Είναι το Aσφαλιστικό στην Ελλάδα, ένα ponzi scheme μεταξύ γενεών;

1. Κάπου πριν το 2004 (2002; 2003; Δε θυμάμαι) είχα παρακολουθήσει στο ξενοδοχείο ζαφόλια εντελώς τυχαία μία ενδιαφέρουσα, αλλα για τότε δεδομένα μου κάπως εξωγήινη συζήτηση για το ασφαλιστικό, με τον (ταύρο, τω καιρώ εκείνω) Ανδρέα Ανδριανόπουλο. Σε μια Ελλάδα προ-ολυμπιακής ευφορίας καθόμασταν, καμια πενηνταριά ανθρωποι -και πολλούς λέω- και ακούγαμε φωνή βοώντος εν τη ερήμω που προφήτευε με αριθμούς και διαγράμματα ασφαλιστικό αρμαγεδώνα εντός της επόμενης δεκαετίας, αν δεν λαμαβάνονταν άμεσα μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος. 

Δε θυμάμαι και πολλά (κατι έλεγαν για τρεις πυλώνες ασφάλισης, για παράλληλη ιδιωτική ασφάλιση κλπ) γιατί, η αλήθεια είναι ότι, στην Ελλάδα της προ-ολυμπιακής ευφορίας το να σου μιλάει κανείς για ασφαλιστικό ή οποιοδήποτε τελοσπάντων αρμαγεδδώνα εν όψει, σου δημιουργούσε την καχυποψία ότι μάλλον ακούς μια πολιτικών κινήτρων τολμηρή κινδυνολογία, παρά γεγονότα που κινούνται στις ράγες του αναπόφευκτου.

2. Για το ασφαλιστικό, άλλωστε, είχε χυθεί συνδικαλιστικό «αίμα» λίγα χρόνια νωρίτερα, μόλις το 2001, με το περίφημο σχέδιο Γιαννίτση. Είναι η πρώτη κράμερ-εναντίον-κράμερ φορά που θυμάμαι στελέχη-μέλη-συνδικαλιστές κόμματος να εξεγείρονται και να διαδηλώνουν εναντίον της πρότασης που κατέθεσε το κόμμα τους ως κυβέρνηση για διάλογο. Μπορεί να απορείτε με τον διπολισμό του ΣΥΡΙΖΑ που ως κυβέρνηση προτείνει νομοσχέδια και ως κόμμα διαδηλώνει εναντίον τους, αλλά όλα αυτά έχουν ξαναγίνει με ιστορική σφοδρότητα όταν το ίδιο το ΠΑΣΟΚ (και η ΝΔ, φυσικά, αλλα αυτό ήταν αναμενόμενο αφού βρισκόταν στην αξιωματική αντιπολίτευση) αντιδρούσε στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού που προωθούσε ο Γιαννίτσης. 

Όπως ο ίδιος είχε πει (στο περίπου, οπως το θυμάμαι) «έκανα το λάθος να πάρω στα σοβαρά ένα σοβαρό ζήτημα που κανείς δεν το επαιρνε στα σοβαρά. Στην πραγματικότητα κανείς δεν ήθελε συζήτηση/ μεταρρυθμίσεις/ λύση». Το ασφαλιστικό του Γιαννίτση δεν ήταν μία πλήρης λύση, ήταν όμως μια πολύ καλή αρχή εξορθολογισμού και αντιμετώπισης του προβλήματος. Οι αντιδράσεις των βολεμένων, το λόμπινγκ εναντίον του και η παραπληροφόρηση με την οποία ταίστηκε η κοινωνία, τράβηξαν χειρόφρενο, δυστυχώς, στην εφαρμογή του. Η ήττα του ΠΑΣΟΚ το '04 διαβάστηκε από πολλούς ως μετενέργεια της πρότασης Γιαννίτση το '01, τόσο πολύ τους στοίχειωνε και μόνο η ιδέα ότι υπήρξε απόπειρα να ανοίξει κουβέντα γύρω από αυτό. Ο Γιαννίτσης και το ασφαλιστικό του θάφτηκαν, ο Σπράος και οι εκθέσεις του (ένα διάστημα ήταν τόσο δαιμονοποιημένες, που πίστευες ότι αν τις διάβαζες ανάποδα θα βρεις ύμνους στο σατανά) πήγαν στα αζήτητα και γενικά η ελληνίδα στρουθοκάμηλος με τα μούτρα βαθιά χωμένα μέσα στο χώμα πείστηκε ότι αφού δεν το έβλεπε, το πρόβλημα δεν υπήρχε.

3. Ένα χρόνο, άλλωστε, μετά την κηδεία της μεταρρύθμισης Γιαννίτση, το 2002, θεωρήθηκε καλή λύση μεγάλου μέρους του προβλήματος του ασφαλιστικού η χρηματοδότηση του ΙΚΑ με 1% του ΑΕΠ. Παραχώθηκε πιο βαθιά κάτω από το χαλί το πρόβλημα -για λίγο- και όλοι μαζί σιχτίριζαν τον Γιαννίτση που δεν το 'χε σκεφτεί νωρίτερα ότι μπορούμε με ποσοστά από το ΑΕΠ να καλύπτουμε οικονομικές τρυπες μεγαλύτερες και από του όζοντος. Μετά, με τα περίφημα δομημένα ομόλογα, πόροι των ταμείων εξανεμίστηκαν στα γρήγορα, υγιή ταμεία μετατράπηκαν σε ultra προβληματικά, (κανείς ποτέ δε βρέθηκε να φταίει για αυτό), έγινε και το κούρεμα με το PSI και η κατάσταση γενικώς χειροτέρεψε, αλλά θεόπνευση «λύση» πάλι βρέθηκε -η συγχώνευση υγιών ταμειων με προβληματικά, με αποτέλεσμα να γίνουν όλα τα ταμεία προβληματικά και να ησυχάσουμε.

4. Κάπου διάβαζα πρόσφατα ότι το ασφαλιστικό στην Ελλάδα λειτουργεί ως ponzi scheme μεταξύ των γενεών, ως πυραμίδα, δηλαδή, που καταρρέει από το ίδιο το βάρος της μετακυλίοντας στους (όλο και λιγότερους) επόμενους, τους εργαζόμενους, το κόστος πληρωμής συντάξεων των (όλο και περισσότερων) προηγούμενων. Τίποτα δεν έχει γίνει για εξορθολογισμό των εσόδων και εξόδων των ταμείων όλα αυτά τα χρόνια -τα ρετιρέ και οι ελίτ παραμένουν ρετιρέ και ελίτ, κάποιοι κακομοίρηδες μικρομεσαίοι μόνο είδαν να αποδεκατίζονται ραγδαία οι συντάξεις τους χωρίς σπουδαία αποτελέσματα, αφού με την ανεργία και την κρίση που μας δέρνουν εισφορές δε ρέουν στα ταμεία και το κουτσούρεμα των χαμηλοσυντάξεων δεν αρκεί για να σώσει την κατάσταση. Οι συνταξιούχοι είναι πολλοί, οι εξαρτώμενοι από τη σύνταξή τους περισσότεροι, οι άνεργοι μιλλιούνια, οι αδήλωτοι εργαζόμενοι ακόμα περισσότεροι, τα εξοδα διαχείρισης των ταμείων υψηλά και όμως πρέπει με κάποιο τρόπο (τη δημιουργια νέων θέσεων εργασίας την ξεχνάμε) να πολλαπλασιαστούν τα έσοδα των ταμείων για να καλύψουν από μόνα τους τα έξοδά τους.

5. Προωθείται λοιπον ξανά μανά μια ακόμα ασφαλιστική μεταρρύθμιση όπου, πέραν όλων των άλλων, ξαναμιλάμε άπταιστα τη γλωσσα του σπιτιού στον Κυνόδοντα: λέμε εισφορές και εννοούμε εξτρα φορολόγηση. Ούτε ανταποδοτικότητα ούτε κρατήσεις ούτε κουραφέξαλα. Κανονική φορολογία με άλλο όνομα. Φυσικά η αντιπολίτευση δε συναινεί. Εξίσου φυσικά, δε λέει όχι σε αυτή τη μεταρρύθμιση γιατί προτείνει μία άλλη. Λέει σκέτο «όχι» κατα τα ειωθότα. Άλλωστε η νέα αντιπολίτευση που προέκυψε από την πλατεία υπέρ του «ναι», ηταν, υπενθυμίζω, υπέρ της πρότασης των θεσμών που κωδικοποιούσε τα σημερινά δεινά μας και μας τέθηκε ως τελεσίγραφο στη χώρα προβλέποντας όλα αυτά για τα οποία το τότε «ναι σε όλα» σήμερα κραυγάζει «όχι παναγίτσα μου με τιποτα»: και τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού/ συνταξιοδοτικού (λαμβάνοντας υπ' οψιν και τις τρύπες στα ταμεια που θα δημιουργήσει η απόφαση του ΣτΕ υπέρ των ενόπλων) και την 100% προκαταβολη φόρου και την αύξηση της φορολογίας και την αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης και όλα αυτά τα τρομερά που τα βλέπετε σήμερα να αθροίζονται στα πινακάκια του Αυτιά και να μας καταπίνουν το εισόδημα. 

Υπενθυμίζω ότι, όταν ψηφίσαμε «όχι», σε αυτά ακριβώς ήμασταν αντίθετοι και δεν το μπουμπουνίσαμε ετσι για να τη δούμε Μεταξάδες. Αλλά όλοι όσοι τότε μας προγράφανε και ρίχναν κατάρες και καντήλια, σήμερα, παραδόξως, συμφωνούν (χωρις να το παραδεχτούν ποτέ) μαζί μας ότι το τελεσίγραφο της Ευρώπης στην Ελλάδα τον Ιούνιο που τώρα υλοποιείται, ήταν ενα ανορθολογικό, αντιαναπτυξιακό, φρομπηχτικό τελεσίγραφο που δεν μπορεί να εφαρμοστεί και να επιτύχει οτιδήποτε πέραν της εξαθλίωσης στην πολλαπλά επιβαρυμένη ελληνική κοινωνία.

6. Λύση προς το παρόν δεν υπάρχει. Ούτε αντιπροτάσεις σοβαρές. Τόσα χρόνια το πρόβλημα ηταν γνωστό και το αφήναμε να εξελιχτεί σε άλυτο, θα 'ταν παράξενο να βρισκόταν τώρα στα καλά καθούμενα δίκαιη και βιώσιμη λύση. Υπάρχουν αντιδράσεις και αυτό είναι υγιές, αλλά εν πολλοίς μιλάμε για τις συνήθεις τυφλές αντιδράσεις στις αλλαγές του ασφαλιστικού. Και πάλι, όμως, ακόμα και με αυτό το ασήκωτο ασφαλιστικό, οι θεσμοί είπαν περίμεναν αγελάδα και τους ήρθε γατάκι. Τους φάνηκε μικρή ξερωγώ η ολοσχερής θυσία της Ιφιγένειας (του ιδιωτικου τομέα γενικά) και θέλουν και Ηλέκτρα και Χρυσοθέμιδα. Τελοσπάντων, Ευρώπη ειναι αυτή, κάτι ξέρει παραπάνω για το *καλό μας*. 

Σε κάθε περίπτωση η ευρωπαϊκή ιστορία είναι τίγκα στις εξεγέρσεις με βασικό κίνητρο την αβάσταχτη φορολογία (μάλιστα, επιτυχημένες ήταν οι εξεγέρσεις στις οποίες συμμετείχαν οι θιγμένοι αστοί) αλλά προφανώς η ιστορία δεν πολυδιδάσκει και εν πάση περιπτώσει εξίσου προφανώς πιστεύεται στη «μεγάλη ευρωπαική οικογένεια» ότι Έλληνας είναι ο φοροκλέφτης που κοιμάται το βράδυ αγκαλιά με μασουριασμένες λίρες και μπορεί αν θέλει να ξεχρεώσει και τις ΗΠΑ -αλλά δε θέλει.

7. Με τούτα και με εκείνα αντιδρούμε και οι δικηγόροι. Διαδηλώνουμε, γελάτε, ζαβώνουμε που γελάτε με το ότι διαδηλώνουμε (σας θάβουμε που μας κοροιδεύετε, να το ξέρετε). Έχετε και ένα επιχείρημα, ότι δεν ασχολείστε μαζί μας γιατί και εμείς δεν αντιδράσαμε ποτέ υπέρ του κοινωνικού συνόλου, αλλά για την τσεπούλα μας. Σε αυτό εχετε άδικο γιατί, θυμίζω, πέρυσι (πρώτη φορά, αλλά καθόλου εύκολη φορά) τον Δεκέμβριο, νομίζω, κάναμε μια αποχή τρικούβερτη χωρίς να μας περισσεύουν κιόλας οι εισπράξεις, εναντιούμενοι στην αλλαγη του κώδικα πολιτικής δικονομίας που εμάς δεν μας πείραζε εισοδηματικά καθόλου, αλλά άλλαζε τα φωτα στους φουκαράδες ανακόπτοντες και αναβίβαζε τα προνόμια των τραπεζών εναντι εργαζόμενων και δημοσίου. 

Γραβάτα-ξεγραβάτα με δημοψήφισμα πάντως αποφασίσαμε αποχή μεχρι αποσύρσεως του νομοσχεδίου που δεν περιελάμβανε ούτε μισή διάταξη που να μας θίγει για αυτό, αν μη τι άλλο, τώρα που αντιδρούμε (με απειρία αλλά μετά λόγου και αιτίας) στην περαιτέρω εξοντωτική αφαίμαξή μας, μη γελάτε τόσο σαρδόνια όταν μουρμουράτε σαν τον Κωσταντάρα «που ειναι η δικηγόρος μου; Παρελαύνει!».

www.huffingstonpost.gr