Οδοιπορικό στην Άρτα

Ένα 24ωρο στην Άρτα είναι αρκετό για να την ερωτευτείς. Μου συνέβη πέρυσι και από τότε είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου να την γνωρίσω καλύτερα. Ήρθε ο καιρός να τηρήσω την υπόσχεσή μου. Και το οδοιπορικό στην Άρτα ξεκίνησε.

Η πόλη της Άρτας είναι μια πόλη άγνωστη στους περισσότερους. Παρ’ ότι κόσμος πολύς στον πηγαιμό του για την Ήπειρο και τα Γιάννινα, την περνάει ξόφαλτσα, το πολύ να σταματήσει καμιά φορά για λίγα λεπτά για να θαυμάσει το θρυλικό γιοφύρι της. Έτσι υπάρχει το παράπονο στους ντόπιους ότι η πρωτεύουσα του θρυλικού Δεσποτάτου της Ηπείρου ζει στο περιθώριο. Και η αλήθεια είναι ότι οι Αρτινοί διακρίνονται από μια εσωστρέφεια, αλλά και μια υπερηφάνεια.

Κι όμως, αν κανείς περάσει το τείχος που διαμορφώθηκε από τις πολυκατοικίες και κρύβει το εσωτερικό, ανακαλύπτει μια γλυκιά πόλη, με πεζόδρομους, όμορφες πλατείες, καλαίσθητα μαγαζιά με ενδιαφέρουσες μουσικές από τους νέους κυρίως που σπουδάζουν Παραδοσιακή Μουσική στη σχολή της Άρτας.

Κι από εδώ ως ορμητήριο – το δικό μας ορμητήριο ήταν το ξενοδοχείο Βυζαντινό, το στολίδι της Άρτας – να ξεκινήσει κανείς να γνωρίσει την ευρύτερη περιοχή. Τους απέραντους πορτοκαλεώνες και τις μαγευτικές λιμνοθάλασσες του Νοτιά, τα επιβλητικά βουνά των Τζουμέρκων με τις πλαγιές τους κατάφυτες από έλατα, καστανιές και πλατάνια, στον Βορρά, τα ποτάμια, την τεχνητή λίμνη Πουρναρίου και τον Αμβρακικό κόλπο με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

Οι βυζαντινές εκκλησίες, η μια πιο εντυπωσιακή από την άλλη θυμίζουν τις ένδοξες εποχές του Βυζαντίου. Η Παναγιά η Παρηγορήτισσα εντυπωσιάζει με τις εξωτερικές και εσωτερικές αρχιτεκτονικές καινοτομίες της, και η πλούσια κεραμοπλαστική της διακόσμηση την καθιστούν μοναδικό δείγμα βυζαντινής ναοδομίας σ’ όλο τον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο.

Η Αγία Θεοδώρα, ο ναός της πολιούχου της Άρτας και μια πύλη είναι τα μόνα σωσμένα τμήματα της μονής που ιδρύθηκε το 13ο αιώνα από τη βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Άρτας είναι από τα πιο καλοστημένα μουσειολογικώς μουσεία της χώρας (λειτούργησε πρόσφατα) αλλά και με το σπάνιο περιεχόμενο από την αρχαία Αμβρακία.

Στην μικρή αλλά πανέμορφη δημοτική αγορά της Άρτας θα δεις τον παλμό της αγοράς, θα βρεις φθηνά ντόπια προϊόντα, θα ακούσεις τις ντοπιολαλιές, θα συναναστραφείς με τον λαϊκό κόσμο. Στους 60 πάγκους μαναβικής βρίσκει κανείς τα προϊόντα της περιοχής, πορτοκάλια, μανταρίνια, νεράντζια, κιτρολέμονα, ακτινίδια, αλλά και διάφορα μπαξεβανικά όπως μπρόκολα, λάχανα, ραπανάκια, λαχανίδες από τους ντόπιους παραγωγούς απ’ ευθείας στην κατανάλωση. Σαρδέλες, γόπες, μυλοκόπια, τσιπουρίτσες, καλαμάρια, θράψαλα, γάμπαρη του Αμβρακικού αλλά και ψάρια του γλυκού νερού, όπως πέστροφες και χέλια, διατίθενται στα πέντε στεγασμένα ψαράδικα στην ανατολική πλευρά της αγοράς.

Στο κέντρο της πόλης απέναντι από τον Άγιο Δημήτριο υπάρχει το μοναδικό δείγμα μαγαζιού παλιών εποχών το μικρό μπακάλικο της οικογενείας Μπαρμπούτη, που έχει διάρκεια ζωής πάνω από αιώνα, όπου μπορείς να προμηθευτείς χύμα όσπρια, αλλά και κάθε λογής κεριά για τάματα. Ο νομός Αρτας μπορεί ακόμα να μην έχει αναπτυχθεί τουριστικά, μπορεί όμως να είναι περήφανος για την γεωργική παραγωγή του.

Τα κυριότερα προϊόντα είναι τα εσπεριδοειδή και κυρίως τα πορτοκάλια (η τρίτη περιοχή της Ελλάδας μετά την Αργολίδα και την Λακωνία), τα ακτινίδια, ελιές (κονσερβολιά Άρτας) και λάδι, αλλά και ψάρια κυρίως οι ονομάστες γάμπαρες (γαρίδες), σαρδέλες και κουτσομούρες του Αμβρακικού, τσιπούρα, λαβράκι, χέλια, μύδια και πέστροφες από ιχθυοκαλλιέργειες, αυγοτάραχα Αμβρακικού και το λιγότερο γνωστό αλλά σπουδαίο χαβιάρι Άρτας.

Η κτηνοτροφία της είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη καθώς η Άρτα είναι δεύτερη περιοχή της Ηπείρου στην παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων μετά από τα Γιάννινα, με πολλά τυροκομεία (γνωστότερα των οποίων είναι η Ήπειρος, ο Καράλης και ο Μπάφας) που παράγουν γάλα, γιαούρτι, φέτα (ΠΟΠ), κεφαλογραβιέρα (ΠΟΠ) και γαλοτύρι (ΠΟΠ) και άλλα τοπικά τυράκια όπως τσαλαφούτι, ανθότυρο κλπ.

Η Άρτα μπορεί να είναι επίσης περήφανη για κάποιους παραγωγούς της που είναι εθνικοί πρωταθλητές:

Η εταιρεία του Βασίλη Γείτονα στο Ψαθοτόπι Άρτας – ένα χωριό χαμένο στους βαλτότοπους, στις εκβολές του Αράχθου στον Αμβρακικό κόλπο – μια μονάδα εκτροφής χελιών που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός χελιού στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρο της οποίας εξάγεται στην Ιταλία.

Η Ήπειρος ΑΕΒΕ είναι μία από τις πιο σύγχρονες εταιρείες παραγωγής τυροκομικών προϊόντων στην Ελλάδα. Οι εγκαταστάσεις της βρίσκονται στην Ήπειρο, στον Αμμότοπο Άρτας, όπου στις μέρες μας γίνεται η επεξεργασία 25.000 τόνων αιγοπρόβειου γάλακτος σε ετήσια βάση.

Η Thesauri της οικογένειας Παπαγιάννη – με διάφορες εταιρείες στην Ήπειρο όπως τα αλλαντικά ΒΙ.ΚΗ. σκυλοτροφές Laky, κλπ – που έχουν τη μεγαλύτερη μονάδα χαβιαριού στην Ελλάδα που εξάγεται όλο στο εξωτερικό!

Λίγο έξω από την Άρτα, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της KROP, εταιρείας επεξεργασίας και συσκευασίας εσπεριδοειδών, που δημιούργησαν δύο νέοι άνθρωποι, ο Κώστας Ροπόκης και ο Σταύρος Τσολάκος, που αξιοποιώντας τις ανενεργές και εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού της ΑΣΑΦ και μετά από τέσσερα χρόνια σκληρής δουλειάς έφτασαν να είναι η 1^η εταιρεία στην Άρτα σε εξαγωγές εσπεριδοειδών!

Η εταιρεία Kolios, ασχολείται με την τυποποίηση, συσκευασία και εμπορία αγροτικών προϊόντων και κυρίως από τη δεκαετία του 1990 και με τα ακτινίδια, κατορθώνοντας σήμερα να είναι κατά 95% εξαγωγική εταιρεία ακτινιδίων.

Η κουζίνα της Άρτας στηρίχθηκε στην αξιοποίηση των τοπικών προϊόντων, στην ευρηματικότητα των γυναικών της περιοχής, που διαμόρφωσαν μια πλούσια γαστρονομική παράδοση. Από τα τοπικά εδέσματα ξεχωρίσαμε ως πιο χαρακτηριστικά:

Tην περπερίτσα (τυρόψωμο), τα γομύδια (τηγανητά λάχανα όπου λάχανα εννοούμε τα λάπατα, τους ζοχούς, το σπανάκι, τις τσουκνίδες), τα τσιγαριστά λάπατα, τη γάμπαρη Αμβρακικού, τον κέφαλο πετάλι, την πέστροφα σχάρας, το χέλι στο κεραμίδι, τα μπουμπάρια (έντερα γεμιστά) το κουνέλι λαγώτο, το τσουμπλέκι (κεφτέδες με κρεμμύδια στο φούρνο), χοιρινό με πρασοσέλινο, μοσχάρι με πορτοκάλι στη γάστρα, τη κοκκινιστή γίδα με τραχανά και τέλος τις πίτες όπου η Άρτα είναι ασυναγώνιστη (όπως άλλωστε όλη η Ήπειρος) με πρωταγωνιστές την ζαρκόπιτα (ζάρκα σημαίνει γυμνή, άρα πίτα χωρίς φύλλα), την κασιάτα, το κοσμηρί, την μπλατσάρα, τη ξινογαλόπιτα, τη λαχανόπιτα (λάχανα είναι τα άγρια χόρτα), την μακαρονόπιτα, τυρόπιτα με ρύζι.

Αρκετά απ’ αυτά τα εδέσματα τα γευτήκαμε σε τρία ταβερνάκια. Στον Βοριά φτάσαμε μεχρι τον Βαθύκαμπο και το Κρυονέρι όπου ανακαλύψαμε το οινοποιείο-φάρμα-ταβέρνα Ζεύκι του Κώστα Βασιλείου, ενός δασκάλου μαθηματικού που έφτιαξε εκεί έναν γαστρονομικό μικρό παράδεισο.

Μέσα στην πόλη της Άρτας απολαύσαμε την ζεστή ατμόσφαιρα του Αζυμούθιου, μιας μικρής καλόγουστης και παρεΐστκης ταβέρνας που βρίσκεται έξω από το προαύλιο της Αγίας Θεοδώρας και σερβίρει μεταξύ άλλων και ντόπια φαγητά.

Στον Νοτιά, στην Κορωνησία, δοκίμασαμε τα ψαρικά και τα θαλασσινά της Γεωργίας Πατέντα, της ψαροταβέρνας «Μυρταριά», της καλύτερης του Αμβρακικού και ίσως της Ηπείρου.

Ο δρόμος – η Ιονία Οδός – επιτέλους ολοκληρώνεται το καλοκαίρι του 2017 και έτσι θα σπάσει η απομόνωση της πόλης τόσο από τον Βορρά όσο και από τη Πάτρα και την Αθήνα. Το θέμα είναι όταν θα φθάσει ο κόσμος, να έχει διαμορφωθεί η ταυτότητα της Άρτας.

Μια πόλη με μοναδικά αρχαιολογικά και βυζαντινά μνημεία, μια ζηλευτή αγροκτηνοτροφική παραγωγή, εγγύτητα με τον πανέμορφο Αμβρακικό και τα υπερήφανα Τζουμέρκα και με μια γαστρονομία που πρέπει να αξιοποιηθεί. Ένα από τα στοιχεία που θα μπορούσαν συγκροτήσουν την μελλοντική ταυτότητα της Αρτας – ταυτότητα πολιτιστική, υπαρξιακή και τουριστική – ίσως να ήταν και αυτές οι ήπιες, φιλικές, παρεΐστικες μουσικές! Η Άρτα να γίνει πόλη των μουσικών.

Με το πιο εντυπωσιακό σύγχρονο αξιοθέατο της πόλης, το Κάστρο, σε αχρηστία εδώ και χρόνια και ελάχιστα επισκέψιμο, ένα στολίδι της εποχής του 1960 ξενοδοχείο Ξενία, η πόλη της Αρτας θα πρέπει να τα αξιοποιήσει τουριστικά. Μάλιστα, η επαναλειτουργία του Ξενία δεν θα προσθέσει ακόμα κάποιες κλίνες στην πόλη, αλλά θα λειτουργήσει ως σύμβολο της ποιότητας του Τουρισμού που επιλέγει η Άρτα, ενός Τουρισμού, μικρής κλίμακας, εναλλακτικού και ποιοτικού περιεχομένου.

Θέλω να ευχαριστήσω κατ’ αρχάς τον τοπικό υποστηρικτή του Greek Gastronomy Guide της Άρτας, την Ήπειρος ΑΕΒΕ και κατόπιν για τη συνεργασία τους τον δήμαρχο Αρταίων Χρήστο Τσιρογιάννη, τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Aρτας Χρήστο Παπάζογλου, αλλά κυρίως τον φίλο Στάθη Μπαρτζώκα, έναν παθιασμένο Αρτινό, που με την αγάπη για τον τόπο του και τις γνώσεις του μού άνοιξε τον δρόμο για την εξερεύνηση της πόλης του.

www.greekgastronomyguide.gr