Η χαμένη ψυχή της Ευρώπης

Αλλά εξακολουθούμε να κλείνουμε τα μάτια: Η Ευρώπη χάνει επικίνδυνα την επιρροή της, σαν ένα μπαλόνι που στριφογυρίζει ξεφουσκώνοντας.

Στην ελληνική μυθολογία, η Ευρώπη ήταν μια Φοινικική πριγκίπισσα την οποία είχε απαγάγει ο Δίας παίρνοντας τη μορφή ενός λευκού ταύρου. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η Ευρώπη απέχει πολύ από αυτήν την εικόνα μιας ευγενούς.

Όπως είπε και ο Πάπας Φραγκίσκος πρόσφατα όταν του απονεμήθηκε το Βραβείο Καρλομάγνου 2016 για την προώθηση της ειρήνης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η Ευρώπη μοιάζει περισσότερο σαν μια γιαγιά: «υπάρχει η αυξανόμενη εντύπωση ότι η Ευρώπη είναι κουρασμένη, γερασμένη, ότι δεν είναι πια γόνιμη και ζωτικής σημασίας, ότι τα μεγάλα ιδανικά που ενέπνευσαν την Ευρώπη φαίνεται να έχουν χάσει την απήχησή τους. Υπάρχει η εντύπωση ότι η Ευρώπη φθίνει, ότι έχει χάσει την ικανότητά της να είναι καινοτόμα και δημιουργική, και ότι ασχολείται περισσότερο με τη διατήρηση

 και κυριαρχία χώρων από ό, τι με τη δημιουργία διαδικασιών ένταξης και αλλαγής. Υπάρχει η εντύπωση ότι η Ευρώπη τείνει να γίνει ολοένα και πιο «παγιωμένη», παρά ανοιχτή στην υιοθέτηση νέων κοινωνικών διεργασιών που θα ενθάρρυναν όλα τα άτομα και τις ομάδες να αναζητήσουν νέες και παραγωγικές λύσεις στα σημερινά προβλήματα.»

Όντως, 66 χρόνια αφότου ο Robert Schuman δήλωνε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να οικοδομηθεί πάνω σε συγκεκριμένα επιτεύγματα που δημιουργούν μια ουσιαστική αλληλεγγύη, μιας και «η παγκόσμια ειρήνη δεν μπορεί να διατηρηθεί χωρίς δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες με τους κινδύνους που την απειλούν», η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να είναι πιο διαιρεμένη και αποπροσανατολισμένη από ποτέ.

Οι πολιτικοί ηγέτες είναι ανίκανοι να ηγηθούν πραγματικά, και εμφανίζονται σαστισμένοι σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται και απαιτεί (αντί)δράση. Με χιλιάδες πρόσφυγες να διακινδυνεύουν τη ζωή τους, ελπίζοντας πως θα φτάσουν σε ένα μέρος που θα τους προσφέρει ένα μέλλον, η ΕΕ απέδειξε ότι είναι ανίκανη για μια ενιαία απάντηση στην χειρότερη κρίση που έχει βιώσει ποτέ. Οι ηγέτες της ΕΕ περιορίζονται στο να παροτρύνουν για αλληλεγγύη, ενώ τα κράτη μέλη μονομερώς δίνουν την δική τους απάντηση, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις σημαίνει κλείσιμο των συνόρων τους. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ διαπληκτίζονται για το ποιος φταίει για την κακή διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, ενώ την ίδια στιγμή φαίνονται να υποκύπτουν στις απαιτήσεις μιας τρίτης (υποψήφιας) χώρας σε μια διαδικασία «καρότου και μαστίγιου». 

Ακόμα και η Μονάδα Δικαστικής Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurojust), έχει εκδώσει έκθεση όπου αναφέρει ότι η Τουρκία δεν έχει ούτε την πολιτική βούληση ούτε την υποδομή για να ανακόψει τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Ωστόσο, οι ηγέτες της ΕΕ συνεχίζουν να επιμένουν ότι η Τουρκία κρατά το κλειδί για τη διαχείριση των αριθμών των προσφύγων. Στην υπό όρους εφαρμογή του σχεδίου δράσης ΕΕ-Τουρκίας για το θέμα αυτό, η υποψήφια χώρα εξασφάλισε πρόσφατα τη χορήγηση της ελευθέρωσης των θεωρήσεων για τους 79 εκατομμύρια πολίτες της, χωρίς να έχει ολοκληρώσει το σύνολο των 72 προαπαιτούμενων δράσεων, και αγνοώντας απροκάλυπτα ένα κράτος μέλος (Κύπρος) με το οποίο έχει ανακοινώσει ότι δεν θα εφαρμόσει την συμφωνία επανεισδοχής προσφύγων. Πιο πρόσφατα, ακολουθώντας τις ραγδαίες εξελίξεις στην Τουρκία μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Νταβούτογλου, ο Πρόεδρος Ερντογάν διαμήνυσε στην ΕΕ ότι η χώρα του δεν θα αλλάξει τους αντιτρομοκρατικούς της νόμους σε αντάλλαγμα με την ελευθεροποίηση της βίζας, δηλώνοντας «ότι εμείς θα ακολουθήσουμε το δικό μας δρόμο, εσείς ακολουθήστε το δικό σας».

Υπάρχουν τόσα πολλά παραδείγματα για αυτό: οι πρόσφατες διαρροές από την Greenpeace Ολλανδίας για τις διαπραγματεύσεις της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP) - που διεξάγονται κεκλεισμένων των θυρών - και στις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασε αμήχανα, προσπαθώντας να πείσει τον κόσμο ότι δεν υπάρχει τίποτα το ανησυχητικό.

Το Eurogroup, το οποίο δεν είναι ένας κατεξοχήν θεσμός, αλλά έχει καταφέρει να γαντζωθεί και να υπαγορεύει τις ενέργειες και τη μοίρα των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, χωρίς ωστόσο να αναγνωρίζει το δικό του μερίδιο ευθυνών σε αυτές.

Έχει γίνει μια Ευρώπη σκιασμένη στο φόβο. Των τρομοκρατικών επιθέσεων, των πολιτικών αναταραχών, της οικονομικής χρεοκοπίας, της πολιτιστικής στασιμότητας. Μια Ευρώπη όπου η αλληλεγγύη είναι απλά μια λέξη.

Ο Πάπας Φραγκίσκος σωστά αναρωτήθηκε: «Τι σου συνέβη, Ευρώπη του ανθρωπισμού, υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και της ελευθερίας; Τι σου συνέβη, Ευρώπη, το σπίτι ποιητών, φιλοσόφων, καλλιτεχνών, μουσικών, ανθρώπων των γραμμάτων; Τι σου συνέβη, Ευρώπη, μητέρα των λαών και των εθνών, μητέρα των μεγάλων ανδρών και των γυναικών που υποστύλωσαν, ή και θυσίασαν τη ζωή τους για, την αξιοπρέπεια των αδελφών τους;»

Αυτή δεν είναι η Ευρώπη που οραματίστηκαν οι ιδρυτές της. Δεν είναι αυτή που οι αμέτρητες πρόσφυγες και μετανάστες είχαν φανταστεί ότι θα ήταν. Και σίγουρα δεν είναι ό,τι οι πολίτες της ΕΕ πίστευαν πως είναι η Ευρώπη.

Αν υπήρξε ποτέ η ανάγκη για μια εσωτερική αλλαγή, αυτή η ώρα είναι τώρα. Μα είναι η Ευρώπη αρκετά δυνατή ώστε να το συνειδητοποιήσει και να κάνει κάτι γι' αυτό;

Μαρία-Χριστίνα Δουλάμη Δημοσιογράφος με ειδικότητα σε Ευρωπαϊκά, πολιτικά και κοινωνικά θέματα

www.huffingstonpost.gr