής ζώνης, καθώς η συνέχισή της θα μετέτρεπε την Ζεστή Κοιλάδα σε έναν απέραντο γυμνό βοσκότοπο.
Απέναντί μας ορθώνεται η κορυφή του Αυγού (2177 μέτρα ύψος). Εδώ βρίσκεται μια από τις τρεις λίμνες του δρυμού, οι άλλες δύο βρίσκονται στην κορυφή της Φλέγκας, (2159 μέτρα ύψος), απέναντι από το Αρκουδόρεμα.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-22

Σε λίγη ώρα βρισκόμαστε στα 1600 μέτρα υψόμετρο, στη θέση Σταυρός. Μια πρώτη στάση για να θαυμάσουμε την πανοραμική θέα. Από εδώ μπορείς να δεις τα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας να σμίγουν με τα βουνά της Ηπείρου. Ο εθνικός δρυμός της Πίνδου, βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο τμήμα του στο νομό Γρεβενών, ενώ ένα μικρότερο τμήμα απλώνεται στο νομό Ιωαννίνων.
Το Αρκουδόρεμα
Από το διάσελο του Σταυρού, αρχίζει η κάθοδος προς το Αρκουδόρεμα, ακολουθώντας την χωμάτινη, νεροφαγωμένη σε πολλά σημεία της, δασική διαδρομή.
Στην αρχή τα μάτια βυθίζονται σε ένα πράσινο πέλαγος από οξιές. Η εικόνα εναλλάσσεται με το δάσος των κωνοφόρων. Μαύρη και λευκόδερμη πεύκη, το ονομαστό Ρόμπολο. Κορμοί γυμνοί, σε μια σπάνια συμμετρία, ξεχύνονται από τις πλαγιές, ευθυτενείς και ατέλειωτοι, θαρρείς πως οι κορφές τους θα αγγίξουν τον ουρανό.
Το δάσος διαδέχονται διάκενα, μικρά και μεγάλα, κατάφυτα από πυξάρια. Ένα θάμνο με μαλακή ρίζα, από την οποία οι βοσκοί κατασκευάζουν το καμπυλωτό πάνω μέρος της γκλίτσας.
Φθάνουμε στο περίφημο Αρκουδόρεμα που σχηματίζεται από το ποταμάκι Ζεστό και το Σαλιατούρας ρέμα.

arkoudorema

Ο Απόστολος Διανέλλος δασοπόνος και οικοξεναγός είναι ήδη εδώ και μας δίνει τη δική του εκδοχή για την ονομασία του ρέματος.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-9

«Άνθρωποι και αρκούδες έπιναν νερό από το ίδιο ρέμα. Ανατολικά στην κοιλάδα, όπου είχε αραιή δασοκάλυψη ζούσαν οι άνθρωποι και στα δυτικά με την πυκνή δασοκάλυψη οι αρκούδες. Οι κοινές συναντήσεις ήταν πολλές. Έτσι οιάνθρωποι το ονόμασαν Αρκουδόρεμα και οι αρκούδες… ανθρωπόρεμα».
Αυτό το ήρεμο ζεστό ρεματάκι τον χειμώνα αλλάζει όψη. Μεταμορφώνεται σε ένα πολύβουο άγριο ρέμα που τα νερά του καταλήγουν στον ποταμό Αώο.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-6

Κιβωτός ζωής
Η Βάλια Κάλντα βρίσκεται σε υψόμετρο 1400 μέτρων, ενώ τα βουνά που την περικλείουν ξεπερνούν σε ύψος τα 2000 μέτρα. Ονομάζεται Ζεστή Κοιλάδα (βλάχικο τοπωνύμιο Βάλια Κάλντα) γιατί εμφανίζει σημαντικές θερμοκρασιακές διακυμάνσεις στη διάρκεια του 24ώρου με υψηλές θερμοκρασίες την ημέρα χωρίς νέφωση και πολύ χαμηλές τη νύχτα.
Η συνολική έκταση του Δρυμού φθάνει τα 70.000 στρέμματα. Ο πυρήνας, δηλαδή το Εθνικό Πάρκο είναι 33.600 στρέμματα. Μέσα στον πυρήνα απαγορεύεται η κατασκήνωση, το άναμμα φωτιάς, η κυκλοφορία των οχημάτων και φυσικά το κυνήγι. Επιτρέπεται μόνον το περπάτημα και η παραμονή από την ανατολή έως την δύση του ηλίου.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-8

Ο Εθνικός Δρυμός της Πίνδου δεν είναι απλώς ένα όμορφο δάσος. Πρόκειται για ένα οικοσύστημα που συνδυάζει το τοπίο υψηλής αισθητικής και γεωμορφολογικής αξίας με τον βιότοπο μεγάλης ποικιλίας χλωρίδας και πανίδας σε εθνική και πανευρωπαϊκή κλίμακα. Είναι προστατευόμενη περιοχή, ενταγμένη στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών «Φύση 2000» (Νatoura 2000).
Εδώ έχουν καταγραφεί 415 είδη δένδρων, θάμνων και λουλουδιών καθώς και μια σπάνια μυκοχλωρίδα με 86 είδη μανιταριών. Ανάμεσα σε αυτά η Ραμάρια, (Ramaria sp), η μορχέλα (Morchella escoulenta)η φαγώσιμη, η Μυκήνη (Mycena sp) και το σπάνιας ομορφιάς Amanita mouskaria, ένα δηλητηριώδες πορτοκαλί μανιτάρι γνωστό ως ζουρλομανίταρο. Στην Κοιλάδα διαβιούν 78 είδη πουλιών, ανάμεσά τους σπάνια αρπακτικά, όπως ο γύπας, ο χρυσογέρακας και ο βασιλαετός. Ο βασιλιάς όμως της Βάλιας Κάλντα είναι η καφετιά αρκούδα, ένα από τα πλέον απειλούμενα είδη πανίδας. Η αρκούδα κοιμάται βαθιά όταν έχει βαρύ χειμώνα στην καρδιά του δρυμού, ψηλά πάνω από το Αρκουδόρεμα. Την Άνοιξη αρχίζει την περιπλάνησή της για την ανεύρεση τροφής. Τρέφεται με χόρτακαι καρπούς του δάσους, αλλά όταν υπάρχει έλλειψη τροφής επιτίθεται σε οικόσιτα ζώα, τα οποία βρίσκει αφύλακτα. Μετακινείται σε μεγάλες αποστάσεις και όπως υποστηρίζουν οι ντόπιοι, μπορεί σε ένα βράδυ να αλλάξει τομέα. Στην Κοιλάδα έχουν βρει καταφύγιο επίσης ο αγριόγατος, το αγριόγιδο, η βίδρα, χιλιάδες λαγοί και αγριόχηροι, λύκοι, ζαρκάδια, ελάφια, σκίουροι, αρπακτικά και αποδημητικά πουλιά ασπροπάριους.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-19

Η πεζοπορία
Συναρπαστική είναι και η πεζοπορία μας στο δάσος με τον Απόστολο Διανέλλο. Σε οδηγεί με ασφάλεια, ώστε να αφεθείς στη μαγεία του χωρίς ανεπιθύμητες περιπέτειες. Ταυτόχρονα σου αποκαλύπτει τα μυστικά του: Πώς να μετράς την ηλικία των δέντρων από τα κλαδιά, τα δαχτυλίδια και την διάμετρο του κορμού τους. Να αποκρυπτογραφείς πληροφορίες για τις κλιματολογικές συνθήκες. Να προσανατολίζεσαι σωστά και να εντοπίζεις τον βορρά από την θέση που έχουν τα βρύα στα δέντρα. Να ξεχωρίζεις τα τοξικά και δηλητηριώδη από τα μη τοξικά άτομα του δάσους.
Διασκεδάσαμε με τις μικρές πονηριές που επιστρατεύουν διάφορα ερπετά και αμφίβια όπως σαύρες και βατραχάκια προκειμένου να επιβιώσουν. Όπως ο Βομβητής, ένα βατραχάκι που όταν νιώθει τον κίνδυνο γυρίζει ανάποδα αποκαλύπτοντας την κίτρινη κοιλιά του ως ένδειξη …τοξικότητας. Τόσο ο Βομβητής, όσο και ο Τρίτωνας ο αλπικός, σώζονται από τα αρπακτικά λόγω της τοξικής βλέννης που καλύπτει το σώμα τους.

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-17

Είδαμε άρρωστα δέντρα και τους «γιατρούς του δάσους» εν δράσει. Αλλά και πεσμένα, νεκρά δέντρα που η φύση τα έχει μεταμορφώσει σε τέχνη. Ατελείωτα τα μυστήρια του δάσους και των ατόμων του.
Μάθαμε ακόμα πως και οι σπόροι μπορεί να έχουν φτερά. Για παράδειγμα ο σπόρος από το κουκουνάρι χάρις σε αυτό το φτερό καταφέρνει να πετάξει μακριά, να επιβιώσει και να γλυτώσει από τον ανταγωνισμό της μαμάς του!
Μα πιο πολύ μείναμε έκθαμβοι από τη μεγαλοπρέπεια που αποπνέουν τα σχεδόν αθάνατα Ρόμπολα. Τα υπεραιωνόβια δέντρα της Βάλια Κάλντα που ζουν 250, 500 και 1000 χρόνια! Οι άνθρωποι ευχόμαστε μεταξύ μας ο ένας στον άλλο «να τα εκατοστήσεις», ή «να τα χιλιάσεις», τα δένδρα άραγε μεταξύ τους θα λένε «να ζήσεις σαν τα Ρόμπολα»;

%ce%b2%ce%ac%ce%bb%ce%b9%ce%b1-%ce%ba%ce%ac%ce%bb%ce%bd%cf%84%ce%b1-10

Κι ύστερα από την συλλογή πληροφοριών και μαγικών εικόνων ήρθε η ώρα της σιωπής… Μια ανάσα από το Αρκουδόρεμα, κλείνεις τα μάτια και αφήνεσαι…
Στο στροβίλισμα του αέρα ανάμεσα στις πευκοβελόνες και τα πυξάρια. Στις υγρές νότες που κυλούν στο ποτάμι. Στην αύρα που διατρέχει τις πλαγιές της Φλέγκας. Στο μακρόσυρτο τικ τακ του ακούραστου δρυοκολάπτη.
Στο θαύμα της ζωής, ένα μυστικό που κρατά καλά φυλαγμένο μέσα της η Ζεστή Κοιλάδα. Και σου αποκαλύπτεται. Αρκεί να θες να το δεις…




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου