Το τραπεζικό σύστημα με απλά λόγια

Η δουλειά που κάνουν οι τράπεζες είναι να μαζεύουν καταθέσεις με 3% επιτόκιο και να δίνουν δάνεια με 4%.

Μαζεύουν δηλαδή από 1.000 άτομα από 100 ευρώ για τα οποία πληρώνουν 100.000 x 3% = 3.000 ευρώ. 

Και τα δανείζουν με 4%, δηλαδή εισπράττουν 4.000 ευρώ το χρόνο. Μείον τα 3.000 που είναι το κόστος, τα 1.000 ευρώ είναι το κέρδος.

Τα 100.000 ευρώ τα δανείζουν σε επιχειρηματίες που τα επενδύουν παραγωγικά ή σε ιδιώτες για να αγοράσουν σπίτια και αυτοκίνητα που πάλι έχουν θετικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις και την οικονομία.

Αυτός που επενδύει με δανεικά πληρώνοντας 4% το χρόνο πρέπει να υπολογίσει πως πρέπει να κερδίζει πάνω από 4% (περιθώριο κέρδους) για να μπορεί να πληρώσει τουλάχιστον το χρέος. Μια τράπεζα το εξετάζει αυτό πάντα, το κράτος ποτέ...

Αυτός που αγοράζει αυτοκίνητο ή σπίτι με δανεικά, επί της ουσίας αγοράζει σήμερα αυτό που θα μπορούσε να αγοράσει αύριο, κάνοντας οικονομία και συσσωρεύοντας μετρητά. Γι' αυτό πληρώνει τόκο.

Στην ουσία οι καταθέσεις των καθημερινών ανθρώπων αντί να κάθονται σε σεντούκια κλειδωμένες χρησιμοποιούνται με ένα σύνθετο τρόπο που δημιουργεί θέσεις εργασίας, μισθούς, φόρους και κέρδη για καταθέτες και μετόχους των τραπεζών.

Αυτό σημαίνει πως η βάση της οικονομικής ευημερίας μιας κοινωνίας είναι οι αποταμιεύσεις των ανθρώπων της και όχι η γεμάτη λίρες πισίνα του θείου Σκρουτζ...

Κάποιοι θα αναρωτιούνται γιατί οι τράπεζες δανείζουν περισσότερα απ΄ όσα έχουν σε καταθέσεις. Αυτό είναι μάθημα άλλη τάξης, αλλά δεν έχει κάτι το μυστήριο ή το ύποπτο. Η βάση του συστήματος είναι αυτή που είπαμε.

Φερεγγυότητα

Για να λειτουργούν οι τράπεζες σωστά και να μην φοβάται ο κόσμος να χάσει τα λεφτά του υπάρχουν κανόνες. Ένας από αυτούς είναι η κεφαλαιακή επάρκεια. Δηλαδή πχ. για να δώσει μια τράπεζα δάνεια 100.000 ευρώ οφείλει να έχει 10.000 ευρώ ίδια κεφάλαια. Να αξίζει δηλαδή η ίδια και ότι κατέχει μαζί με τα λεφτά που έχει στα ταμεία της 10.000 ευρώ. 

Προφανώς αυτό συμβαίνει γιατί κάποιοι έχουν μελετήσει στατιστικά μοντέλα που υπολογίζουν πόσα λεφτά μπορεί να χάσει μια τράπεζα.

Το σημαντικότερο πρόβλημα για μια οικονομία και κατά συνέπεια και για την ευημερία της κοινωνίας είναι να χάσουν οι άνθρωποι την εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Αν συμβεί αυτό οι τράπεζες δεν θα έχουν καταθέσεις και αν οι τράπεζες δεν έχουν καταθέσεις δεν μπορούν να δανείσουν...

Αν δεν μπορούν να δανείσουν δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική δραστηριότητα, θέσεις εργασίας, μισθοί, φόροι, τόκοι και μερίσματα. Όλα αυτά δηλαδή τα επιθυμητά ή απλώς απαραίτητα.

Αυτός είναι ο λόγος που κατά τη χρεοκοπία της Ελλάδας ένα από τα πρώτα μελήματα ήταν να μην χάσουν οι καταθέτες την εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Αν οι καταθέτες έχαναν τις καταθέσεις, θα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να επανερχόταν η εμπιστοσύνη προς το τραπεζικό σύστημα.

Αυτό θα είχε σαν συνέπεια να χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια χωρίς καμιά ελπίδα για βελτίωση του κλίματος στην οικονομία.

Τελευταία φορά που περάσαμε τέτοια κατάσταση (έλλειψης εμπιστοσύνης) ήταν μετά τον πόλεμο όταν οι Έλληνες δεν εμπιστευόντουσαν τράπεζες και δραχμή και τις σοβαρές συναλλαγές τις πραγματοποιούσαν με χρυσές λίρες.

Χρειάστηκε να φτάσουμε στις δεκαετίες του '70-80 για να πάψουν οι λίρες να γοητεύουν τους συμπατριώτες μας.

Η χρεοκοπία

Είπαμε λοιπόν πως τις καταθέσεις οι τράπεζες τις κάνουν δάνεια ή τις τοποθετούν σε ομόλογα.

Πάντα υπάρχει ένα ποσοστό «κόκκινων» δανείων, δάνεια δηλαδή που δεν πληρώνονται. Τις ζημιές αυτές όπως και άλλες που προκύπτουν τις καλύπτουν οι τράπεζες από τα κέρδη ή τα ίδια κεφάλαια.

Λόγω της χρεοκοπίας της Ελλάδας τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που είχαν, «κουρεύτηκαν». Επίσης λόγω της χρεοκοπίας τα «κόκκινα» δάνεια αυξήθηκαν πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο σε φυσιολογικές εποχές.

Οι ζημιές από τα ομόλογα και τα «κόκκινα» δάνεια που υπέστησαν οι ελληνικές τράπεζες ήταν τόσο μεγάλες που εκτός από τα κέρδη δεν επαρκούσαν να τις καλύψουν ούτε τα ίδια κεφάλαια. Κάποιες απέκτησαν αυτό που οι λογιστές ονομάζουν αρνητική θέση. Δηλαδή αυτά που τους έλειπαν ήταν περισσότερα από αυτά που διέθεταν.

Αυτό σε συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού και σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς, όπου ο καθένας πρέπει να κερδίζει ή να χάνει ανάλογα με τις επιλογές του, σημαίνει πως έπρεπε να πτωχεύσουν και οι άνθρωποι που είχαν καταθέσεις εκεί να τις χάσουν. 

Οι κανόνες της αγοράς λένε πως ο τραπεζίτης που είχε ελληνικά ομόλογα και είχε δώσει επισφαλή δάνεια θα πρέπει να πληρώσει τα κόστος. Το ίδιο και ο καταθέτης που επέλεξε λάθος τράπεζα ή λάθος χώρα... Αυτά, όμως είναι αγνός, σκληρός καπιταλισμός και δεν συμβαίνουν πουθενά.

Ο φόβος του ντόμινο

Η κατάρρευση των τραπεζών λοιπόν θα είχε αρνητικό αντίκτυπο μεγαλύτερο από το να βάλει το σύστημα τα κεφάλαια που χρειάζονται και να τις ανακεφαλαιοποιήσει. Έτσι, η τρόικα και η κυβέρνηση αποφάσισαν να ανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζες με όσα κεφάλαια χρειάζονταν.

Τα κεφάλαια αυτά μας τα δάνεισαν οι εταίροι και προστίθενται, προς το παρόν, στο δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Με απλά λόγια δανειστήκαμε από τα παιδιά μας τα κεφάλαια για να μείνουν οι τράπεζες όρθιες και να μη χάσουν οι καταθέτες τις καταθέσεις τους και να μπορέσει η οικονομία να ανακάμψει. Αυτό γιατί κρίναμε πως αν χανόταν η εμπιστοσύνη οι συνέπειες θα ήταν χειρότερες και θα διαρκούσαν περισσότερο.

Αυτό, επί του πρακτέου σημαίνει κρατικοποίηση των τραπεζών, αλλά τρόικα και κυβέρνηση δεν ήθελαν, σωστά κατά τη γνώμη μου, να διοικούν τις τράπεζες κομματικοί αργόσχολοι και απατεώνες συνδικαλιστές. Ποιος θα εμπιστευόταν τα χρήματά του σε τέτοιες τράπεζες; Όχι πως δεν υπάρχουν και τραπεζίτες τέτοιοι, αλλά το άλλο είναι η εγγύηση της «αυτοκτονίας»... Βλέπετε τι έχει συμβεί με τις ΔΕΚΟ, τους ΟΤΑ και τις δημόσιες υπηρεσίες που τους έχουμε εμπιστευτεί.

Προσπάθησαν λοιπόν να βρουν τρόπους να μείνουν οι τράπεζες στα χέρια επαγγελματιών τραπεζιτών και ιδιωτών μετόχων, γιατί σε όλο τον κόσμο αυτό έχει αποδειχτεί το λιγότερο χειρότερο σύστημα.

Εσχάτως έχουν αυξηθεί οι πιθανότητες τα χρήματα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να μην προστεθούν στο δημόσιο χρέος της Ελλάδας, αλλά να το αναλάβουν οι Ευρωπαίοι. Άλλο να το μοιραστούν τα παιδιά 10 εκατ. και άλλο 350 εκατ. ανθρώπων...

Αλλά και αν προσετίθετο στο ελληνικό δημόσιο χρέος το πλέον πιθανό είναι να το πλήρωναν πάλι οι Ευρωπαίοι καθώς το ελληνικό χρέος δεν μοιάζει βιώσιμο και έτσι θα «κουρευτεί» ή θα κατανεμηθεί με τέτοιο τρόπο που θα το πληρώσουν (ένα μέρος σίγουρα) πάλι οι δανειστές. Δηλαδή οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι.

Ακόμη και όταν η ΕΚΤ τυπώνει χρήμα, κάποιοι το πληρώνουν. Όλοι όσοι έχουν ευρώ, αφού η αύξηση του αριθμού των νομισμάτων μειώνει την αξία τους, όταν δεν είναι ίδια με την αύξηση του ΑΕΠ.

Κούρεμα χρεών ιδιωτών

Υπάρχουν αρκετοί, ιδίως δημαγωγοί που προτείνουν να «κουρευτούν» τα χρέη των ιδιωτών. Δηλαδή κάποιος που χρωστάει πχ. 100.000 να χρωστάει 50.000 ευρώ. Αυτό ακούγεται καλά στα αυτιά, ιδίως απελπισμένων ανθρώπων που έχουν χάσει τη δουλειά τους λόγω κρίσης.

Εμπεριέχει όμως κάποια πρακτικά και κάποια ηθικά προβλήματα. Ποιος θα πληρώσει το κόστος αυτού του «κουρέματος»;

Όπως είπαμε πριν, για να συνεχίσουν να λειτουργούν οι τράπεζες χρειάστηκε να ανακεφαλαιοποιηθούν με μερικές δεκάδες δισ. ευρώ. Αν προσθέταμε νέο «κούρεμα» οριζόντιο θα χρειαζόμασταν ίσως και τα διπλάσια κεφάλαια απ' όσα έχουμε χρειαστεί μέχρι τώρα.

Και καλά στα καθ' ημάς, τα παιδιά μας είναι μικρά και δεν καταλαβαίνουν τι τους έχουμε κάνει, αλλά οι ξένοι θα μας δάνειζαν τα υπόλοιπα;

Δεν υπάρχουν «τζάμπα» χρήματα πουθενά. Μεγαλύτερο «κούρεμα» σημαίνει ανάγκη και άλλων κεφαλαίων για ανακεφαλαιοποίηση. Αν δεν βρεθούν αυτά σημαίνει κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, απώλεια καταθέσεων και οικονομία της εποχής της κατοχής...

Εκτός του πρακτικού προβλήματος υπάρχουν και μερικά ηθικά. Με ένα οριζόντιο «κούρεμα» όλων τα χρέη να μειωθούν το ίδιο και αυτών που δεν έχουν να πληρώσουν και αυτών που έχουν και ενδεχομένως τα έχουν φυγαδεύσει στο εξωτερικό.

Τις συνέπειες μιας κατάρρευσης μετά θα τις πληρώσουν όσοι δεν έχουν φυγαδεύσει χρήματα στο εξωτερικό.

Επιπλέον κάποιος εργαζόταν και μάζευε χρήματα και αγόρασε ένα σπίτι ή ένα αυτοκίνητο τοις μετρητοίς.

Κάποιος άλλος το αγόρασε με δανεικά αλλά μπορεί ακόμη να πληρώνει τις δόσεις. Γιατί θα πρέπει να «κουρευτούν» του δεύτερου τα χρέη;

Θα πρέπει να αφήσουμε τις τράπεζες να κάνουν τη δουλειά τους και να ανακαλύψουν ποιος μπορεί να πληρώνει και ποιος δεν μπορεί. Σε αυτόν που δεν μπορεί πρέπει να αναπροσαρμόσουν τους όρους.

Αυτό οι τράπεζες θα το κάνουν για το συμφέρον τους, με βάση τη λογική της μεγιστοποίησης του οφέλους που καθοδηγεί τους ανθρώπους. Αν μια τράπεζα στην οποία εγώ χρωστώ 100 ευρώ διαγνώσει πως από μένα μπορεί να πάρει 30 ή τίποτα, θα επιλέξει τα τριάντα παρά το τίποτα...

Την άποψη του οριζόντιου «κουρέματος» την υποστηρίζουν όσοι δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει ή όσοι αδιαφορούν για τις συνέπειες αρκεί να επωφεληθούν έστω και προσωρινά.

Αυτοί που υποστηρίζουν την άποψη αυτή ιδεολογικά είναι διάφοροι μαρξιστές ή ναζιστές που δεν πιστεύουν στην οικονομία της αγοράς, αλλά σε ένα οικονομικό σύστημα σαν της σοβιετίας ή της ναζιστικής Γερμανίας όπου είναι οι κομισάριοι και παραστρατιωτικοί διοικητές που σχεδιάζουν και επιβλέπουν την οικονομική δραστηριότητα.

Στα συστήματα αυτά η κατανομή και αξιοποίηση των πόρων δεν γινόταν με τον βέλτιστο τρόπο και γι' αυτό η οικονομία τους σπάνια εξασφάλιζε επάρκεια αγαθών σε σύγκριση με το σύστημα της προσφοράς και της ζήτησης και τη μεσολάβηση των τραπεζών.

Η βιομηχανική επανάσταση και η σημαντική βελτίωση των οικονομικών συνθηκών τους τελευταίους αιώνες μετά την Αναγέννηση σε ένα σημαντικό βαθμό οφείλεται στο μεσολαβητικό ρόλο των τραπεζών μεταξύ καταθετών και δανειζομένων.

Η σύγχρονη τραπεζική έχει τις ρίζες στη Φλωρεντία και την Ολλανδία. Στην αρχαιότητα οι ναοί έπαιζαν αυτόν τον ρόλο, καθώς διέθεταν χρυσάφι από τα αφιερώματα των πιστών, ενώ οι Ναϊτες ιππότες ήταν αυτοί που έστησαν το πρώτο διεθνές τραπεζικό δίκτυο.

www.capital.gr