Η επίσκεψη Πούτιν στην Ελλάδα και η σημασία της για την Ορθοδοξία

Η επίσκεψη του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαδίμηρου Πούτιν, στις 27-28 Μαΐου, σε Αθήνα και Άγιο Όρος, σηματοδοτεί τη στρατηγική επιδίωξη της Μόσχας να αναδειχθεί σε ηγέτιδα δύναμη της Ανατολικής Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. 

Ο Ρώσος Πρόεδρος έρχεται στην Ελλάδα για τον εορτασμό των χιλίων χρόνων του ρωσικού μοναχισμού στο Άγιο Όρος, όπου αναμένεται να συμμετάσχει και ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος. Η παρουσία των δύο ανδρών σηματοδοτεί την ενίσχυση του ενδιαφέροντος και του προεξάρχοντος ρόλου, που φιλοδοξεί να έχει το Πατριαρχείο Μόσχας στην κοιτίδα της Ορθοδοξίας, και σηματοδοτεί τη συνέχεια στην ηγετική εμφάνιση - συνάντηση του Πατριάρχη Κυρίλλου με τον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Πάπα Φραγκίσκο, στην Αβάνα της Κούβας τον περασμένο Φεβρουάριο. Κατά την ιστορική αυτή συνάντηση επιχειρήθηκε η γεφύρωση του χάσματος-σχίσματος μεταξύ των δύο Χριστιανικών εκκλησιών με στόχο την προστασία των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής, οι οποίοι έχουν πέσει θύματα του ISIS και απειλούνται διαρκώς με εξαφάνιση από τον Ισλαμιστικό εξτρεμισμό - Τζιχαντισμό κατά τα τελευταία πέντε έτη, που ακολούθησαν της «Αραβικής Άνοιξης». 

Η κοινή δήλωση Φραγκίσκου και Κυρίλλου για την στήριξη των διωκόμενων Χριστιανών της Μέσης Ανατολής αποτελεί μία στρατηγική κίνηση από πλευράς της Μόσχας και Βατικανού, η οποία δύναται να διαφυλάξει την παρουσία των Χριστιανών στις μαρτυρικές περιοχές της Συρίας, του Ιράκ και ευρύτερα, αναδεικνύοντας και αναγάγοντας τον Ρώσο Πατριάρχη σε ηγετική μορφή της Ανατολικής Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης, αφού η πρωτοκαθεδρία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως είναι μόνο συμβολική (πνευματική) και ιστορική καθώς είναι πλήρως περιορισμένη από τον ασφυκτικό τουρκικό ζυγό του νεοοθωμανικού καθεστώτος Ερντογάν και των εθνικιστικών κεμαλικών κύκλων. Επιπλέον, θα πρέπει να προστεθεί ότι ανάλογες δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα τελευταία χρόνια και τα υπόλοιπα Πρεσβυγενή και ελληνοκεντρικά Πατριαρχεία Αντιοχείας και Αλεξανδρείας, ενώ και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων αντιμετωπίζει εσωτερικής φύσεως ζητήματα. Συνεπώς, το Πατριαρχείο Μόσχας αποτελεί στη δεδομένη χρονική περίοδο, τη μόνη Ορθόδοξη Εκκλησία, που διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό (δεκάδων εκατομμυρίων) πιστών, ασφάλεια, υποδομές και την στήριξη του Κρεμλίνου, προκειμένου

να διεκδικήσει έναν ηγετικό ρόλο στον Ορθόδοξο κόσμο στο μεσοπρόθεσμο μέλλον.

Η επιτυχία των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στο μέτωπο της Συρίας, η αποκατάσταση του διεθνούς κύρους της Ρωσίας σε περιοχές κυριαρχίας και επιρροής της άλλοτε ρωσικής αυτοκρατορίας και η εμφάνιση του Προέδρου Πούτιν στο Άγιο Όρος καθίστανται τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την αύξηση της επιρροής της Ρωσίας και προσωπικά της αποδοχής του ίδιου του Πούτιν, τόσο στην ελληνική κοινή γνώμη, όσο και σε άλλους λαούς της περιοχής, που βλέπουν τη ρωσική παρουσία ως ένα καταφύγιο και ως τη μόνη αξιόπιστη και βασιζόμενη σε πνευματικούς και παραδοσιακούς δεσμούς οδό, για την εμπέδωση και πλήρωση του συλλογικού αισθήματος ασφάλειας και προστασίας σε δύσκολες και επικίνδυνες για την περιφερειακή σταθερότητα περιόδους όπως η σημερινή. 

Σε ό,τι αφορά την ελληνική πλευρά και την οικονομική διάσταση της επίσκεψης, έπειτα από την ακύρωση του South Stream και του Turk Stream είναι πιθανό για τη ρωσική ηγεσία να επιλέξει την προσπέλαση των γεωοικονομικών εμποδίων σε Τουρκία και Ουκρανία μέσω της επανυποβολής σχετικής πρότασης για τον Νότιο Διάδρομο μέσω της Κασπίας, της Ελλάδας και άλλων κρατών που μπορεί να αναζωπυρώσουν το ενδιαφέρον τους. Το ενδεχόμενο αυτό εδράζεται στο μνημόνιο κατανόησης που υπεγράφη, επίσης τον περασμένο Φεβρουάριο στη Ρώμη, μεταξύ της ρωσικής Gazprom, της ιταλικής Edison και της ελληνικής ΔΕΠΑ σχετικά με την εύρεση τρόπων για την επανενεργοποίηση του σχεδίου του ελληνο-ιταλικού αγωγού στα πλαίσια του ITGI, που δύναται να μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο από την Ελλάδα προς την Ιταλία και εν συνεχεία στην Ευρώπη. Εντούτοις, τα πρόσφατα εγκαίνια του διαδριατικού αγωγού TAP, που μεταφέρει αζέρικο φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας και Ελλάδας στην Ευρώπη με τη στήριξη των ΗΠΑ, διαφαίνεται πως αποδυναμώνει τις ανωτέρω προοπτικές. Επιπλέον, εάν στο μεταξύ προχωρήσει ο βόρειος αγωγός Nord Stream 2, η Ρωσία θα βρει τελικά μία εναλλακτική διέξοδο μεταφοράς του φυσικού της αερίου παρακάμπτοντας τον Νότιο Διάδρομο. 

Αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Πούτιν είναι βέβαιο ότι θα συζητηθεί η συμμετοχή ρωσικών εταιρειών στις αποκρατικοποιήσεις σε εθνικά περιουσιακά στοιχεία έπειτα από το νέο μνημόνιο και την ένταξή τους στο υπερταμείο Αποκρατικοποιήσεων, όπως η ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ο ΟΛΘ, η ΔΕΗ, τα ΕΛΠΕ και η ΔΕΠΑ. Ωστόσο, η μέχρι στιγμής προϊστορία έχει αποδείξει πως οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν επιλέγουν τελικά τις ρώσικες επενδύσεις για πολλαπλούς και πολυπαραμετρικούς γεωοικονομικούς και γεωπολιτικούς λόγους. Ίσως υπάρξει επί της αρχής κάποια συμφωνία στον πρωτογενή τομέα, όμως και σε αυτό το πεδίο η εφαρμογή της θα είναι δυσχερής λόγω των οικονομικών κυρώσεων που έχει επιβάλλει η ΕΕ και αντιστρόφως η Ρωσία εξαιτίας της Ουκρανικής κρίσης και της Κριμαίας.

Σε ό,τι αφορά τον τομέα της αμυντικής συνεργασίας και της ασφάλειας και την προοπτική μόνιμης παρουσίας ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων με επίκεντρο το Αιγαίο, δεδομένου ότι η ναυτική βάση της Ταρτούς και η αεροπορική βάση στη Λαττάκεια της Συρίας είναι τα μόνα σημεία εγκατάστασής τους στη Μεσόγειο, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι προοπτικές είναι ελάχιστες. Η παρουσία του ΝΑΤΟ με τη συμμετοχή της Τουρκίας καθώς και η διαρκώς απερίσκεπτη στάση της γείτονος αποτελούν δύο χαρακτηριστικά, που μπορούν να αυξήσουν ανά πάσα στιγμή τον κίνδυνο για μία σφοδρή, ενδεχομένως, και, ένοπλη αναμέτρηση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, ειδικότερα ύστερα από την κατάρριψη του ρωσικού SU-24 τον Νοέμβριο του 2015. 

Επίσης κατά την επίσκεψη Πούτιν στην Ελλάδα είναι αναμενόμενο, να υπογραφούν διμερείς συμφωνίες σχετικά με την επιστημονική και πολιτιστική διακρατική συνεργασία στα πλαίσια του αμοιβαίως εορταστικού έτους 2016 και, πιθανώς, να προταθούν κάποιες συνεργασίες για την πρωτόλεια ανταλλαγή τεχνογνωσίας στον πρωτογενή τομέα και στο εμπόριο, με την προοπτική το τελευταίο να αναπτυχθεί σε στέρεες βάσεις στο μέλλον, μαζί με άλλες χώρες - μέλη της ΕΕ, στο επίπεδο της Ευρασιατικής ολοκλήρωσης, που επιχειρεί το Κρεμλίνο μέσω της Ευρασιατικής Ένωσης. 

Συμπερασματικά αυτό που προκύπτει από τα προαναφερθέντα στοιχεία είναι ότι το περιεχόμενο της επίσκεψης του Ρώσου Προέδρου Πούτιν στην Ελλάδα εντάσσεται στη στρατηγική επιλογή της Μόσχας να αναλάβει ηγετικό ρόλο ως προστάτιδα Δύναμη των Χριστιανικών πληθυσμών των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Η στρατηγική αυτή αξίζει να σημειωθεί πως έχει αποδώσει σημαντικά μέχρι σήμερα αν εξετάσει κανείς την αποτελεσματικότητα με την οποία έχουν αντιμετωπιστεί οι πάσης φύσεως Τζιχαντιστές στη Συρία από τις Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις.

Ανδρέας Μπανούτσος  Ιδρυτής και Προέδρος Δ.Σ. Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων, Υποψήφιος Διδάκτωρ σε θέματα Πληροφόρησης και Ασφάλειας

www.huffingstonpost.gr