Ωραιόκαστρο (πρώην Λαχανόκαστρο) Πωγωνίου. Δείτε τα video

Δείτε τα video

Ωραιόκαστρο Πωγωνίου

Το Ωραιόκαστρο Πωγωνίου  (πρώην Λαχανόκαστρο) είναι χτισμένο κοντά στις πηγές «Γκλάβας» από τις οποίες σχηματίζεται ο ποταμός Γορμός, ένας από τους κυριότερους παραπόταμους του Καλαμά. Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο καταρράκτης στην θέση «Δέση», σε μια περιοχή με πλούσια βλάστηση, καθώς και ένας νερόμυλος με δύο νεροτριβές, το πέτρινο δίτοξο κατωγέφυρο, αλλά και αρχαιολογικοί χώροι όπως τα ερείπια της ακρόπολης, τα ερείπια μονής και ναϋδρίου και προϊστορικοί ταφικοί τύμβοι και οικιστικά λείψανα που χρονολογούνται από την Ύστερη Χαλκοκρατία έως την Ελληνιστική περίοδο, που φανερώνουν την σημασία της περιοχής κατά την αρχαιότητα. Από τον λόφο που βρίσκονται τα ερείπια της ακρόπολης (θέση «Κάστρο»), υπάρχει πανοραμική θέα προς τον καταρράκτη και όλη την γύρω περιοχή, μέχρι και τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους της Τύμφης.

Διοικητικά, από 1/1/2011, υπάγεται στον Δήμο Πωγωνίου με έδρα το ιστορικό Καλπάκι. 

Ειδικότερα ιστορικά στοιχεία περιοχής Πωγωνίου

Ολόκληρο το Πωγώνι είναι ένα μουσείο Ιστορίας και Λαογραφίας . Ο ιστορικός ερευνητής που θα θελήσει να ξετυλίξει το κουβάρι της μνήμης και να μελετήσει το πλούσιο υλικό της περιοχής σίγουρα θα ανακαλύψει τα  αχνάρια μιας άλλης ζωής , μιας άλλης εποχής .

Από τα  ιστορικά δεδομένα, αλλά και από τα ευρήματα των ανασκαφών (Παλαιόπυργος , Κ.Μερόπη , Γορμός , Αντιτάνεια ) , φτάνει μέχρι το 3000 π.χ.

Ιστορικά , είναι διαπιστωμένο ότι οι πρώτες φυλές που κατοίκησαν στην περιοχή ήταν 'Ελληνες οι οποίοι είχαν επικοινωνία με τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο.

Αυτό προκύπτει και απο τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των κατοίκων , όπως η καθαρότητα της γλώσσας που οι ρίζες πολλών λέξεων προέρχονται απο την Αρχαία Ελληνική και απο την Ομηρική γλώσσα.

Για την ονομασία Πωγώνι , Πωγωνιανή , οι γνώμες των ειδικών διαφέρουν . Μερικοί υποστηρίζουν οτι το όνομα δόθηκε τον 7ο μ.χ. αιώνα , για να τιμηθεί ο αυτοκράτορας Κων/νος Δ' ο επωνομαζόμενος Πωγωνάτος , ο οποίος επιστρέφοντας απο εκστρατεία στην Κάτω Ιταλία πέρασε απο την περιοχή και στάθμευσε στην Διπαλίτσα ,(Μολυβδοσκέπαστο). 

Μια άλλη εκδοχή είναι απο το Πωγωνίτης που ήταν προσωνύμιο του Δία , του οποίου ο Ναός (επονομαζόμενος Ζεύς Πωγωνίτης ) βρισκόταν στη σημερινή Μονή Βελλάς .

Στούς αρχαίους χρόνους είχε δύο τμήματα το βόρειο και το νότιο . Τ ο βόρειο εκτεινόταν μεταξύ του Αώου ποταμού και του όρους Νεμέρτστικα και ονομαζόταν Τριφυλία . Το νότιο τμήμα εκτεινόταν μεταξύ των βουνών Νεμέρτσικα , Μπόζοβο , Μουργκάνα και Κασσιδιάρης και ονομαζόταν Μηλωτίδα .

Οι κάτοικοι της Τριφυλίας και της Μηλωτίδας , συμμετείχαν στους αγώνες και τα παθήματα των Ηπειρωτικών φύλων με την υποτέλεια τους στους Μακεδόνες και με τις εκστρατείες του Πύρρου (274π.χ.)

Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους (400-1400 μ.χ.) δέχεται επιδρομές από Ενετούς , Νορμανδούς , Λομβαρδούς και Σέρβους . Στην περίοδο αυτή οι κάτοικοι της Τριφυλίας και της Μηλωτίδας αντιστέκονται στίς επιδρομές διασώζοντας τον εθνισμό τους , τη γλώσσα και τη θρησκεία τους . Οργανώνουν τη Χριαστιανική Αρχιεπισκοπή τους με έδρα τη Διπαλίτσα (πόλις Διός ) , την παιδεία , την οικονομία τους και την εξειδίκευση των επαγγελμάτων και την βιοτεχνία .

 Με την κατάκτηση της Ηπείρου απο τους Τούρκους (1449) η περιοχή τουρκοκρατείται και αλβανοκρατείται ώς το 1913 .

Πρωτεύουσα του Πωγωνίου μέχρι το 1847 ήταν ο Κακόλακκος , στη συνέχεια η Βοστίνα (Πωγωνιανή) και από το 1921 το Δελβινάκι το οποίο έγινε δήμος το 1949 .

Με την εφαρμογή του νόμου "Καποδίστρια" , αναγνωρίστηκαν στο Πωγώνι 2 Δήμοι και 2 κοινότητες . Δήμος Άνω Πωγωνίου με έδρα το Κεφαλόβρυσο , αποτελούμενος από 9 Δημοτικά διαμερίσματα : Άγιος Κοσμάς , Βασιλικό , Κακόλακκος , Μερόπη , Παλαιόπυργος , Κάτω Μερόπη , Ωραιόκαστρο και Ρουψιά .

Δήμος Δελβινακίου με έδρα το Δελβινάκι , αποτελούμενος από 16 Δημοτικά διαμερίσματα : Αγία Μαρίνα , Αργυροχώρι , Βήσσανη , Καστάνιανη , Κεράσοβο , Κτίσματα - Νεοχώριο , Λίμνη , Μαυρόπουλο - Ζάβροχο - Χρυσόδουλη , Περιστέρι , Ορεινό - Ξηρόβαλτο , Ποντικάτες , Στρατίνιστα , Τεριάχι - Σταυροδρόμι , Φαράγγι , Χαραυγή .

Κοινότητα Πωγωνιανής αποτελούμενη από 4 κοινοτικά διαμερίσματα : Πωγωνιανή , Δολό , Δρυμάδες , Σταυροσκιάδι .

Κοινότητα Λάβδανης αποτελούμενη από 3 κοινοτικά διαμερίσματα : Λάβδανη , Ψηλόκαστρο , Δημόκορη 

Μουσική παράδοση.

O Πωγωνίσιος ρυθμός, είναι το κυρίαρχο μουσικό στυλ, του χωριού, αλλά και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. Λιτός, αργός, βαρύς. Οι αυθεντικοί και γνήσιοι γλεντζέδες, στο άκουσμα, του πωγωνίσιου κλαρίνου, συνοδεία βιολιού, λαούτου και ντεφιού, εξωτερικεύουν και εκφράζουν με πάθος συναισθήματα που δύσκολα θα διέκρινε και ο πιο έμπειρος ψυχολόγος.

Ο πόνος του μοιρολογιού, σε θλιβερά γεγονότα, συνυπάρχει με τον καημό της μάνας που ξεχωρίζεται απ΄ την θυγατέρα της, όταν παντρεύεται τον καλό της και πάει πλέον σε άλλο σπίτι, ή και άλλον τόπο.

Αλλά και το αντάμωμα συγγενών και φίλων, όπως και ο ξενιτεμός τους, εκφράζονται μέσα από τις πωγωνίσιες πληθωρικές μουσικές μελωδίες, αλλά και τους εύστοχους λαϊκούς στίχους, με απαράμιλλο τρόπο, που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη οντότητα.

Η χαρά, η λύπη, η νοσταλγία, η αγάπη, ό έρωτας, ο ρομαντισμός κά, είναι στοιχεία που συναντούμε στους Πωγωνίσιους σκοπούς.

Εκτός βέβαια από Πωγωνίσια, πολύ συχνά ακούγονται, τραγουδιούνται και χορεύονται, μουσικοί σκοποί του Ζαγορίου, της Κόνιτσας, Τσάμικα, αλλά κά πανελλήνιοι ρυθμοί και τραγούδια.

Στο χωριό τα τελευταία χρόνια, 2 νέα παιδιά, με μουσική παιδεία, αλλά και πλούσια βιώματα ήχων, στίχων και χορών, ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΕΣΗΣ στο κλαρίνο και ο ΣΠΥΡΟΣ ΣΧΙΖΑΣ στο λαούτο, εξελίχθηκαν σε άξιους συνεχιστές ονομαστών καλλιτεχνών του είδους.

Το συγκρότημά τους, πλαισιωμένο και από άλλους ομοειδείς καλλιτέχνες, με τις αυθεντικές πωγωνίσιες εκτελέσεις κά, πρωταγωνιστεί σε πανηγύρια, γάμους κλπ. κοινωνικές εκδηλώσεις.

Πολιτιστικός σύλλογος

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ, προσπαθεί με τα λιγοστά του μέλη , αλλά και ελάχιστους πόρους, να αναδείξει έναν τόπο απαράμιλλου φυσικού κάλλους, όπως αβίαστα και αντικειμενικά θα συμπεράνει κάθε " ηλεκτρονικός " επισκέπτης, πολύ δε περισσότερο εκείνος που θα είχε την ευκαιρία να μας επισκεφθεί και να απολαύσει το πλούσιο και χαρισματικό τοπίο, μαζί με την φιλόξενη ζεστασιά της διαμονής του.

Επιδιώκουμε να κάνουμε γνωστό το χωριό μας, σαν έναν προορισμό περιήγησης και μικροδιακοπών, γιατί μπορούμε να προσφέρουμε σε μεμονωμένα άτομα, σε παρέες, σε οικογένειες με παιδιά, σε φυσιολατρικούς κά. συλλόγους και οργανώσεις, την ησυχία, την εκδρομική αναζήτηση και την περιπέτεια.

Ταυτόχρονα θέλουμε να τονώσουμε και να υποστηρίξουμε την παρουσία των λιγοστών μονίμων κατοίκων που προσπαθούν με θυσίες να διατηρήσουν τον τόπο ζωντανό.

Ο επισκέπτης θα βρεί οργανωμένη υποδομή, για να περάσει ευχάριστα και με πολλά ενδιαφέροντα.

Ο σύλλογος, από την προηγούμενη διοίκησή του παρέλαβε το «σπίτι του», ένα μικρό κτίσμα σε περίοπτη θέση, απαραίτητο για την στέγασή του, το οποίο όμως για να καταστεί λειτουργικό πρέπει να υποστεί περαιτέρω βελτιώσεις.

Πρωτεργάτης του έργου, είναι ο Θανάσης Τσάλης, που εκτός από πρόεδρος του συλλόγου, υπήρξε επί σειρά ετών κοινοτάρχης του Λαχανοκάστρου, αντιδήμαρχος του Καποδιστριακού Δήμου Άνω Πωγωνίου, δημοτικός σύμβουλος και πρόεδρος του υδρευτικού συνδέσμου της ευρύτερης περιοχής. Πολλά θέματα κοινωφελούς ενδιαφέροντος έχει επιλύσει στο παρελθόν με προσωπική προσπάθεια και εργασία, αλλά και συνεχίζει ακόμη, ως απλός δημότης.

Οι περαιτέρω στόχοι του πολιτιστικού συλλόγου είναι :

• Η ανάδειξη του μύλου και η λειτουργία των 2 νεροτριβών του.
• Η αναστήλωση του ξύλινου γεφυριού, κοντά στον μύλο.
• Η κατασκευή καλντεριμιών που θα συνδέουν αξιοθέατα του χωριού, όπως Δέσση, μύλος, κατωγέφυρο.
• Η εξυγίανση της κοίτης του Γορμού ποταμού και του καταρράκτη της Δέσσης.
• Η ανταπόκριση στην επίλυση των προβλημάτων των κατοίκων του χωριού, όπως η βελτίωση του εσωτερικού οδικού δικτύου, η εξασφάλιση υδρευτικής επάρκειας τους θερινούς μήνες , η καθαριότητα κλπ.

Για όλα τα παραπάνω θα είμαστε σε συντονισμό, τόσο με την εκπρόσωπο του χωριού στον Δήμο κ. Όλγα Συντάκα-Ντεμίρη, όσο και με τον Δήμαρχο κ. Κώστα Καψάλη , αλλά και όλους τους εμπλεκόμενους κατά περίπτωση δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.

Τέλος, για την επιτυχία των σκοπών μας, θα αναπτύξουμε πρωτοβουλίες και επαφές, με επιχειρήσεις και παράγοντες που θα προσεφέροντο να μας συνδράμουν οικονομικά, είτε ως χορηγοί, είτε και ως ανάδοχοι του Λαχανοκάστρου.

Ο ξενώνας του Χωριού. Το "ΠΑΝΟΡΑΜΑ", τύποις και ουσία. Παραδοσιακός στην όψη, σύγχρονος στις λειτουργικές του υποδομές, μα πιο πολύ φιλόξενος και προσιτός, χάρις στην φροντίδα και την επαγγελματική ευαισθησία του ιδιοκτήτη του, του Δημητρίου Σχίζα. Πέρα από την ξεκούραση και την γοητεία της φύσης, η παραμονή στον ξενώνα συνδυάζεται και με εξαιρετική κουζίνα, απαραίτητο συστατικό για μια ευχάριστη απόδραση απ΄την καθημερινότητά μας.    τηλ:    fax:  26570 41 591

Το προαύλιο του Ξενώνα. Φροντίδα και άνεση που απολαμβάνουν οικογένειες με μικρά παιδιά,μακριά από δρόμους, αυτοκίνητα κλπ.

Δωμάτιο του Ξενώνα. Καθαριότητα, ζεστασιά ή δροσιά κατά περίπτωση, Θέα, φώς, αέρας, ήλιος, ησυχία, εξυπηρέτηση,

 ότι ακριβώς θα επιζητούσαμε σε ημέρες διακοπών και ανάπαυσης ή περιπέτειας.

. και ο χειμώνας στο χωριό είναι πολύ ωραίος. Αρκεί μετά την επαφή σου με την φύση, να μπορείς να βρεις το αναμμένο τζάκι, την παρέα και γιατί όχι μια καλομαγειρεμένη ζεστή φασολάδα. 

Εδώ στο κατωγέφυρο, ο Δημήτρης Σχίζας, απολαμβάνει το τοπίο, . μετά σας περιμένει στον ξενώνα και την ταβέρνα του, για ότι τραβάει η όρεξή σας.

Εδώ πάλι ο Δημήτρης Σχίζας. Εκτός από ξενοδόχος και κτηνοτρόφος ο ίδιος, επέλεξε τον ¨σιτευτό αμνό¨ του και απολαμβάνει τις μυρουδιές της παραδοσιακής ξύλινης σούβλας, αλλά και της ανοιξιάτικης μοσχοβολούσας φύσης.

Εσείς που είναι βέβαιο ότι θα περάσετε κάποια μέρα ή κατ΄επανάληψη, απ΄ την ταβέρνα του Ξενώνα του, θα απολαύσετε εκτός απ΄τα λαχταριστά κοψίδια και την μοναδική πικάντικη ¨σιλίρα¨ (σπεσιαλιτέ παράγωγο γαλακτοκομικής επεξεργασίας, δικής του εμπνεύσεως), μαζί με αμβρόσιο κρασάκι.

Φωτογραφίες του χωριού

	.
	Η κοίτη του Γορμού ποταμού, λίγο πριν τον καταρράκτη και την κατωφέρεια του κάστρου.
	Ο καταρράκτης με το τοπωνύμιο   ¨ΔΕΣΗ ¨
	Μια άλλη άποψη της ¨ΔΕΣΗΣ ¨. Η λίμνη που σχηματίζεται προσφέρει απίστευτη δροσιά στον καλοκαιρινό περιηγητή σε συνδυασμό με τα πλατάνια, τις ιτιές και την υπόλοιπη χλωρίδα. Η οπτική πανδαισία συμπληρώνεται με το βουητό του καταρράκτη, τα γλυκόλαλα φτερωτά πετούμενα και την ακουστική ηχώ του φαραγγιού.
	Μια άλλη άποψη του Γορμού ποταμού, αυτή τη φορά με κατάλοιπα χιονιού.
	Μερική άποψη του Ωραιοκάστρου με την φορεσιά του χιονιά. Στο βάθος του ορίζοντα,  το χιονισμένο Πάπιγκο.
	Το σχολείο. Μονοθέσιο εξατάξιο. Κτίσμα του 1953, με κυρίαρχο δομικό υλικό την σμιλευμένη πέτρα. Κάποτε έσφυζε από ζωή. Η ψυχή του σχολείου, ο δάσκαλος - παιδαγωγός, εργαζόμενος πρωί - απόγευμα  και το Σάββατο. Κυριακή εκκλησιασμός με όλους τους μαθητές. Οι καλίφωνοι στο ψαλτήρι, άλλοι στα εξαπτέρυγα.. Παιδιά φτωχών και αγράμματων κατά κανόνα  μικροαγροτών ή κτηνοτρόφων γονιών. Παρά την ανέχεια, πολλά απ΄αυτά, σήμερα, ενηλικιωμένοι ή και υπερήλικες, παλεύοντας στην ζωή τους, εξελίχθηκαν σε επιστήμονες και πετυχημένους επαγγελματίες.
	Μεσούσης της άνοιξης, τα αποδημητικά πουλιά γυρίζουν στο χωριό. Στην  κολόνα της ΔΕΗ στεγάζονται  φιλόξενα  οι  πελαργοί της φωτογραφίας μας . Η μητέρα φύση θα τους προτρέψει να ζευγαρώσουν, να πολλαπλασιαστούν, να μεγαλώσουν τα πελαργόπουλα με αξιοπρόσεκτη φροντίδα και κατά τα μέσα Αυγούστου να ανοίξουν,  «γονείς και παιδιά», τα φτερά τους για το μεγάλο  ταξίδι της επιστροφής.
	Το ιστορικό κατωγέφυρο. Πέτρινο, δίτοξο, από τα καλύτερα της ηπείρου.
	Η κεντρική εκκλησία στο μεσοχώρι. ¨Η γέννηση της θεοτόκου η ¨παλιουρή¨, επιβλητική, βυζαντινού ρυθμού, λιθόκτιστη, με εξαιρετική αγιογράφηση, ξυλόγλυπτο τέμπλο και ιδιαίτερα περίτεχνο ψηλό καμπαναριό. Στις 8 Σεπτεμβρίου, γιορτή της Παναγίας, στο αντάμωμα των μόνιμων και αποδήμων κατοίκων, αλλά και πολλών φίλων και επισκεπτών, μετά την κατανυκτική δοξολογία, ακολουθεί παραδοσιακό τραπέζι προσφερόμενο απ΄ την εκκλησιαστική επιτροπή. Όλοι οι παρευρισκόμενοι  ενισχύουν με τον οβολό τους, κατά  την δύναμή του έκαστος, τον δίσκο της εκκλησίας που προορίζεται για έργα συντήρησης και αναβάθμισης των ιερών τόπων του χωριού. Ακολουθεί 2ήμερο αυθεντικό πωγωνίσιο γλέντι, με έκδηλο παλμό και μεράκι.
	Στον προαύλιο χώρο της κεντρικής εκκλησίας στο μεσοχώρι, στον τοίχο του πεζουλιού, διακρίνεται το ¨τσαρούχι¨. Σύμβολο της Ελληνικής λεβεντιάς. Είναι φιλοτεχνημένο και σμιλευμένο σε πέτρα από ανώνυμο λαϊκό γλύπτη, που σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιότερων, υπηρέτησε στο χωριό την στρατιωτική του θητεία, λίγο αργότερα από το ιστορικό έπος του  1940.
	Το εξωκλήσι του ¨Άι  Θανάση¨, όπου και το κοιμητήριο, σε μια πανοραμική τοποθεσία, πάνω απ΄ την κοιλάδα του Γορμού ποταμού και δίπλα απ΄το καταπράσινο κάστρο. Τα όμορφα, πολύχρωμα και ευωδιαστά  λουλούδια στην είσοδο, είναι φροντίδα τα τελευταία χρόνια της Φωτεινής Βαλαή.
	Ένα απ΄ τα καλύτερα παλαιά σπίτια του χωριού. Το αρχοντικό του Βασίλη-Παππά. Με εξαιρετικό αρχιτεκτονικό σχέδιο, πελεκητή πέτρα και πολύ μεράκι, τόσο από τον αφέντη του, όσο και απ΄την κομπανία των μαστόρων του. Ακόμη και η μάντρα του ήταν πετρόχτιστη και περίτεχνη με καμπυλόγραμμη  είσοδο και πεζούλια, για να ξαποσταίνουν όσοι χωριανοί διάβαιναν απ΄το δρόμο του. Ταυτόχρονα ήταν και ευκαιρία  για  λίγη κουβέντα για τα καθημερινά της εποχής.
photo: Μ. Πασιάκος	Πάνω απ΄ τον Άι Θανάση  στον λόφο που φθάνει μέχρι τον καταρράκτη, είναι το "κάστρο". Η κύρια θολωτή είσοδος παραμένει στην θέση της. ... πολλοί οι θρύλοι του, αλλά καμία σοβαρή εξερεύνηση μέχρι σήμερα.
	Το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, μέσα στην οργιώδη βλάστηση από βελανιδιές, κρανιές και αγριοκερασιές. Ανακαινίσθηκε πλήρως πρόσφατα με πρωτοβουλία και δαπάνη του κ. Τάκη Ράπτη.
	Το εσωτερικό της Αγίας Παρασκευής. Στα στασίδια, μπροστά από το ιερό τέμπλο, η σύζυγος του κ. Τάκη Ράπτη και ο γιός τους Ιωάννης.
	Αναμνηστικές μαυρόασπρες  φωτογραφίες από καλές στιγμές του παρελθόντος. Κάποιοι απ΄ τους εικονιζόμενους μεγάλωσαν. Κάποιοι άλλοι έφυγαν, όπως ορίζει το πεπρωμένο μας. Οι εκάστοτε επίγονοι ας τους θυμούνται, γιατί κάτι προσφέρανε σε όλους μας.

www.laxanokastro.gr

Δημοτική Ενότητα Ανω Πωγωνίου

Στην Δημοτική ενότητα Άνω Πωγωνίου υπάρχουν περιοχές με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά. Τέτοιες περιοχές αναγνωρισμένης σημασίας, που συγκεντρώνουν σημαντική χλωρίδα και πανίδα είναι η περιοχή Ωραιόκαστρου, το δάσος της Μερόπης-Παλαιόπυργου, η κοιλάδα του Γορμού. Δάση βελανιδιάς, μικρά φράγματα ανάμεσα στους λόφους, διάφορες πηγές και ρέματα χαρακτηρίζουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Ο ποταμός Γορμός πηγάζει από το όρος Νεμέρτσικα και κυλά στην περιοχή που εκτείνεται από το Ωραιόκαστρο μέχρι τον Παρακάλαμο.

Στο δάσος της περιοχής Μερόπης-Παλαιόπυργου συναντά κανείς τέσσερα είδη δρυός, τις: Quercus Frainetto, Quercus Cerris (άγρια βελανιδιά), Quercus pubescences(δέντρο) και Quercus ΜMacedonia (μακεδονική βελανιδιά), καθώς και μερικά χαρακτηριστικά είδη της συνένωσης Οστρυάς και Γαύρου: Ostryo Capinion(μεράντζα), Ostrya carpinifolia (οστρυά), και carrinus orientalis (σκυλόγαυρος). Το Juniperus communis (θαμνόδεντρο) σχηματίζει θαμνώνες στην περιοχή του όρους Νεμέρτσικα.

Στους θαμνότοπους μέσου υψομέτρου μπορούμε να συναντήσουμε τα: Fraxinus ornus (μικρός φράξος) και Acer pseudoplatanus (ψευτοπλάτανος). Στην περιοχή υπάρχουν και σπάνια είδη φυτών. Αξιοσημείωτο είναι το είδος Solenanthus albanicus το οποίο περιλαμβάνεται στην κατηγορία των σπάνιων ειδών.

Το Πωγωνήσιο τοπίο αποτυπώνει με μεγάλη ευκρίνεια και αποδίδει με μία ιδιαίτερη αισθητική τη μορφή του εδάφους. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από πολλούς χαμηλούς λόφους και πολλές ανώμαλες χαραδρώσεις. Ο ποταμός Γορμός, περνώντας από τον Άγιο Κοσμά, σχηματίζει μια ενδιαφέρουσα χαράδρα πνιγμένη στα αιωνόβια πλατάνια και καταλήγει στον ποταμό Kαλαμά, στο ύψος της λίμνης Ζαραβίνας. Αξιόλογοι είναι οι καταρράκτες του Ωραιόκαστρου και του Παλαιόπυργου. Ειδικότερα στον Παλαιόπυργο σημαντικοί είναι οι γεωλογικοί σχηματισμοί (κολυμβήθρες) που οφείλονται στη διάβρωση του πετρώματος από τον ποταμό Γορμό και το ρέμα Γκουρμπίτσα.

Φυσικό Περιβάλλον

• Όρος Νεμέρτσικα
• Κοιλάδα Γορμού
• Δάσος Μερόπης-Παλαιόπυργου
• Καταρράκτης Δέσση στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ωραιοκάστρου.
• Μικροί φυσικοί καταρράκτες στο Δημοτικό Διαμέρισμα Παλαιόπυργου. 

Κατωγέφυρο ή Γεφύρι Του Ωραιοκάστρου

Δίτοξο γεφύρι στο Ωραιόκαστρο (πρώην Λαχανόκαστρο). Σύμφωνα με πληροφορίες κτίστηκε το 1889 και εξυπηρετούσε κυρίως την επικοινωνία πέντε χωριών (Δελβινάκι-Δολό-Άγιο Κοσμά-Βήσσανη-Ωραιόκαστρο) με Βασιλικό-Γεροπλάτανο-Κεφαλόβρυσο-Κόνιτσα.

Οδηγίες Πρόσβασης: 

Βρίκσκεται στην είσοδο του οικισμού αριστερά, πρίν απο το γήπεδο, μετά απο 500 μ. χωματόδρομο

Νομός: Ιωαννίνων. Κοινότητα:  Ωραιόκαστρου.  Ποταμός: Γόρμος. Υψόμετρο:  503 μέτρα.

Συντεταγμένες:  N 39° 59,260΄ E 020° 33,410΄

Παρακείμενα Κτίσματα: 

Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο καταρράκτης στην θέση «Δέση», σε μια περιοχή με πλούσια βλάστηση, καθώς και ένας νερόμυλος με δύο νεροτριβές αλλά και αρχαιολογικοί χώροι όπως τα ερείπια της ακρόπολης, τα ερείπια μονής και ναϋδρίου και προϊστορικοί ταφικοί τύμβοι και οικιστικά λείψανα που χρονολογούνται από την Ύστερη Χαλκοκρατία έως την Ελληνιστική περίοδο. Σύμφωνα με την ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962.. χαρακτηρίζονται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο τα ερείπια αρχαίας ακροπόλεως Λαχανοκάστρου, Κοινότητας Λαχανοκάστρου μετά των ερειπίων Μονής εις θέσιν «Παλαιομοναστήρ».

Χρονολογία κατασκευής: 1889. Συντήρηση:  Το 1995 αποκατασταθηκε το ένα τόξο του γεφυριού το οποίο είχε πέσει.

Ονοματολογία: Η μετονομασία του Λαχανόκαστρου σε Ωραιόκαστρο έγινε το 1955.

Μορφή:  Δίτοξο. Άνοιγμα Τόξου:  6,30 μ. (μεγάλο) - 5,80 μ. (μικρό)

Ύψος Τόξου: 4,00 μ. (μεγάλο) - 4,00 μ. (μικρό)

Μήκος Καταστρώματος:  31,00 μ.

Πλάτος Καταστρώματος:  2,50 μ.

4,00 μ. (μεγάλο) - 4,00 μ. (μικρό)

Κατάσταση: Πολύ καλή

Ο παραδοσιακός νερόμυλος στον Γορμό.

 Κοντά στο γεφύρι του Γκρέτσι στον Γορμό ποταμό, βρίσκεται ο παλιός νερόμυλος που κάποτε εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων των διπλανών χωριών, Παλαιόπυργου και Κάτω Μερόπης. Πρόσφατα ο παραδοσιακός αυτός νερόμυλος που αποτελεί εξαίσιο δείγμα της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, χαρακτηρίστηκε διατηρητέος. Και γι' αυτό το λόγο εντάχθηκε σε ευρωπαϊκά προγράμματα και ανακαινίστηκε.

www.romiazirou.blogspot.gr