Το mobbing ή αλλιώς το σύνδρομο του εργασιακού εκφοβισμού, βλάπτει σοβαρά τον εργαζόμενο

Το υψηλό ποσοστό της ανεργίας παραμένει σταθερά στο 27,8% εν έτη 2014 και οι άνεργοι όλο και πιο απογοητευμένοι. Η φράση «ευτυχώς που υπάρχει έστω δουλειά» έχει μπει στη καθημερινότητα όσων ακόμα εργάζονται. Το ερώτημα όμως είναι, πόσο ευχαριστημένοι είναι στην πραγματικότητα με τον χώρο εργασίας τους και ποιες είναι οι συνθήκες που επικρατούν σ'αυτόν; Το σύνδρομο mobbing είναι όρος που δεν μας είναι αρκετά οικείος και όμως έχει μεγάλη σημασία και επηρεάζει καταλυτικά την ψυχολογία του εργαζομένου. 

Είναι πολλοί οι άνθρωποι που νιώθουν ότι ο χώρος που εργάζονται και περνούν το ένα τρίτο του χρόνου της ζωής τους είναι «βραχνάς» και φυσικά σε μια κοινωνία που ο φόβος της ανεργίας αυξάνεται, η τόλμη της αλλαγής χάνεται.

Το σύνδρομο mobbing ή αλλιώς το σύνδρομο του εργασιακού εκφοβισμού δημιουργεί ψυχοκοινωνικούς βλαπτικούς παράγοντες και κινδύνους του εργασιακού περιβάλλοντος, κατά τον Σπύρο Δρίβα, Ειδικό Ιατρό Εργασίας στο Κέντρο Υγείας-Υγιεινής της Εργασίας ΕΛΙΝΥΑΕ. Είναι στην ουσία η ηθική παρενόχληση και ο εκφοβισμός στους χώρους εργασίας.

«Οι ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος εκφράζονται με το εργασιακό στρες, το σύνδρομο mobbing και το σύνδρομο burn out που είναι η ολοκληρωτική εξουθένωση. Κάποια παραδείγματα είναι φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί, παράγοντες στο χώρο του εργασιακού περιβάλλοντος, δηλαδή υψηλά ποσοστά θορύβου, κακές μικροκλιματικές συνθήκες, υψηλές συγκεντρώσεις χημικών ουσιών και άλλα», μας εξηγεί. 

«Άλλοι παράγοντες, είναι θέματα τα οποία σχετίζονται με την οργάνωση εργασίας, όπως η οργάνωση της βάρδιας ή η μονοτονία. Είναι θέματα τα οποία σχετίζονται άμεσα με την ικανοποίηση που έχει ο εργαζόμενος από τις εργασιακές σχέσεις ανάμεσα στη διοίκηση και στον ίδιο. Η ικανοποίηση έχει να κάνει με την ποιότητα της εργασίας, με τον ελεύθερο χρόνο αλλά και με τις αποδοχές.

Οι ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες επηρεάζονται από το ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο είναι ενταγμένη η κάθε παραγωγική διαδικασία. Δηλαδή τα εξωγενή στοιχεία όπως το κοινωνικό-οικογενειακό περιβάλλον και η ποιότητα ζωής σε συνάρτηση με την εργασιακή ανασφάλεια που υπάρχει σήμερα στην ελληνική κοινωνία, που αποτελούν κυρίαρχους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους οι οποίοι δρουν αρνητικά στην υγεία των εργαζομένων. Επιδρούν στο άτομο προκαλώντας δυσφορία, άγχος, προβλήματα υγείας, αρνητική επίδραση στην επαγγελματική σταδιοδρομία.

Τα αποτελέσματα φαίνονται και στην παραγωγικότητα αφού μειώνεται η ποιότητα δουλειάς, τα λάθη αυξάνονται και η επιχείρηση παρουσιάζει μια κακή εικόνα προς τα έξω. Το πρόβλημα δεν σταματάει εκεί αφού έχουμε αύξηση του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης λόγω ασθενειών που εμφανίζονται από την έκθεση του εργαζομένου στους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους», συνεχίζει ο κ. Δρίβας.

Η ηθική παρενόχληση και ο εκφοβισμός στους χώρους εργασίας είναι ουσιαστικά η άσκηση ανεπιθύμητων ενεργειών και συμπεριφορών, οι οποίες στοχεύουν τους εργαζόμενους. Δεν αποτελεί μια νόσο ή κάτι παρόμοιο αλλά είναι το πλαίσιο όπου δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε να υπάρχουν ψυχολογικές επιθέσεις οι οποίες περιλαμβάνουν διαρκείς και αδικαιολόγητες επικρίσεις, ανάθεση άχαρων και υποτιμητικών καθηκόντων, συκοφαντίες όπως και ενέργειες που μπορούν να θίξουν την επαγγελματική εικόνα του θύματος στα πλαίσια των εργασιακών σχέσεων.

«Ο δράστης είναι διαταραγμένη προσωπικότητα και ικανοποιείται πληγώνοντας τους συνανθρώπους του. Επιχειρεί να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του μεταφέροντας στους άλλους τον πόνο που ο ίδιος αδυνατεί να νιώσει. Κατ' αρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι mobbing, όταν ένα ανώτερο στέλεχος δεν πει καλημέρα σε κάποιον εργαζόμενο, αλλά είναι όταν μια κατάσταση επαναλαμβάνεται. Ουσιαστικά θα πρέπει να έχουμε 6 μήνες τουλάχιστον τέτοιες συμπεριφορές ώστε να μιλήσουμε ξεκάθαρα για παρουσία του συνδρόμου. Οι ενέργειες, τα λόγια, οι χειρονομίες, οι προσβολές, οι εκφοβισμοί, ακόμα και οι τρόποι οργάνωσης της εργασίας δημιουργούν εχθρικό περιβάλλον και προσβάλουν την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια και την ψυχική ακεραιότητα του ατόμου θέτοντας σε κίνδυνο την θέση εργασίας του», σχολιάζει ο Ειδικός Ιατρός.

Το σύνδρομο mobbing μπορεί να είναι κάθετο, δηλαδή από τα υψηλότερα στελέχη μιας εταιρίας στους υφιστάμενους και χρησιμοποιείται από τις επιχειρήσεις πολλές φορές ώστε να απομακρύνουν τους εργαζομένους από τις θέσεις αποφεύγοντας την απόλυσή τους. Αυτό αποτελεί μια αποτελεσματική τακτική ψυχολογικής τρομοκρατίας στους εργασιακούς χώρους και χρησιμοποιείται κατάλληλα από τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις για να απαλλαχτούν από το πλεονάζον προσωπικό.

Βέβαια το mobbing γίνεται πολύ συχνά και από και προς συναδέλφους της ίδιας διαστρωμάτωσης. Αυτό αποσκοπεί στην απαξίωση των ανταγωνιστών στον εργασιακό χώρο μέσα από μια συνεχή υβριστική συμπεριφορά.

Η τρίτη και πιο σπάνια περίπτωση είναι το mobbing να ασκείται από τον εργαζόμενο στην διοίκηση - συνήθως από ομάδα εργαζομένων.

«Πολλές φορές τα θύματα έχουν ψυχολογικές αντιδράσεις όπως δυσκολίες στον ύπνο, κατάχρηση ουσιών, παρουσιάζουν κατάθλιψη, έντονη κόπωση, αναπτύσσουν διάφορες μορφές μανίας και ορισμένες φορές τάσεις αυτοκτονίας», λέει ο ειδικός γιατρός.

  

Η ελληνική πραγματικότητα δεν είναι ιδανική για τον εργαζόμενο. Δεν υπάρχει ένας μηχανισμός καταμέτρησης και καταγραφής των επαγγελματικών νοσημάτων διότι δεν γίνεται διάγνωση και αναγνώριση από τους αρμόδιους ασφαλιστικούς φορείς. Υπάρχουν ασφαλιστικά και νομικά κενά, νομικές ασάφειες, οι οποίες δεν αναγνωρίζουν τα νοσήματα που προέρχονται από εκφοβισμό και την ηθική παρενόχληση ως επαγγελματικά νοσήματα.

«Κανονικά θα έπρεπε ο εργαζόμενος να καταγγέλλει αυτά τα περιστατικά και να υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης, πράγμα που δυστυχώς δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Καταλήγουν κάποιοι εργαζόμενοι σε αγωγές αλλά περίπτωση δικαίωσης εργαζομένου υπήρξε μόνο μία φορά από το εφετείο το 2006 όσον αφορά την ηθική παρενόχληση. Δεν έχουμε συγκεκριμένα ποσοστά και αριθμούς για τις διαστάσεις του προβλήματος παρ' όλο που οι καταγγελίες είναι πολλές. Οι διάφορες νομικές και ασφαλιστικές ασάφειες και η έλλειψη αντιμετώπισης αποθαρρύνουν τους εργαζομένους να καταγγείλουν τέτοιες συμπεριφορές φοβούμενοι ότι δεν θα δικαιωθούν. Το κακό είναι ότι δύσκολα κάποιος γιατρός συνδέει τα ψυχοσωματικά νοσημάτα με τον εργασιακό χώρο αποφαινόμενος ότι αυτά προέρχονται από την άσκηση ψυχολογικής βίας στον εργασιακό χώρο», δηλώνει ο Σπ. Δρίβας.

H ευρωπαϊκή έρευνα σχετικά με τις συνθήκες εργασίας, η οποία διενεργήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, διαπίστωσε ότι το 8% των εργαζομένων της E.E. έχει δηλώσει ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών υπέστη ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας.

Το πιο πιθανό είναι, δυστυχώς, ότι αν δεν σταματήσει η παρενόχληση, αν δεν ερευνηθούν οι αιτίες που την προκαλούν στον εργασιακό χώρο και αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, υπάρχει ο κίνδυνος τα προβλήματα να γίνουν τόσο σοβαρά ώστε τα θύματα να χρειαστούν μακροχρόνια ιατρική και ψυχοθεραπευτική φροντίδα από ειδικούς. 

Της Μάρθας Βασίλη

www.tvxs.gr