Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος κρίνει το ΕΣΠΑ

Σταματούν μεγάλα έργα υποδομής - Παγωμένος ο αναπτυξιακός - Διαψεύδει το υπουργείο Οικονομίας.

Σε αχαρτογράφητα νερά, που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε αναστολή της χρηματοδότησης του νέου ΕΣΠΑ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βαδίζει η χώρα.

Και αυτό την ώρα που σοβαρά ερωτήματα καταγράφονται για την πορεία του ΕΣΠΑ 2007-2013, καθώς τα μεγάλα έργα υποδομής σταματούν λόγω των έκτακτων συνθηκών, εθνικοί πόροι δεν υπάρχουν, ενώ μία σειρά από επιχειρησιακά προγράμματα καρκινοβατούν.

Ειδικότερα, η χώρα, αποκομμένη από τις χρηματαγορές, με μηδενική ρευστότητα και κλειστές τράπεζες, θα κληθεί να τρέξει το νέο ΕΣΠΑ, χωρίς να διαθέτει εθνικούς πόρους και μάλιστα υποκείμενη στο νέο χρηματοδοτικό κανονισμό της ΕΕ, ο οποίος προβλέπει αναστολή των πληρωμών σε περίπτωση παραβίασης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Κοινώς, η Ελλάδα θα πρέπει να κινείται σε αυστηρό δημοσιονομικό περιβάλλον προκειμένου να μπορεί να έχει ανοιχτή την πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Ο κανονισμός προβλέπει «πάγωμα» πληρωμών

Συγκεκριμένα, ο κανονισμός 1303/2013 για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία σημειώνει ότι οι πράξεις τις οποίες στηρίζουν θα πρέπει να συμμορφώνονται με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία και παρέχει το δικαίωμα στην Κομισιόν «να έχει τη δυνατότητα να αναστείλει τις πληρωμές για το πρόγραμμα ή, στο τέλος της περιόδου προγραμματισμού, να εφαρμόσει δημοσιονομικές διορθώσεις».

Ο κανονισμός σημειώνει ότι στο σκέλος των μέτρων που συνδέουν την αποτελεσματικότητα των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων «με την οικονομική διακυβέρνηση, όταν ένα κράτος μέλος αδυνατεί να λάβει αποτελεσματικά μέτρα στο πλαίσιο της διαδικασίας οικονομικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή θα πρέπει να διατυπώσει πρόταση προς το Συμβούλιο να αναστείλει μέρος ή το σύνολο των αναλήψεων υποχρεώσεων ή των πληρωμών για τα προγράμματα του εν λόγω κράτους μέλους».

«Οιαδήποτε απόφαση περί αναστολής που πυροδοτείται» αναφέρεται «θα πρέπει να λαμβάνεται συνεκτιμώντας τις ειδικές απαιτήσεις που εφαρμόζονται στο οικείο κράτος».

Το επίπεδο αναστολής μπορεί να φτάσει έως το 100 % «στην περίπτωση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος», σημειώνεται.

«Η αναστολή πληρωμών θα πρέπει να αίρεται και τα κονδύλια να είναι εκ νέου διαθέσιμα στο οικείο κράτος μέλος μόλις το κράτος μέλος λάβει τα αναγκαία μέτρα» σημειώνεται.

Ωστόσο, αφήνει ένα παραθυράκι ότι «δεν πρέπει να εφαρμόζονται δημοσιονομικές διορθώσεις όταν η μη επίτευξη των στόχων οφείλεται στον αντίκτυπο κοινωνικοοικονομικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων, σε σημαντικές αλλαγές των οικονομικών και περιβαλλοντικών συνθηκών ενός κράτους μέλους ή σε άλλους λόγους ανωτέρας βίας».

Τι θα γίνει εάν φύγουμε από την ευρωζώνη;

Πριν από την προκήρυξη δημοψηφίσματος, η Ευρωπαϊκή επιτροπή είχε αφήσει να εννοηθεί ότι το νέο ΕΣΠΑ συνδέεται με την επίτευξη συμφωνίας. Ωστόσο, σε ερώτημα του «Βήματος», η Επιτροπή σημειώνει ότι δεν μπορεί να απαντήσει σε υποθετικές ερωτήσεις για το τι μπορεί να προκύψει από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.

Έμπειρα στελέχη των ελληνικών αρχών, που παρακολουθούν την πορεία των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, προεξοφλούν, πάντως, ότι θέμα ΕΣΠΑ θα τεθεί, εάν δεν υπάρξει λύση με την ΕΕ, δεδομένου ότι κάθε νέα προγραμματική περίοδος γίνεται όλο και πιο αυστηρή.

Μάλιστα, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει «Το Βήμα» το υπουργείο Οικονομίας έχει αποταθεί στην Κομισιόν ρωτώντας ποια θα είναι η τύχη του νέου ΕΣΠΑ σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ, χωρίς να έχει λάβει ακόμη απάντηση.

Χάθηκε το 95-5

Ωστόσο, ακόμη και εάν υπάρξει λύση με τους δανειστές, έχουν προκύψει και νέα προβλήματα. Στις 30 Ιουνίου έληξε το "top - up", δηλαδή η διευκόλυνση που είχε επιτύχει η Ελλάδα, με την οποία η αναλογία 85-15 στη συγχρηματοδότηση, έγινε 95-5.

Έτσι, η χώρα έχει επιστρέψει στο 85-15, την ώρα που έχει στερέψει παντελώς από πόρους, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκκινήσει κανένα επιχειρησιακό πρόγραμμα του νέου ΕΣΠΑ και να μην τροφοδοτείται η οικονομία με ούτε ένα ευρώ.

Παράλληλα, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, οι συνολικές οφειλές του δημοσίου στο ΕΣΠΑ ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ. Ήδη, αυτό δημιουργεί επιπτώσεις στα έργα.

Στο μεγάλο σιδηροδρομικό έργο της σήραγγας της Παναγοπούλας ο ανάδοχος κατέθεσε αίτημα διακοπής κι εάν δεν πληρωθεί σε δύο μήνες, αποκτά δικαίωμα διάλυσης της σύμβασης. Επίσης, υπολειτουργούν, σύμφωνα με πηγές του ΟΣΕ, τα έργα Κιάτο - Ροδοδάφνη, καθώς και η «εργολαβία - σκούπα» στη Φθιώτιδα.

Η ΕΤΕπ περιμένει το δημοψήφισμα

Παράλληλα, και η Ολυμπία Οδός βαίνει προς αναστολή, καθώς από τη μία πλευρά το δημόσιο δεν καταβάλει τις οφειλές του και από την άλλη η πολιτική αναστάτωση έχει αυξήσει το λεγόμενο «country risk» για τους δανειστές του έργου με αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) να σταματήσει την δανειοδότηση των κατασκευών έργου, μέχρις ότου ξεκαθαρίσει πολιτικά η κατάσταση.

Μάλιστα, έντονη ανησυχία δηλώνουν όλες οι ξένες τράπεζες που  δανειοδοτούν τις συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητόδρομων και αναμένουν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, σύμφωνα με πηγές της αγοράς.

Όπως αναφέρουν, τυχόν τερματισμός της δανειοδότησης από την ΕΤΕπ εκτιμάται ότι θα σηματοδοτήσει διαδικασίες αποεπένδυσης από την Ελλάδα, καθώς το κορυφαίο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα αποτελεί τον δανειστή της τελευταίας προσφυγής της Ελλάδας. Πρακτικά, θα κοπεί και η τελευταία γραμμή σύνδεσης της Ελλάδας με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως παρατηρούν.

«Οι κατασκευαστικοί ρυθμοί σε όλα τα οδικά έργα έχουν μειωθεί, δεν θα αντέξουμε πολύ» εξηγεί έμπειρο στέλεχος της αγοράς, σημειώνοντας ότι οι οφειλές του δημοσίου είναι τεράστιες (οι πιστοποιημένες ενδέχεται να ξεπερνούν τα 350 εκατ. ευρώ σε κάθε μεγάλη εταιρία) κι επισημαίνοντας ότι οι προμηθευτές ζητούν εμπροσθοβαρή εξόφληση των υλικών, την ώρα που οι τράπεζες είναι κλειστές και ήδη παρουσιάζεται έλλειψη. «Νομοτελειακά, θα σταματήσουμε εάν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση» λένε.

Παράλληλα, σταματημένα είναι τα έργα Μετρό της Θεσσαλονίκης και του Πειραιά, ενώ καρκινοβατεί και το Τραμ.

Στο μεταξύ, την άλλη εβδομάδα, προγραμματίζεται να εγκριθεί η ένταξη στο Χρηματοδοτικό Εργαλείο «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF) τα μεγάλα σιδηροδρομικά έργα Τιθορέα - Δομοκός και Ψαθόπυργος - Ρίο. Στελέχη του ΟΣΕ σημειώνουν ότι ευχής έργον θα ήταν να μην υπάρξει πολιτική επιπλοκή στην υπόθεση.

Η ανυπαρξία εθνικών πόρων

Ένα τεράστιο ζήτημα είναι η ανυπαρξία εθνικών πόρων. Για παράδειγμα, το ενοποιημένο πρόγραμμα Υποδομών & Περιβάλλοντος προβλέπει εθνικούς πόρους ύψους 800 εκατ. ευρώ, οι οποίοι δεν υπάρχουν κάτι που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την έναρξη του προγράμματος.

Στελέχη του πρώην υπουργείου Υποδομών σημειώνουν ότι αυτή η έλλειψη, σε συνδυασμό με την αναστολή πληρωμών σε διάφορα έργα, μπορεί να επιτρέψει σε αναδόχους που είχαν δώσει μεγάλες εκπτώσεις να ζητήσουν διάλυση συμβάσεων και να αποχωρήσουν τα έργα. Μάλιστα, υπογραμμίζουν ότι η επαναδημοπράτηση μπορεί να ξεπεράσει τα δύο χρόνια.

Έτσι, η συνολική εκτίμηση που γίνεται από στελέχη των κατασκευαστικών όσο και των αρμόδιων αρχών, είναι ότι εάν υπάρξει συνέχιση του χρηματοπιστωτικού δράματος, όχι μόνο θα τιναχθούν στον αέρα όλα τα δημόσια και συγχρηματοδοτούμενα έργα, αλλά, ακόμη κι εάν ανακτηθούν οι γραμμές χρηματοδότησης της χώρας, σε περίπτωση που υπάρξουν διαδικασίες διάλυσης συμβάσεων, οι επαναδημοπρατήσεις μπορεί να μην έχουν γίνει πριν από το 2017.

Το αποτέλεσμα, όπως μεταδίδουν κύκλοι του πρώην υπουργείου Υποδομών, θα είναι ότι θα χαθούν οριστικά τα κονδύλια του ΕΣΠΑ 2007-2013 και αφ'ετέρου θα ακυρωθεί μία στρατηγική ανάπτυξης υποδομών εικοσαετίας.

Ανύπαρκτος ο αναπτυξιακός νόμος

Στο μεταξύ, το πρώτο εξάμηνο του 2015 απεδείχθη περίοδος ανομβρίας για τον αναπτυξιακό νόμο, καθώς η Κεντρική Γνωμοδοτική Επιτροπή, η οποία λαμβάνει κι εγκρίνει όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, δεν έχει συνεδριάσει ούτε μία φορά.

Από το ΕΣΠΑ 2007-2013 εκκρεμεί η αποδέσμευση 1 δισ. ευρώ, το οποίο δεν έχει καταβληθεί σε δικαιούχους και βαίνει προς βέβαιη απώλεια. Παράλληλα, καταγράφεται αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην κατάθεση του νέου αναπτυξιακού νόμου για την περίοδο 2014-2020, ο οποίος, παρόλο που είναι έτοιμος από την αρχή του έτους, θα πάει στη Βουλή τον Σεπτέμβριο και δεν αναμένεται να εφαρμοστεί πριν από τις αρχές του 2016.

Σημειωτέον ότι η προηγούμενη κυβέρνηση είχε συμφωνήσει με την Κομισιόν την εμπροσθοβαρή χρήση 5 δισ. ευρώ εντός του 2015 για επενδύσεις, πρωτοβουλία που ανεστάλη από τη σημερινή κυβέρνηση, η οποία διαφωνούσε με το περιεχόμενου του αναπτυξιακού νόμου.

Παράλληλα, αγνοείται τύχη των 2 δισ. ευρώ την διάθεση των οποίων είχε ανακοινώσει προ μηνών ο πρόεδρος της Κομισιόν, κ. Ζαν - Κλοντ Γιούνκερ.

Το πρόγραμμα θα κλείσει στο 100%, αναφέρεται

Πάντως, το υπουργείο Οικονομίας, σύμφωνα με έγγραφα που διαβίβασε στη Βουλή, εκτιμά ότι θα κλείσει το 2015 με απορρόφηση του παλιού ΕΣΠΑ στο 100%.

Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση ότι σε επιχειρησιακά προγράμματα όπως η Ψηφιακή Σύγκλιση και η Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα οι πραγματοποιηθείσες δαπάνες ανέρχονται σε περίπου 50% των συνολικών συμβάσεων, έξι μόλις μήνες από την εκπνοή του προγράμματος.

Σύμφωνα με το υπουργείο, έγινε «ξεσκαρτάρισμα»του ΕΣΠΑ προκειμένου οι υπερδεσμεύσεις να μην βαρύνουν το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων.

Στο μεταξύ, σε άλλο έγγραφο του υπουργείου, εντύπωση προκαλεί η επανάληψη της άποψης ότι ο αναπτυξιακός νόμος είχε ανασταλεί λόγω των γνωστών κρουσμάτων διαφθοράς (που είχαν εντοπιστεί το 2012 και διορθώθηκαν την κατοπινή περίοδο), αλλά πλέον λειτουργεί έπειτα από ενέργειες της σημερινής πολιτικής ηγεσίας.

Και αυτό διότι, σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου εγγράφου, στον αναπτυξιακό νόμο υπεβλήθησαν το 2014 υπαγωγές ύψους 1,4 δισ. ευρώ, ενώ κατεβλήθησαν 254 εκατ. ευρώ, ενώ το 2013 υπήχθησαν σχέδια ύψους 168 εκατ. ευρώ και κατεβλήθη άνω του μισού δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις.

Αυτό άλλωστε πιστοποιεί περυσινή θετική έκθεση αξιολόγησης της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου που εξέτασε την περίοδο Ιουλίου 2013 - 30 Ιουνίου 2014 και αφορούσε αλλαγές που έγιναν την αντίστοιχη 2014, την οποία πρόσφατα το υπουργείο Οικονομίας παρουσίασε ως δική του επιτυχία.

Διαψεύδει το υπουργείο Οικονομίας

Σχετικά με τα δημοσιεύματα εφημερίδων, που επιχειρούν να συνδέσουν το δημοψήφισμα με το δήθεν πάγωμα των διαδικασιών του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020, το υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού διευκρινίζει τα εξής:

«Είναι ψευδές ότι αναβλήθηκαν οι προγραμματισμένες, γι' αυτή την εβδομάδα Επιτροπές Παρακολούθησης (ΕΠ.Πα.) των τομεακών και περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠ) του ΕΣΠΑ. Οι Επιτροπές Παρακολούθησης έχουν ξεκινήσει ήδη από τις 12 Ιουνίου και υλοποιούνται κανονικά. Μάλιστα, η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ με σχετική επιστολή της ζήτησε την απρόσκοπτη διεξαγωγή των Επιτροπών Παρακολούθησης καθώς δεν συνέτρεχε κανένας λόγος για την αναβολή τους. 

Την τρέχουσα εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν και ολοκληρώνονται σήμερα, όλες οι προγραμματισμένες Επιτροπές Παρακολούθησης των Προγραμμάτων, πλην της Στερεάς Ελλάδας. Οι ευθύνες της αναβολής αυτής βαραίνουν αποκλειστικά τον Περιφερειάρχη.

Συγκεκριμένα, από τις 29 Ιουνίου έως σήμερα, πραγματοποιήθηκαν οι Επιτροπές Παρακολούθησης των περιφερειακών ΕΠ Κρήτης, Πελοποννήσου και Αττικής και των τομεακών ΕΠ Μεταρρύθμιση Δημοσίου Τομέα, Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση και Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη. 

Οι προγραμματισμένες ΕΠ.Πα. διενεργήθηκαν στις προβλεπόμενες ημερομηνίες και οδήγησαν σε χρήσιμα συμπεράσματα για την ουσιαστική ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ. Όπως είναι ευρύτερα γνωστό, η ενεργοποίηση των περιφερειακών και τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ αποτελούν ευθύνη των αντίστοιχων Επιτροπών Παρακολούθησης και όχι της Επιτροπής Παρακολούθησης του ΕΣΠΑ 2014-2020, η οποία έχει συντονιστικό χαρακτήρα. 

Είναι αυτονόητο ότι η αναβολή της Εθνικής Επιτροπής Παρακολούθησης του ΕΣΠΑ 2014-2020 ήταν επιβεβλημένη για τεχνικούς και μόνο λόγους, καθώς δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί στην προγραμματισμένη ημερομηνία 6 Ιουλίου 2015, την επομένη δηλαδή ακριβώς της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος. Η αναβληθείσα συνεδρίαση θα πραγματοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα».

Δήλωση ΓΓ Δημοσίων Επενδύσεων - ΕΣΠΑ

Ο κ. Αλέξης Χαρίτσης, γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων - ΕΣΠΑ έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, ως συνταγματικά κατοχυρωμένη διαδικασία έκφρασης της λαϊκής βούλησης, θα δώσει ισχυρό μήνυμα σεβασμού της δημοκρατίας και θα επιβεβαιώσει τη θέληση του ελληνικού λαού για αξιοπρέπεια και ανάσχεση των πολιτικών λιτότητας.

Την τελευταία εβδομάδα γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας σύνδεσης της δημοκρατικής αυτής διαδικασίας με σενάρια καταστροφολογίας, που αφορούν, μεταξύ άλλων, την υλοποίηση και χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ. 

Είναι ξεκάθαρο ότι οι κανονισμοί των διαρθρωτικών ταμείων δεν προβλέπουν διακοπή προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, άρα είναι ψευδές ότι η επικράτηση του "Όχι" θα δημιουργήσει τέτοιον κίνδυνο. Αντιθέτως, το "Όχι" στη σκληρή υφεσιακή πρόταση των δανειστών και η διεκδίκηση μιας οικονομικά και κοινωνικά βιώσιμης συμφωνίας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αποτελούν τη μόνη επιλογή για την υλοποίηση προγραμμάτων με ισχυρά θετικό κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα στη χώρα μας.

Η λιτότητα και η δημοσιονομική ασφυξία ανατρέπουν τα οφέλη των παρεμβάσεων του ΕΣΠΑ, μη επιτρέποντας να υπάρξει χώρος για δημόσιες επενδυτικές πρωτοβουλίες, που θα πολλαπλασίαζαν το αποτέλεσμα στην οικονομία και την κοινωνία. Προκύπτει δε το οξύμωρο, να υιοθετούνται πολιτικές διάλυσης του κοινωνικού ιστού και την ίδια στιγμή πόροι των διαρθρωτικών ταμείων να δεσμεύονται για την αντιμετώπιση των καταστροφικών συνεπειών αυτών ακριβώς των πολιτικών. Ας το καταλάβουν όλοι ότι η υφεσιακή λογική ανατρέπει τις πολιτικές συνοχής και ακυρώνει τον λόγο ύπαρξης των διαρθρωτικών ταμείων.

Το "Όχι" αποτελεί αυτονόητη υποχρέωση όλων μας στον αγώνα για δημοκρατία, αξιοπρέπεια, για την ανατροπή των πολιτικών λιτότητας και την ανασυγκρότηση της οικονομίας».

www.tovima.gr