Παρασκευή 8 Ιανουαρίου 2016

Λαδοχώρι Θεσπρωτίας. Δείτε τα video




Δείτε τα video


























Λαδοχώρι Θεσπρωτίας
Το Λαδοχώρι είναι ένα σχεδόν παραθαλάσσιο χωριό στο νομό Θεσπρωτίας, στην άλλοτε επαρχία Θυάμιδος. Βρίσκεται νότια της Ηγουμενίτσας και έχει δημοτικό σχολείο. Σύμφωνα με την τελευταία διοικητική διαίρεση (Σχέδιο Καλλικράτης) αποτελεί έδρα τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας της Ηγουμενίτσας. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ανέρχεται σε 867 μόνιμους κατοίκους.
Σήμερα το Λαδοχώρι αποτελεί προάστιο της πόλης της Ηγουμενίτσας (ως η 1η πολεοδομική ενότητα της), στο θαλάσσιο μέτωπο του οποίου βρίσκεται μέρος του νέου λιμένα της πόλης καθώς και πολλές υπηρεσίες της.
Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Η εκκλησία του οικισμού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο.
Ιστορικά στοιχεία. Κατά την αυτοκρατορική περίοδο (1ο -3ο μ.Χ. αιώνα), μαρτυρείται η ύπαρξη ρωμαϊκού οικισμού σ' ένα αντέρεισμα του βουνού Ζούμπρι, που υψώνεται βορειοανατολικά από το σημερινό Λαδοχώρι, πλάι στο ρέμα που διασχίζει το χωριό. Οι κάτοικοί του θα ασχολούνταν με την αλιεία και την κτηνοτροφία, ενώ θα εκμεταλλεύονταν και ένα μέρος του κάμπου που εκτείνεται μεταξύ Λαδοχωρίου, Ηγουμενίτσας και Γραικοχωρίου. Η ιδιαίτερη πάλι ανάπτυξη της ελαιοκαλλιέργειας στα νεότερα χρόνια, που μαρτυρείται κι από την ονομασία του χωριού, ήταν ενδεχομένως διαχρονική και θα μπορούσε να αναχθεί ως την αυτοκρατορική ακόμη περίοδο. 
Δημογραφικά στοιχεία Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η εξέλιξη του πληθυσμού του οικισμού:


Η πόλη Της Ηγουμενίτσας

Η Ηγουμενίτσα κατά την αρχαιότητα
Κατά την εποχή του χαλκού η Ήπειρος αποτέλεσε την κοιτίδα των περισσότερων ελληνικών φύλων. Η περιοχή μελέτης ανήκε στο φύλο των Θεσπρωτών. Ο Όμηρος αναφέρει τη μετάβαση του Οδυσσέα στη Θεσπρωτία, ο οποίος φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά Φείδωνα και πήγε στο μαντείο της Δωδώνης να πάρει χρησμό. Κατά την παράδοση το νησάκι Πρασούδι στον κόλπο της Ηγουμενίτσας ήταν ο βράχος που έριξε ο Κύκλωπας Πολύφημος στον Οδυσσέα.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους οι Κερκυραίοι δημιούργησαν αποικίες στην Τορώνη (Λυγιά Ηγουμενίτσας) και τον Βουθρωτό, από όπου έκαναν επιδρομές στην ενδοχώρα και άρπαζαν δούλους. Επίσης προμηθευόταν, όπως και οι νοτιοελληνικές πόλεις, γαλακτοκομικά προϊόντα, δέρματα, μαλλί και ξυλεία. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο οι Θεσπρωτοί και οι άλλοι Ηπειρώτες συμμάχησαν με τους Πελοποννήσιους κατά των Αθηναίων και των Κερκυραίων. Το 433 π.χ. έγινε η περίφημη ναυμαχία των Συβότων μεταξύ Κορινθίων και Κερκυραίων, κατά την οποία και οι δύο αντιμαχόμενοι θεώρησαν ότι νίκησαν και έστησαν τρόπαιο. Κατά νεότερη έρευνα, τα Σύβοτα της αρχαιότητας ήταν τα νησάκια της Λυγιάς Ηγουμενίτσας, τα οποία καλύφθηκαν αργότερα από τις προσχώσεις του Θύαμι ποταμού.

Γύρω στο 350 π.χ. χτίστηκαν οι πρώτες οχυρωμένες ακροπόλεις και τα χωριά άρχισαν να συνενώνονται σε πόλεις. Για μερικές δεκαετίες η Ελέα υπήρξε η πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών. Στη συνέχεια και μετά την κατάκτηση της Ν. Κεστρίνης από τους Θεσπρωτούς καθιερώθηκε ως πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας η Τιτάνη ή Γιτάνη (σημ. Γκούμανη) στο όριο της περιοχής μελέτης, με πληθυσμό περίπου 6.000 κατοίκων. Η Τορώνη επίσης (Κερκυραϊκή Περαία) είχε πληθυσμό 6.000 κατοίκους. Στη συνέχεια την πρωτοβουλία στην Ήπειρο ανέλαβε ο βασιλικός οίκος των Μολοσσών και οι φυλές της νότιας Ηπείρου ενώθηκαν σε συμμαχία που ονομαζόταν Ηπειρωτική Συμμαχία ή "συμμαχία των Απειρωτάν". Οι δυνατότητες της συμμαχίας υλοποιήθηκαν από τον Πύρρο που βασίλευσε από το 297 μέχρι το 272 π.χ. και εισέβαλε στην Ιταλία.

Βυζαντινοί χρόνοι - Τουρκοκρατία
Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους η Θεσπρωτία υπέφερε από τις βαρβαρικές επιδρομές των Γότθων, Βανδάλων, Αβάρων, Βουλγάρων και Σλάβων. Ορισμένοι από τους τελευταίους εγκαταστάθηκαν σε εδάφη της Θεσπρωτίας και αργότερα, είτε εκδιώχθηκαν, είτε αφομοιώθηκαν και εκχριστιανίσθηκαν. Μετά τη νίκη του Βασιλείου Β' Βουλγαροκτόνου (956-1025 μ.χ.) επί των Βουλγάρων και την εκδίωξή τους, στην Ήπειρο εγκαταστάθηκαν άποικοι από άλλα μέρη της αυτοκρατορίας με σκοπό την ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου. Έτσι βρήκε πρόσφορο έδαφος στην Ήπειρο ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός και ίδρυσε το Δεσποτάτο της Ηπείρου μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (1204). Τα παράλια της Θεσπρωτίας είχαν δοθεί στους Ενετούς και για ένα διάστημα ο Μιχαήλ Άγγελος αναγνώρισε την ψιλή κυριότητα τους σε αυτά. Σύντομα όμως τους εκδίωξε και κατέλαβε την Κέρκυρα. Την περίοδο του δεσποτάτου η βυζαντινή τέχνη τελειοποιήθηκε και κτίσθηκαν περίτεχνες εκκλησιές και μοναστήρια.


























Το 1294 ο Δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος (1271-1296) έδωσε τμήμα της Θεσπρωτίας (Βουθρωτό, Ηγουμενίτσα, Σύβοτα) ως προίκα στη θυγατέρα του Θαμάρ για το γάμο της με τον Πρίγκιπα Φίλιππο Ανδεγαυό του Τάραντα. Εκατό χρόνια αργότερα οι Ενετοί κατέλαβαν τα παράλια της Θεσπρωτίας δημιουργώντας βάσεις στη Σαγιάδα, το Φανάρι και την Πάργα. Από τότε και για πολλούς αιώνες τα παράκτια φρούρια της Θεσπρωτίας παρέμειναν τα προκεχωρημένα φυλάκια των Ενετών στην Ηπειρωτική Ελλάδα και δυτική πύλη της χώρας.

Στο στρατό του Δεσποτάτου υπηρετούσαν και Αλβανοί από τη Νότια Αλβανία, η οποία είχε περιέλθει στο Δεσποτάτο. Ορισμένοι από αυτούς άρχισαν να εγκαθίστανται στην Ήπειρο σε ανταμοιβή των υπηρεσιών τους και συνέτειναν στην διάδοση της αλβανικής γλώσσας σε ορισμένες περιοχές.

Η Θεσπρωτία, λόγω των ενετικών φρουρίων, αντιστάθηκε στους Τούρκους, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ήπειρο και γι' αυτό οδηγήθηκε κατά ένα μέρος στον βίαιο εξισλαμισμό. Και στη συνέχεια στον εξαλβανισμό λόγω της σημαντικής θέσης των Αλβανών στο σύστημα της Οθωμανικής κυριαρχίας. Από το 1452 οπότε εισέβαλε στη Θεσπρωτία ο Μεχμέτ Χατζή μπέης, έχουμε συνεχείς συγκρούσεις Τούρκων και Ενετών (μαζί με Κερκυραίους και Χειμαρριώτες) στα παράλια της Θεσπρωτίας. Σε μια από αυτές, το 1685, ο Μοροζίνι ανατίναξε το κάστρο της Ηγουμενίτσας, αφού προηγουμένως μετέφερε τα 12 κανόνια του στην Κέρκυρα. Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας χρησιμοποιήθηκε κατά την Τουρκοκρατία -μετά πιθανότατα από εκβάθυνση της εισόδου του- ως αγκυροβόλιο του τουρκικού στόλου. Στα μέσα του 16ου αιώνα, ανυπότακτοι κάτοικοι της Θεσπρωτίας και της Χειμάρρας, βρήκαν καταφύγιο στα βουνά του Σουλίου, όπου ίδρυσαν το Τετραχώρι και ζούσαν ανεξάρτητοι.

Τα παράλια της Θεσπρωτίας και της Πρέβεζας κατεχόταν από τους Ενετούς μετά το 1718, μέχρι την κατάλυση της Ενετικής Δημοκρατίας το 1797, οπότε περιήλθαν στους Γάλλους. Το 1798 ο Αλή Πασάς, αφού νίκησε τους Γάλλους, κατέλαβε το Βουθρωτό, την Ηγουμενίτσα, την Πρέβεζα και τη Βόνιτσα. Αργότερα του δόθηκε και η Πάργα από τους Άγγλους.

Νεότερη ιστορία
Μέχρι την απελευθέρωση της Θεσπρωτίας (1913), η Ηγουμενίτσα ήταν ένα μικρό χωριό που στην απογραφή που έγινε εκείνη τη χρονιά, αριθμούσε 292 κατοίκους και έφερε το όνομα Γράβα. Υπήχθη στην Υποδιοίκηση "Φιλιατών και Γουμενίτσης" του νομού Ιωαννίνων. Μεγαλύτερα χωριά ήταν το Γραικοχώρι με 1.163 κατοίκους, η Σούβλαση (Αγ. Βλάσης) με 1.012 κατοίκους, το Καστρί με 978 κατοίκους (Πίνακας Α.2.1.1). Το κύριο λιμάνι της Θεσπρωτίας το οποίο εξυπηρετούσε και τα Γιάννενα ήταν η Σαγιάδα (844 κατοίκους). Ο πληθυσμός της περιοχής του σημερινού Δήμου Ηγουμενίτσας ανερχόταν σε 4.925 κατοίκους. Η Ηγουμενίτσα εμφανίζεται ως ξεχωριστή Κοινότητα με 649 κατοίκους και οικισμούς, την Ηγουμενίτσα (278 κατοίκους), την Γράβα (347 κατοίκους) και το Λιμάνι (24 κατοίκους). Στην απογραφή του 1928 η Κοινότητα Ηγουμενίτσας είχε 564 κατοίκους και ο σημερινός Δήμος 5.340 κατοίκους. Η περιοχή υπαγόταν στην Επαρχία Θυάμιδος με έδρα τις Φιλιάτες. Εκείνη την περίοδο ιδρύθηκε και η Κοινότητα Νέας Σελεύκειας (783 κατοίκους) από πρόσφυγες που ήλθαν από την Σελεύκεια της Μικράς Ασίας.
Στη συνέχεια χωρίσθηκε ο Νομός Θεσπρωτίας από το Νομό Ιωαννίνων (1936) και ορίσθηκε έδρα του η Ηγουμενίτσα η οποία προήχθη σε Δήμο, με 1.353 κατοίκους κατά την απογραφή του 1940.
Στην διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή υπέφερε από τα στρατεύματα κατοχής τα οποία κατέστρεψαν εντελώς την Ηγουμενίτσα. Ο πληθυσμός της το 1951 ανερχόταν σε 2.386 κατοίκους και του σημερινού Δήμου Ηγουμενίτσας σε 6.919 κατοίκους. Εκείνη την περίοδο κτίσθηκαν και οι λεγόμενες "πολυκατοικίες των δημοσίων υπαλλήλων", διόροφα και τριόροφα οικήματα, μερικά από τα οποία σώζονται ακόμα δίπλα στο λιμάνι των ακτοπλοϊκών για Κέρκυρα.
Στο επόμενο διάστημα η ανάπτυξη της Ηγουμενίτσας και του λιμανιού της ήταν συνεχής, ιδίως από τις αρχές της δεκαετίας του 60, οπότε εκβαθύνθηκε το λιμάνι και δημιουργήθηκε η πορθμιακή γραμμή Ηγουμενίτσας-Κέρκυρας και η ακτοπλοϊκή γραμμή (ferry-boat) Ιταλίας-Ηγουμενίτσας-Πάτρας. Ο πληθυσμός της διπλασιάστηκε μεταξύ 1951 και 1971, ενώ σήμερα έχει ενσωματώσει τους οικισμούς Λαδοχωρίου, Γραικοχωρίου, Αμπελιών και επεκτείνεται προς Ν. Σελεύκεια και Μαυρούδι. Αυτή η γρήγορη επέκταση και ανάπτυξη πρέπει να οργανωθεί και να εξορθολογισθεί ώστε να γίνει μια πόλη βιώσιμη, λειτουργική, φιλική προς τους κατοίκους της και σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον και να φέρει επάξια τον τίτλο της "δυτικής πύλης της χώρας".


Νομός Θεσπρωτίας

Ιστορικά στοιχεία
Η εμφάνιση του ανθρώπου στην Θεσπρωτία ανάγεται στην Παλαιολιθική Περίοδο. Οι πρόσφατες έρευνες στο Ελευθεροχώρι  επιβεβαιώνουν την άποψη για αξιόλογη παρουσία  του προϊστορικού ανθρώπου στο θεσπρωτικό χώρο κατά τη Μέση (±250.000 - 35.000 Π.Χ.) και Νεότερη (±35.000 - 9.000 Π.Χ.) Παλαιολιθική Περίοδο. Κατά Νεολιθική Περίοδο (± 9.000-2.800 Π.Χ.) ανθρώπινη εγκατάσταση έχει διαπιστωθεί στις σπηλιές της Ψάκας και της Σίδερης, καθώς και σε διάφορες περιοχές της κοιλάδας του Κωκυτού.
Το β' μισό του 4ου αιώνα αποτελεί ένα σημαντικό σταθμό στην ιστορία της Θεσπρωτίας: οι μικρές ατείχιστες κώμες συνοικίζονται, τειχίζονται και συγκροτούν πόλεις με πλήρη οικιστική οργάνωση. Η ανάπτυξη αυτή των αστικών κέντρων, τη δημιουργία των οποίων επέβαλαν λόγοι οικονομικοί, διοικητικοί ή αμυντικοί, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες διαδικασίες της Θεσπρωτίας και της Ηπείρου γενικότερα μεταξύ του 4ου π.Χ. αι. και της ρωμαϊκής κατάκτησης.
Η ρωμαϊκή παρουσία ήταν αισθητή κυρίως στα παράλια. Η "Ρωμαϊκή ειρήνη" έγινε αισθητή στη Θεσπρωτία από τον 1ο μ.Χ. αι. μέχρι την περίοδο της μεγάλης κρίσης των μέσων του 3ου. Η έπαυλη του Λαδοχωρίου, με τις ανάγλυφες μαρμάρινες ρωμαϊκές σαρκοφάγους, και τα ιδιαίτερα σημαντικά ευρήματα του 3ου μ.Χ. αι. από το νεκροταφείο στο οικόπεδο του Μουσείου ήρθαν να αποδείξουν ότι ο κόλπος της Ηγουμενίτσας, ο "έρημος λιμήν" του Θουκυδίδη, έπαιξε έναν Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας. Ο εκτεταμένος οικισμός των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων που αποκαλύπτεται στην περιοχή του Λαδοχωρίου, επέζησε και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο και αποτελεί το μακρινό πρόγονο της σημερινής πρωτεύουσας του Νομού.
Αρχαιολογικοί χώροι
Η Θεσπρωτία διαθέτει ανεξάντλητο πλούτο μνημείων, που συνθέτουν ένα σύνολο με πολλές άγνωστες ομορφιές και εκπλήξεις για τον επισκέπτη. Δεκάδες οχυρωμένοι και ανοχύρωτοι οικισμοί, εγκαταστάσεις στρατιωτικού χαρακτήρα, νεκροπόλεις και εκατοντάδες θέσεις με μεμονωμένα μνημεία όλων των περιόδων βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη την έκταση του Νομού.
Οι παρακάτω αρχαιολογικοί χώροι διαθέτουν οργανωμένες διαδρομές επισκεπτών με πληροφοριακό υλικό και στάσεις θέασης.
  • Πύργος Ραγίου
  • Ελέα
  • Γίτανα (Γιτάνη)  
  • Ντόλιανη (Φανοτή)  
  • Δυμόκαστρο
Δείτε επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας.
Χώροι θρησκευτικού ενδιαφέροντος
Αξιόλογοι Ναοί, λαμπρά Μοναστήρια, ταπεινά Εξωκλήσια και απομονωμένα Ασκητήρια συνθέτουν τον θρησκευτικό πλούτο της περιοχής και δίνουν τη δική τους μαρτυρία για το θρησκευτικό συναίσθημα των Θεσπρωτών, από την πρώιμη χριστιανική αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Οι ιεροί αυτοί χώροι δεν είναι κατάλοιπα μιας περασμένης, ή μόνο δείγματα χριστιανικής αρχαιολογίας, αλλά παραμένουν -οι περισσότεροι- ενεργοί τόποι λατρείας και προσκυνήσεως του Θεού. 
Ανάμεσα σε αυτούς είναι και οι ακόλουθοι:
  • Ι.Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Γηρομερίου
  • Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου Καμίτσιανης
  • Ι.Μ. Παναγιάς Παραμυθιάς
  • Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Δονάτου
  • Ι.Μ. Αγίου Μηνά Κοκκινολιθαρίου
  • Το Ασκηταριό του Αγίου Αρσενίου του Ερημίτη
  • Ασκηταριό Οσίου Νείλου
Παράκτια ζώνη-παραλίες
Στην παράκτια ζώνη του Νομού Θεσπρωτίας μπορείτε να επισκεφτείτε:
  • Δρέπανο Ηγουμενίτσα
  • Πλαταριά
  • Σύβοτα
  • Πέρδικα
  • Σαγιάδα
Στις παραπάνω περιοχές ο επισκέπτης μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε ένα πλήθος καταλυμάτων, εστιατορίων. Υπάρχουν επίσης και αρκετές επιλογές θαλασσίων σπορ.
Παραδοσιακοί οικισμοί
Παραδοσιακά χωρία με το στοιχείο της Ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής της σμιλευμένης από τα χέρια των μαστόρων πέτρας, δένουν αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον.
Μερικοί από τους οικισμούς:
  • Σούλι
  • Πλαίσιο
  • Φοινίκι
  • Τσαμαντάς
Οικοτουρισμός
Επισκεφτείτε τις περιοχές:
  • του ποταμού Αχέροντα
  • του ποταμού Καλαμά
 για rafting, πεζοπορία, κανό - καγιάκ, ιππασία

Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας, στο Λαδοχώρι Θεσπρωτίας

Το νέο Λιμάνι της Ηγουμενίτσας εγκαινιάστηκε στις 19  Σεπτεμβρίου 2003. Βρίσκεται στη νότια πλευρά της χερσαίας λιμενικής ζώνης, έξω από τον αστικό ιστό της πόλης και δίπλα στο δημοτικό διαμέρισμα Λαδοχωρίου. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 210 στρεμμάτων εκ των οποίων το 130 στρέμματα αφορούν λιμενικό χώρο, ενώ τα 80 στρέμματα έχουν αποδοθεί για οδοποιΐα, χώρους στάθμευσης ΙΧ και φορτηγών, εγκαταστάσεις ανεφοδιασμού κ.λ.π. Ο νέος Λιμένας διαθέτει, 12 θέσεις πρυμνοδέτησης με δυνατότητα ταυτόχρονης εξυπηρέτησης έως και 7 πλοίων με ικανούς χερσαίους χώρους.
Ο Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας παρέχει κατά κύριο λόγο υπηρεσίες  ελλιμενισμού των πλοίων και διακίνησης επιβατών και οχημάτων. Το λιμάνι  είναι κατά κύριο λόγο επιβατικό, με ακτοπλοϊκή σύνδεση τόσο με το Εσωτερικό  όσο και με το Εξωτερικό, η διακίνηση εμπορευμάτων γίνεται κυρίως μέσω φορτηγών.

Ως ένας από τους πιο σημαντικούς συγκοινωνιακούς κόμβους της Δυτικής  Ελλάδας, το λιμάνι της Ηγουμενίτσας συνδέεται με το Πρίντεζι, το Μπάρι, την  Ανκόνα, την Τεργέστη, τη Ραβέννα και τη Βενετία, ενώ στο εσωτερικό της χώρας συνδέεται με την Πάτρα, την  Κέρκυρα και τους Παξούς.

Δραστηριότητες.

      Ο Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας  παρέχει κατά κύριο λόγο υπηρεσίες διακίνησης επιβατών και οχημάτων και υπηρεσίες ελλιμενισμού των πλοίων. Το λιμάνι είναι βασικά επιβατικό, με ακτοπλοϊκή σύνδεση τόσο με το Εσωτερικό όσο και με το Εξωτερικό. Δεδομένης της έλλειψης τόσο αποθηκευτικών χώρων (ΣΕΜΠΟ-Container Terminal, Σιλό), όσο και κατάλληλων λιμενικών υποδομών δεν γίνεται διακίνηση εμπορευμάτων, εκτός από αυτά που μεταφέρονται μέσω φορτηγών οχημάτων.
     Ο Οργανισμός είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση της χερσαίας ζώνης του Λιμένα, την συντήρηση και βελτίωση των κτιριακών και τεχνικών εγκαταστάσεών της όπως και την εύρυθμη λειτουργίας της. Παράλληλα εκμισθώνει σε ιδιώτες καταστήματα και γραφεία εντός του τερματικού σταθμού όπως και υπαίθριους χώρους σύμφωνα με τη σύμβαση παραχώρησης που έχει υπογραφεί μεταξύ Ο.Λ.ΗΓ. ΑΕ και Ελληνικού Δημοσίου. Συνεργάζεται επίσης με τους χρήστες του λιμένα, τους τοπικούς φορείς και τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτης και δεύτερης βαθμίδας για θέματα που αφορούν την πόλη και την ευρύτερη περιοχή

Το Παλιό Λιμάνι

    Μέχρι το 1996 το φυσικό λιμάνι στο μυχό του όρμου της Ηγουμενίτσας οριοθετούνταν από δύο προβλήτες, μία στον βορρά και μία στο νότο. Η βόρεια προβλήτα είχε μήκος 100 μ. και πλάτος 30 μ. Εκεί πρυμνοδετούσαν τα Ο/Γ πλοία που εκτελούσαν τη γραμμή Ιταλίας-Ελλάδος.
    Η νότια προβλήτα είχε 100μ. μήκος και 125μ. πλάτος και αποτελούσε την κύρια προβλήτα του λιμανιού. Εξυπηρετούσε τόσο τα Ο/Γ πλοία που εκτελούσαν την γραμμή Ελλάδος-Ιταλίας όσο και τα Δ/Ξ και φορτηγά πλοία που έφθαναν στο λιμάνι. Μεταξύ των δύο προβλητών υπήρχε κρηπιδωμένη παραλιακή ζώνη μήκους 480 μ. Στα παραλιακά κρηπιδώματα πρυμνοδετούσαν ημερόπλοια και εκδρομικά πλοία, τα οποία εκτελούσαν την γραμμή Κέρκυρας- Ηγουμενίτσας, αλλά και τουριστικά και αλιευτικά σκάφη (κυρίως στην βόρεια παραλιακή ζώνη). 
    Με την κατασκευή του νέου λιμανιού, η οποία ξεκίνησε το Μάιο του 1996, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Το παλαιό λιμάνι σήμερα, χρησιμοποιείται για να στεγάζεται τμήμα των υπηρεσιών του κεντρικού Λιμεναρχείου Ηγουμενίτσας. 
   Νότια από το Παλαιό Λιμάνι βρίσκεται ο λιμένας του πορθμείου, από όπου εκτελούντται τα δρμολόγια γραμμών εσωτερικού.
Το Νέο Λιμάνι
Η δημιουργία του νέου λιμένα της Ηγουμενίτσας εντάσσεται σε ένα ευρύτερο Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Συγκοινωνιακής Υποδομής (2010), που εκπονήθηκε από το ΥΠΟΙΟ. Από το σχέδιο αυτό προέκυψε ότι είναι αναγκαία η κατασκευή ενός δικτύου κλειστών αυτοκινητοδρόμων ταχείας κυκλοφορίας, που περιλαμβάνει:
α) την Εγνατία Οδό
β) την Π.Α.Θ.Ε. (Οδικός Άξονας ΠΑΤΡΩΝ - ΑΘΗΝΑΣ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΕΥΖΩΝΩΝ) και
γ) τον Δυτικό Άξονα Βορρά-Νότου (Ιονίας Οδού)
Το δίκτυο αυτό αποτελεί την ραχοκοκαλιά της οδικής υποδομής της χώρας και τα υπόλοιπα απαιτούμενα συγκοινωνιακά έργα (οδοί-λιμάνια-αεροδρόμια) επιβάλλεται να στηριχθούν πάνω σε αυτό.
Στο πλαίσιο των παραπάνω βασικών αρχών και σε συνδυασμό με την προσπάθεια να εξασφαλιστεί η σύνδεση της χώρας με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. χωρίς ενδιάμεση διέλευση από χώρες εκτός Ε.Ε., προγραμματίστηκε και ο νέος λιμένας Ηγουμενίτσας.
Περιγραφή Νέου Λιμένα.

Η Ο.Λ.ΗΓ. Α.Ε. διαθέτει προς εξυπηρέτηση των πλοίων που εκτελούν δρομολόγια γραμμών εξωτερικού, από και προς Ιταλικούς λιμένες:

  • Κτίριο τερματικού σταθμού επιβατών συνολικής επιφάνειας 6326 τμ.  
Ο Κεντρικός Επιβατικός Σταθμός του Νέου Λιμένα διαθέτει σύγχρονη αίθουσα αναμονής, εστιατόριο και καταστήματα για την εξυπηρέτηση των επιβατών, Infokiosks, ασύρματο δίκτυο ελεύθερης πρόσβασης. Προσφέρει ένα φιλικό περιβάλλον και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους επιβάτες.   

  • Χερσαία ζώνη 210 στρ., εκ των οποίων 130 στρ. χερσαία λιμενική ζώνη και 80 στρ. χώροι στάθμευσης και λοιποί βοηθητικοί χώροι.
  • 12 θέσεις πρυμνοδέτησης με δυνατότητα ταυτόχρονης εξυπηρέτησης έως και 7 πλοίων. Σε κάθε θέση ανήκουν περίπου 20 στρ. χερσαίων χώρων.
  • Παροχή υπηρεσιών υδροδότησης και ηλεκτροδότησης  πλοίων.
  • Μήκος κρηπιδωμάτων: 781 μ.
  • Δίαυλο μήκους 1500 μ. και πλάτος 100μ
Στην περιοχή του Λιμένος είναι εγκατεστημένα: 

  • Λιμεναρχείο
  • Τελωνείο
  • Πυροσβεστικός Σταθμός
Επιβατικό Λιμάνι

       Ο Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας παρέχει υπηρεσίες ελλιμενισμού των πλοίων και διακίνησης επιβατών και οχημάτων. Το λιμάνι συνδέεται ακτοπλοϊκά τόσο με το εσωτερικό (Κέρκυρα - Παξοί - Πάτρα) όσο και με το εξωτερικό (Ιταλία). Οι γραμμές εσωτερικού εκτελούνται από το Παλαιό Λιμάνι ενώ οι γραμμές εξωτερικού από το Νέο Λιμάνι.
 Οι γραμμές εσωτερικού που εκτελούνται από και προς Ηγουμενίτσα είναι :
  • Ηγουμενίτσα - Κέρκυρα
  • Ηγουμενίτσα - Λευκίμμη
  • Ηγουμενίτσα - Παξοί
  • Ηγουμενίτσα - Πάτρα
  • Ηγουμενίτσα - Κεφαλλονιά   (κατά τους θερινούς μήνες)
Οι γραμμές εξωτερικού που εκτελούνται από και προς Ηγουμενίτσα είναι :
  • Ηγουμενίτσα - Ανκόνα
  • Ηγουμενίτσα - Βενετία
  • Ηγουμενίτσα - Μπάρι
  • Ηγουμενίτσα - Πρίντεζι
  • Ηγουμενίτσα - Ραβένα   (περιστασιακά)
       Στα πλαίσια των στρατηγικών στόχων ανάπτυξης του Επιβατικού Λιμένα εντάσσεται η ανάπτυξη της επιβατικής κίνησης και ανάδειξη του λιμένα ως αφετήριο λιμάνι. Βασικός σκοπός είναι, αφενός η περαιτέρω ενίσχυση της επιβατικής κίνησης εσωτερικού και εξωτερικού, εκμεταλλευόμενοι τις θετικές προοπτικές του τουρισμού για τα επόμενα χρόνια. Κρίσιμος παράγοντας για την υλοποίηση αυτού του στόχου είναι η ολοκλήρωση των έργων επέκτασης των υποδομών του λιμένα (Β' Φάση) και η γενικότερη αναβάθμιση των υπηρεσιών του λιμένα. Παράλληλα, σημαντική ώθηση στην επιβατική κίνηση του λιμένα αναμένεται να δώσουν και οι δράσεις ανάπτυξης των τουριστικών δραστηριοτήτων του λιμένα στον τομέα της κρουαζιέρας (δημιουργία Cruise Terminal).

























Εμπορικό Λιμάνι

Τα υλοποιούμενα έργα επέκτασης των υποδομών του (Β' Φάση), αναβαθμίζουν σημαντικά τη δυναμικότητα και την ποιότητα εξυπηρέτησης κυρίως της επιβατικής αλλά και της τουριστικής και της εμπορευματικής κίνησης του λιμένα.
Οι κύριες στρατηγικές κατευθύνσεις για την επίτευξη αναβάθμισης στον τομέα της εμπορευματικής κίνησης είναι:
Ανάπτυξη και λειτουργία Χώρου Ασυνόδευτων Φορτίων και Υπηρεσίες Εμπορευματικού Κέντρου
Ανάπτυξη χώρου απόθεσης ασυνόδευτων φορτίων και Containers και σε δεύτερη φάση, μέσω της συνεχούς διερεύνησης των δυνατοτήτων ανάπτυξης εμπορευματικής κίνησης από και προς το Λιμένα της Ηγουμενίτσα, μετεξέλιξη του χώρου εξυπηρέτησης ασυνόδευτων φορτίων σε Εμπορευματικό Κέντρο.
Ανάπτυξη στρατηγικών συνεργασιών - Ανάπτυξη Εμπορευματικών Μεταφορών
Διαμόρφωση δικτύου συνεργαζόμενων λιμένων στις χώρες της Βαλτικής και της Ανατολικής Μεσογείου για την ανάδειξη του λιμένα ως σημαντικού κόμβου συνδυασμένων μεταφορών εμπορευμάτων.
Εφαρμογή Προγράμματος Συστηματικής Δικτύωσης (Networking)
Προσέγγιση των σημαντικών ιδιωτικών φορέων που δραστηριοποιούνται στην αγορά εμπορευματικών μεταφορών - logistics, με στόχο την ενημέρωση της αγοράς για το σχεδιασμό και προγραμματισμό των στρατηγικών έργων ανάπτυξης του λιμένα και την προώθηση της πολιτικής της εταιρείας όσον αφορά τις προθέσεις διαμόρφωσης στρατηγικών συμμαχιών.
Ανάπτυξη Συμπληρωματικών Υποδομών και Υπηρεσιών Υποστήριξης και Εξυπηρέτησης Εμπορευματικής Κίνησης

Το Λιμάνι Στην Ευρώπη

  • Ο λιμένας Ηγουμενίτσας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους λιμένες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς ανήκει στην κατηγόρια Α στην οποία  περιλαμβάνονται οι θαλάσσιοι λιμένες διεθνούς σημασίας.
  • Είναι ένας από τους μεγαλύτερους λιμένες Ro - Ro  διεθνών μεταφορών της χώρας αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου.
  • Αποτελεί την κύρια Δυτική θαλάσσια πύλη της Βόρειας Ελλάδας αλλά και των Νοτίων Βαλκανίων στην Δυτική Ευρώπη.
  • Εξυπηρετεί την εμπορευματική κίνηση της Βορείου Ελλάδος και των Νοτίων Βαλκανίων (κυρίως Βουλγαρία, Τουρκία) καθώς και των χώρων της Μέσης Ανατολής.
  • Η ετήσια διακίνηση μέσω του λιμανιού κυμαίνεται στους 2εκ. τόνους εμπορευμάτων μέσω φορτηγών διεθνών μεταφορών.
  • Είναι σημαντικότατος συγκοινωνιακός κόμβος λόγω της σύγκλισης των αξόνων της Εγνατίας και της Ιόνιας Οδού.
  • Είναι η αρχή της Εγνατίας Οδού, η οποία ουσιαστικά αρχίζει μέσα από το λιμάνι και θα αποτελέσει στο μέλλον το άρμα ανάπτυξης των διεθνών μεταφορών στην Νότια Βαλκανική και κατ' επέκταση στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας και την Ασία.
  • Απέχει ελάχιστα από τους κάθετους άξονες της Εγνατίας προς Αλβανία - F.Y.R.O.M.
  • Είναι δυνατή η εκμετάλλευση των Θαλάσσιων αρτηριών και κυρίως του σημαντικότατου διάδρομου της Αδριατικής. Tα συγκριτικά πλεονεκτήματα του κόστους μεταφοράς, της ταχύτητας, και της ασφάλειας του διαδρόμου της Αδριατικής έναντι των οδικών αξόνων μέσω Βουλγαρίας - Ρουμανίας προς το βορρά ή μέσω Βουλγαρίας - ΠΓΔΜ - Αλβανίας (Παραεγνατία), έχουν καταστήσει τον θαλάσσιο διάδρομο της Αδριατικής ως τον σημαντικότερο άξονα μεταφορών των νοτίων Βαλκανίων με την Ευρώπη.
  • Το λιμάνι της Ηγουμενίτσας προσφέρει λιμενικές υποδομές που πραγματικά προωθούν τις συνδυασμένες μεταφορές.
Ιστορικά Στοιχεία.

   Αν και η περιοχή της Θεσπρωτίας κατοικήθηκε από την προϊστορική εποχή, δεν υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που να υποστηρίζουν την ύπαρξη οικίσκων στη σημερινή περιοχή της Ηγουμενίτσας και το λιμάνι της. Φαίνεται ότι οι περιοχές αυτές κατοικήθηκαν αρκετά αργότερα.
   Πληροφορίες για το λιμάνι κατά την αρχαϊκή, κλασσική και ελληνιστική περίοδο δεν υπάρχουν. Μόνο κατά τη ρωμαϊκή περίοδο αναφέρεται ο οικίσκος του Λαδοχωρίου ο οποίος μαρτυρείται και από αρχαιολογικά ευρήματα. Το λιμάνι της περιοχής όμως δε φαίνεται να χρησιμοποιείται παρά ?όνο ως περιστασιακό αγκυροβόλιο. Αναφορές έχουμε ξανά το 1285. Κατά την τουρκοκρατία χτίστηκε ένα μικρό φρούριο στην περιοχή της Γράβας που έπαιξε σημαντικό ρόλο στους πολέμου ς Τουρκίας - Βενετίας και ανατινάχτηκε από τους Ενετούς το 1685. Το λιμάνι της περιοχής όμως δε θεωρήθηκε σημαντικό κι έτσι δεν παρουσίασε καμιά ανάπτυξη ως το 1908.
   Το 1912 η Θεσπρωτία απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος ?ε τις επαρχίες της μοιρασμένες στους Νομούς Ιωαννίνων και Πρέβεζας. Μέχρι τη δεκαετία του 1930 εγκαταστάθηκαν σταδιακά στην πόλη νέοι κάτοικοι και το 1936 έφταναν περίπου τους 750.
   Η γεωγραφική θέση της πόλης, ως λιμανιού, απέναντι από την Κέρκυρα, κίνησε το ενδιαφέρον των πλοιοκτητών. Συμπεριέλαβαν έτσι στα δρομολόγιά τους την Ηγουμενίτσα την οποία προσέγγιζαν δύο φορές την εβδομάδα. Από την έλλειψη δε λιμενικών εγκαταστάσεων, η μεταφορά επιβατών γινόταν με βάρκες και η φόρτωση και εκφόρτωση των, εμπορευμάτων με μαούνες.
   Το 1925 οι κάτοικοι ζήτησαν να συνδεθεί με αυτοκινητόδρομο το λιμάνι με την πόλη των Ιωαννίνων και η κυβέρνηση αποφάσισε το 1928 να αξιοποιήσει και το λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Με τον αναγκαστικό Νόμο 353 του 1936, ιδρύεται ο Νομός Θεσπρωτίας με πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα. Το λιμάνι θα αποκτήσει ένα μικρό λιμενοβραχίονα όπου προσάραζαν βενζινόπλοια, μαούνες και βάρκες και ένα υπόστεγο για την αποθήκευση των εμπορευμάτων.
   Η κατάσταση παρέμεινε ή ίδια μέχρι το 1950 όταν αποφασίστηκε η σύνδεση με ferry boat της Ελλάδας με τη Ιταλία που εκτελούνταν από τη γραμμή Πάτρα­ Ηγουμενίτσα - Κέρκυρα -Πρίντεζι. Τα λιμενικά έργα για την περαιτέρω ανάπτυξη του λιμανιού άρχισαν το 1958 και παραδόθηκαν το 1960.
   Μέχρι το 1996 το φυσικό αυτό λιμάνι στο μυχό του όρμου της Ηγουμενίτσας οριοθετούνται από δύο προβλήτες, μια στο βορρά και μία στο νότο. Η βόρεια προβλήτα είχε μήκος 100 μέτρα και πλάτος 30 μέτρα. Εκεί πρυμνοδετούσαν τα Ο/Γ πλοία που εκτελούσαν τη γραμμή Ελλάδας - Ιταλίας.
   Η νότια προβλήτα είχε 100 μέτρα μήκος και 125 μέτρα πλάτος και αποτελούσε την κύρια προβλήτα του λιμανιού. Εξυπηρετούσε τόσο τα Ο/Γ πλοία που εκτελούσαν τη γραμμή Ελλάδας - Ιταλίας όσο και τα Δ/Ξ και φορτηγά πλοία που έφταναν στο λιμάνι. Μεταξύ των δύο προβλητών υπήρχε κρηπιδωμένη παραλιακή ζώνη μήκους 480 μέτρων. Στα παραλιακά κρηπιδώματα πρυμνοδετούσαν ημερόπλοια και εκδρομικά πλοία, τα οποία εκτελούσαν τη γραμμή Κέρκυρας - Ηγουμενίτσας, αλλά και τουριστικά και αλιευτικά σκάφη (κυρίως στη βόρεια παραλιακή ζώνη). Ο μέχρι πρότινος υφιστάμενος δίαυλος (υφαλαύλακας) είχε μήκος 9 μέτρων περίπου, που ήταν ?εν ικανοποιητικό για τον διάπλου του Ο/Γ, είχε όμως περιορισμένο εύρος, πράγμα που επέτρεπε τον πλου προς μία κατεύθυνση τη φορά.
   Το λιμάνι αυτό είναι το σημερινό «Παλιό Λιμάνι» που εξυπηρετούσε τις γραμμές εσωτερικού και εξωτερικού. Το πρώτο πλοίο που δρομολογήθηκε στη γραμμή ήταν το «Εγνατία» της ελληνικής εταιρίας ΕΛΜΕΣ (Ελληνικαί Μεσογειακαί Γραμμαί).   Στο πλαίσιο αυτό ένα χρόνο αργότερα, το 1961, δρομολογήθηκε και το νεότευκτο ΑΡΡΙΑ της ADRIATICA. Και όχι ανταγωνιστικά, αλλά σε κοινοπραξία. Η δε επιλογή των ονομάτων δεν ήταν τυχαία Τα πλοία έφεραν τα ονόματα των δύο μεγάλων οδών της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. ΑΠΠΙΑ ήταν η οδός που συνέδεε την Ρώμη με το Πρίντιζι, ενώ ΕΓΝΑΤΙΑ η οδός που συνέδεε το Δυρράχιο με την Κων/πολη.
   Το ΕΓΝΑΤΙΑ κατασκευάστηκε στην Γαλλία το 1960. Είχε 115,42? ολικό μήκος, 17,23? πλάτος και βύθισμα 4,11 και ανέπτυσσε ταχύτητα 18 μιλίων/ώρα. Μπορούσε να μεταφέρει 115 αυτοκίνητα.
   Η γραμμή είχε μεγάλη κίνηση και το Εγνατία με το μέγεθος και την πολυτέλειά του προξενούσε το θαυμασμό σε όσους το έβλεπαν ή ταξίδευαν απολαμβάνοντας τις ανέσεις του. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 εκτελούσε τη γραμμή Ηγουμενίτσα - Κέρκυρα - Πρίντεζι και δύο φορές την εβδομάδα προσέγγιζε και το λιμάνι της Πάτρας.

Στρατηγικοί Στόχοι

Ο Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας Α.Ε. ως φορέας διοίκησης και εκμετάλλευσης του λιμένα Ηγουμενίτσας προσαρμόζει  τις υπάρχουσες υποδομές στις νέες, εξελιγμένες τεχνικές και λειτουργίες, τονώνει και αξιοποιεί τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που προσφέρονται ώστε να δημιουργηθεί ευνοϊκό περιβάλλον για την προσέλκυση πρόσθετης εμπορευματικής και τουριστικής κίνησης  και συνακόλουθα για τη διεύρυνση των δραστηριοτήτων του.

Πρωταρχικός στόχος του Ο.Λ.ΗΓ. είναι η προώθηση και ολοκλήρωση των βασικών υποδομών που απαιτούνται για την ανάδειξη του λιμένα Ηγουμενίτσας ως αφετήριο λιμάνι και ως Δυτική Πύλη των Βαλκανίων για μεταφορά εμπορευμάτων και επιβατών.

Στα πλαίσια του στρατηγικού σχεδίου του Ο.Λ.ΗΓ. μεταξύ άλλων θέτουμε τις ακόλουθες προτεραιότητες:

  • Ολοκλήρωση της Β' Φάσης Επέκτασης των Υποδομών του Λιμένα
Αποτελεσματική υλοποίηση της Β' Φάσης επέκτασης των υποδομών του νέου λιμένα σύμφωνα με τις τεχνικές και ποιοτικές προδιαγραφές που έχουν τεθεί.

  • Ανάπτυξη Νέων Υπηρεσιών και Υποδομών Υποστήριξης και Εξυπηρέτησης Εμπορευματικών Μεταφορών
    • Ανάπτυξη Χώρου Ασυνόδευτων Φορτίων.
    • Εγκαταστάσεις Αποθήκευσης Καυσίμων - Πετρέλευση Πλοίων: Ανάπτυξη Δικτύου Μαρίνων Σκαφών Αναψυχής και Τουριστικών Καταφυγίων Σκαφών.
    • Ανάπτυξη Δικτύου Αλιευτικών Καταφυγίων Σκαφών.
    • Ανάπλαση παράλιων χώρων δικαιοδοσίας Ο.Λ.ΗΓ.
    • Ανάπτυξη εγκαταστάσεων και υπηρεσιών Cruise Terminal στον Γ΄ Επιβατικό Σταθμό Extra Schengen. Στόχος είναι η προσέλκυση τουρισμού "υψηλού επιπέδου" και η γενικότερη ανάπτυξη του τουρισμού της Θεσπρωτίας.
    • Αξιοποίηση Επιβατικού Σταθμού Β' Φάσης  και Σταθμού extra Schengen.
    • Αναπτυξιακή Αξιοποίηση της Έκτασης του Παλαιού Λιμένα.
    • Πιστοποίηση του Λιμένα σύμφωνα με τον Διεθνή Κώδικα ISPS για την ασφάλεια πλοίων και λιμενικών εγκαταστάσεων.
    • Δημιουργία υποδομών ελέγχου και προστασίας του περιβάλλοντος.


Μαρμάρινη σαρκοφάγος από το Λαδοχώρι Θεσπρωτίας - Φωτογραφία 1
Μαρμάρινη σαρκοφάγος από το Λαδοχώρι Θεσπρωτίας - Φωτογραφία 2 

Μαρμάρινη σαρκοφάγος από το Λαδοχώρι Θεσπρωτίας - Φωτογραφία 3


Το καλοκαίρι του 1975, στη θέση Ζαβαλί Λαδοχωρίου, κατά τη διάρκεια των εργασιών ανέγερσης εργοστασίου βιολογικού καθαρισμού για το Δήμο Ηγουμενίτσας, εντοπίστηκαν τεμάχια μαρμάρινων σαρκοφάγων ρωμαϊκών χρόνων.

Τα ευρήματα χαρακτηρίστηκαν ως ιδιάζουσας σημασίας και απετέλεσαν την αφορμή για την έναρξη των ερευνών στην περιοχή, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι πρόσφατα και οι οποίες έδωσαν νέες πληροφορίες για την ρωμαϊκή Θεσπρωτία αλλά και γενικότερα την ρωμαϊκή Ήπειρο. 

Η ανασκαφή που ακολούθησε αποκάλυψε έναν ταφικό θάλαμο που περιείχε τέσσερις μαρμάρινες σαρκοφάγους, εκ των οποίων η μία, είχε αποτελέσει λεία αρχαιοκαπήλων, σε άγνωστη χρονική περίοδο. Σε κοντινή απόσταση προς δυσμάς του ταφικού θαλάμου εντοπίστηκαν τα λείψανα έπαυλης, με οκτώ χώρους που παρατάσσονται γύρω από κεντρική αυλή - αίθριο. Από τις σαρκοφάγους, οι οποίες μεταφέρθηκαν, στο Μουσείο Ιωαννίνων για συντήρηση, η μία (ΑΜΙ 6167), που αποτελεί σήμερα κεντρικό έκθεμα στην αίθουσα της ρωμαϊκής περιόδου του Μουσείου, παρουσιάζει ιδιαίτερο εικονογραφικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Από την σαρκοφάγο, λείπει η οπίσθια μακρά πλευρά και ο άνω κορμός του ζεύγους των νεκρών του καλύμματος. Το ζεύγος εικονίζεται ανακεκλιμμένο πάνω σε στρώμα, η μακριά όψη του οποίου είναι διακοσμημένη, σε χαμηλό ανάγλυφο, με θέματα από τον κόσμο των θαλασσίων θεοτήτων (Τρίτωνες, Νηρηίδες, έρωτες πάνω σε δελφίνια κ. ά,) σε τρεις μετόπες, ενώ οι πλαϊνές όψεις φέρουν ρομβοειδή κοσμήματα και ρόδακες. 

Στην κύρια όψη του κελύφους εικονίζεται η σκηνή των λύτρων του Έκτορα, σκηνή που αναπαρίσταται με τον ίδιο τρόπο, σε ομάδα σαρκοφάγων αποτελούμενη από σαρκοφάγο από την Ταρσό που εκτίθεται στα Άδανα, σαρκοφάγο από την Τύρο που εκτίθεται στο μουσείο της Βηρυτού και τη σαρκοφάγο του Μουσείου των Ιωαννίνων. Η απόδοση της του θέματος αναπαράγει τη σκηνή όπως περιγράφεται στη ραψωδία Ω της Ιλιάδας. Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι θεοί αποφασίζουν να μεσολαβήσουν για τη λήξη της κακοποίησης του σώματος του νεκρού Έκτορα από τον Αχιλλέα, προκειμένου να αποκατασταθεί η ηθική και θρησκευτική τάξη. Με τη μεσολάβηση της Θέτιδας ο Αχιλλέας συναινεί στην επιστροφή του σώματος του Έκτορα με την καταβολή λύτρων. Ο Πρίαμος με τη βοήθεια του Ερμή φθάνει στο στρατόπεδο των Μυρμιδόνων και προσπέφτει ως ικέτης στα πόδια του Αχιλλέα. 

Η σύνθεση είναι πολυπρόσωπη. Το κεντρικό τμήμα καταλαμβάνεται από το άρμα του Αχιλλέα από το οποίο σύρεται η σωρός του Έκτορα. Στο άρμα εικονίζεται ο Αυτομέδων, φίλος του Αχιλλέα από τη Σκύρο και έμπειρος ηνίοχός του κατά τον πόλεμο της Τροίας. Στα δεξιά τοποθετείται η σκηνή της ικεσίας του Πριάμου. Ο Τρώας βασιλιάς γονατίζει μπροστά από τον Αχιλλέα ο οποίος αποδίδεται εμφανώς καταβεβλημένος από την νηστεία που επέβαλε στον εαυτό του σε όλη την περίοδο κακοποίησης του σώματος του Έκτορα και ο οποίος, τείνει το χέρι του στον Πρίαμο, σημάδι ότι αποδέχεται την ικεσία του. Πίσω από το ζεύγος σε χαμηλότερο ανάγλυφο εικονίζεται ο Ερμής με το κηρύκειο και η Βρισηίδα. Παρών στη σκηνή και ο Ιδαίος, κήρυκας των Τρώων και ηνίοχος του Πριάμου, ο οποίος επίσης αναφέρεται στην ραψωδία Ω. Πίσω από την σωρό του Έκτορα, απεικονίζεται δεύτερο άρμα και Τρώες που μεταφέρουν τα δώρα - λύτρα του Πριάμου προς τον Αχιλλέα.

Στη δεξιά στενή πλευρά της σαρκοφάγου, εικονίζεται ο Αχιλλέας καθισμένος στη νεκρική κλίνη του Πατρόκλου. Πίσω εικονίζεται γυναικεία μορφή, που θα μπορούσε να ταυτιστεί με την Βρισηίδα. Στο σκαμνί κάτω από την κλίνη εικονίζονται ακουμπισμένα τα όπλα του νεκρού. Από τη σκηνή λείπει η μορφή του υπηρέτη που χύνει νερό για την πλύση του νεκρού και που εικονίζεται στις σαρκοφάγους από την Τύρο και την Ταρσό. 

Στην αριστερή πλευρά της σαρκοφάγου εικονίζεται προετοιμασία και αποχαιρετισμός πολεμιστή (του Έκτορα;), οπότε οι δύο πλευρικές σκηνές φαίνεται ότι συμπληρώνουν εικονογραφικά και χρονικά την κεντρική σκηνή. Η νεοαττική σαρκοφάγος χρονολογείται στα τέλη του 1ου αι. και όχι αργότερα από το 200μ.Χ.

Από το 1975 και μετά, η έντονη οικοδομική δραστηριότητα στην περιοχή του κάμπου του Λαδοχωρίου, είχε σαν αποτέλεσμα τον εντοπισμό πληθώρας στοιχείων τα οποία αποκαλύπτουν σταδιακά την εικόνα της θέσης, κατά την αρχαιότητα. Μέχρι σήμερα, έχει αποκαλυφθεί, ένας παράλιος ατείχιστος οικισμός, ο οποίος ήκμασε μεταξύ 3ου και 6ου αι. μ.Χ. Ο οικισμός διέθετε εργαστήρια, λουτρικές και λιμενικές εγκαταστάσεις, νεκροταφείο και στο δίκτυό του εντάσσεται τόσο η έπαυλη όσο και ο ταφικός θάλαμος με την περιώνυμη σαρκοφάγο. Τα νέα δεδομένα αναδεικνύουν την φυσιογνωμία της περιοχής τους δύο πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, περίοδο ηρεμίας υπό την προστασία της Pax Romana. Η εγκατάσταση ρωμαίων αποίκων, μεταξύ των οποίων και πλούσιων γαιοκτημόνων, ήδη από τον 1ο αι. π.Χ. εξελίσσεται σταδιακά στην ίδρυση νέων οικισμών κυρίως στα παράλια αλλά και στο εσωτερικό της Ηπείρου. Το γεγονός αυτό σαφώς φανερώνει τη μεταφορά του ενδιαφέροντος των κατοίκων από τις ορεινές θέσεις - ακροπόλεις της ελληνιστικής περιόδου, στα παράλια, κατά μήκος του εμπορικού δρόμου Βορρά - Νότου ή αλλιώς Νικόπολης - Βουθρωτού, αλλά και στις εύφορες κοιλάδες ή μικρές πεδιάδες της ηπειρωτικής ενδοχώρας. Ο εύπορος ιδιοκτήτης της σαρκοφάγου του Λαδοχωρίου, ζούσε στις παρυφές ενός ακμάζοντος περιφερειακού οικισμού - λιμανιού, σε ένα ειρηνικό και χωρίς συρράξεις, διάλειμμα της ιστορίας.







Αρχαιολογικοί χώροι & μνημεία στο νομό Θεσπρωτίας με ελεύθερη είσοδο

Δυμόκαστρο ή Ελλημο-/Ελληνοκάστρο (Πέρδικα)

Η οχυρωμένη πόλη - ακρόπολη της αρχαίας Ελίνας, αναπτύσσεται στο ομαλό τμήμα του λόφου, νότια του όρμου Καραβοστάσι της κοινότητας Πέρδικας. Η οχυρωμένη πόλη έχει έκταση 220 στρέμματα και περίμετρο τείχους 3.400 μ. Το τείχος περιβάλλει τον οικισμό από την ανατολική και βόρεια πλευρά, ενώ η νότια και η δυτική, φυσικά οχυρές και δυσπρόσιτες - προστατεύονται από τείχος στα βατά μόνο σημεία τους.  Σε όλη την έκταση του οχυρωμένου οικισμού είναι ορατά θεμέλια οικοδομημάτων, κάποια από τα οποία είναι λαξευμένα στο φυσικό βράχο, καθώς και λαξευτές στο βράχο δεξαμενές και βάσεις αναθημάτων. Στο εσωτερικό ενός από τα σπίτια βρέθηκε μεγάλη υδατοδεξαμενή του 1ου αιώνα π.Χ. Όλα τα κτήρια είναι κατασκευσμένα πάνω σε τεχνητά διαμορφωμένα άνδηρα που συγκρατούνται από ισχυρούς αναλημματικούς τοίχους. Δρόμοι, μερικώς λαξευμένοι στο βράχο, διαμορφώνονταν γύρω από τα κτήρια, αλλά και περιμετρικά της οχύρωσης. 

Συντεταγμένες: 39.330838, 20.293816



Ελέα (Δ.Δ. Χρυσαυγής, Παραμυθιά)

Ισχυρή πολυγωνική οχύρωση περιβάλλει την πόλη της Ελέας από τα ανατολικά και βόρεια, ενώ τμήματα τείχους υψώνονται μόνο στα βατά σημεία της φυσικά οχυρής βορειοδυτικής, δυτικής και νότιας πλευράς. Ο χώρος εντός των τειχών καλύπτει έκταση 105 περίπου στρεμμάτων και διαμορφώνεται με αναλημματικούς τοίχους σε βαθμιδωτά άνδηρα.  Τα τείχη ακολουθούν το πολυγωνικό σύστημα τειχοποιίας με λιγότερο ή περισσότερο επιμελημένη κατασκευή. Είχαν μήκος 1550 μ. Η αρχιτεκτονικά διαμορφωμένη περιοχή βρίσκεται στο δυτικό μισό του οικισμού. 
Στους πρόποδες των βουνών της Παραμυθιάς και στα χαμηλότερα υψώματα που κλείνουν από τα νότια την κοιλάδα του Κωκυτού, παρατηρείται μία ιδιαίτερα μεγάλη πυκνότητα οχυρωματικών περιβόλων των ύστερων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, οι οποίοι σχετίζονται με την Ελέα. Ενδεικτικά αναφέρονται τα κάστρα της Παραμυθιάς στα βόρεια, το κάστρο του Σεβαστού στο λόφο Λιμινάρι στα δυτικά και το κάστρο του Αγ. Δονάτου Ζερβοχωρίου ανατολικά της Ελέας. Ο οχυρωμένος οικισμός, ανατολικά του σύγχρονου χωριού Χρυσαυγή του Δήμου Παραμυθιάς, γνωστός ως "Καστρί Βέλιανης", βρίσκεται σε φυσικά οχυρό πλάτωμα (υψόμετρο 500 μ.) ενός πρόβουνου του ορεινού όγκου των βουνών της Παραμυθιάς.
Συντεταγμένες: 39.439885, 20.550187

Κούτσι (Ηγουμενίτσα) 
Ο οικισμός στο Κούτσι βρίσκεται σε φυσικά οχυρή θέση, σε ύψωμα 300 μ. και περιβάλλεται από πολυγωνικό τείχος που καλύπτει μόνο την ανατολική πλευρά, τμήμα της δυτικής, καθώς και τα βατά σημεία της βόρειας πλευράς του. Η έκταση του είναι περίπου 55 στρέματα και η επιφάνειά του ομαλή με ήπια κλίση προς τα ανατολικά. Με εξαίρεση την οχύρωση, ελάχιστα κατάλοιπα των αρχαίων χρόνων έχουν διατηρηθεί και περιορίζονται ως επί το πλείστον σε απλά λαξεύματα θεμελίωσης πάνω στο φυσικό βράχο. Το πολυγωνικό τείχος του οικισμού που έχει συνολικό μήκος 990 μ. και πάχος περίπου 3,50 μ. ενισχύεται με θλάσεις και ορθογώνιους πύργους. Το τείχος αποτελείται από προσεκτικά αρμολογημένους ογκόλιθους. Η κύρια πύλη του οικισμού βρίσκεται στα δυτικά, έχει πλάτος 5 μ. στην εξωτερική πλευρά της και 4,10 μ. στην εσωτερική, ενώ προστατεύεται με μία ισχυρή προβολή του τείχους. Μία δευτερεύουσα πύλη βρίσκεται στη δυτική πλευρά της οχύρωσης. 
Συντεταγμένες: 39.682675, 20.542513

Λυγιά (Ηγουμενίτσα) 
Ο περιτειχισμένος οικισμός των τριών συνεχόμενων κάστρων στη χερσόνησο της Λυγιάς στις εκβολές του Καλαμά, βόρεια του κόλπου της Ηγουμενίτσας καταλαμβάνει συνολική έκταση περίπου 580 στρεμμάτων.  Το ανατολικό, μικρότερο σε έκταση -περίπου 12 στρέμματα- κάστρο της χερσονήσου είναι κτισμένο κατά το ισοδομικό σύστημα και καταλαμβάνει το μεμονωμένο ύψωμα. Καλύτερα διατηρούνται η νότια και η ανατολική πλευρά του, οι οποίες προστατεύονται από εννέα πύργους, τέσσερις ημικυκλικούς και πέντε ορθογώνιους. Το κάστρο Β καταλαμβάνει το κύριο ύψωμα της χερσονήσου και η έκτασή του υπολογίζεται στα 200 περίπου στρέμματα. Συνδέεται με το ανατολικό ύψωμα μέσω ενός χαμηλού αυχένα, στον οποίο υπάρχουν ελάχιστα ίχνη τειχών. Η κατάσταση διατήρησης της οχύρωσης είναι αποσπασματική. Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα της βρίσκεται προς τα νοτιοανατολικά και σώζει κατάλοιπα δύο ημικυκλικών πύργων. Εντελώς αποσπασματικά σώζονται και τα ίχνη του δυτικότερου, μεγαλύτερου σε έκταση κάστρου (360 στρέμματα). Ίχνη του ισοδομικού τείχους του διασώθηκαν στην περιοχή του λιμανιού. 
Συντεταγμένες: 39.516203, 20.175449

Πύργος Ραγίου (Ηγουμενίτσα)
Ο αρχαιολογικός χώρος του Πύργου Ραγίου καταλαμβάνει την κορυφή λόφου στο μέσο του κάμπου Ραγίου - Κεστρίνης, κοντά στις παλιές εκβολές του ποταμού Καλαμά. Πρόκειται για ένα μικρό, καθαρά στρατιωτικού χαρακτήρα, φρούριο έκτασης τριών μόλις στρεμμάτων. Περιβάλλεται από ισχυρό ισοδομικό στο μεγαλύτερο τμήμα του τείχος, το οποίο ενισχύεται από ορθογώνιους οχυρωματικούς πύργους και σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Μικρό μόνο τμήμα του τείχους προς τα δυτικά κατασκευάστηκε σύμφωνα με το πολυγωνικό σύστημα τοιχοποιίας. Χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ. και αποτελεί την αρχαιότερη σωζόμενη οχύρωση του θεσπρωτικού χώρου. Ενδεικτικό στοιχείο της αμυντικής χρήσης του οχυρωμένου χώρου είναι η ύπαρξη μιας εντυπωσιακού μεγέθους δεξαμενής για τη συλλογή των ομβρίων υδάτων, η οποία είναι εξολοκλήρου λαξευμένη στο βράχο και έχει διάμετρο 13 μ. και βάθος πάνω από 5 μ. Σε γειτνίαση με τη δεξαμενή υπάρχει κατασκευή από μεγάλου μεγέθους γωνιόλιθους, πιθανόν ιερό ή κρηναίο. Στο βόρειο πύργο της αρχαίας οχύρωσης κτίστηκε ο λεγόμενος Πύργος, ένα ψηλό κτίριο για τη διαμονή της φρουράς του αγά της περιοχής. 
Συντεταγμένες: 39.537597, 20.200755
Λαδοχώρι Ηγουμενίτσας
Στη βόρεια έξοδο της Ηγουμενίτσας, στο χώρο όπου κατασκευάζεται το νέο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, ήρθε στο φως εκτεταμένη νεκρόπολη του 2ου και των αρχών του 3ου αιώνα μ.Χ. Η ποικιλία και ο πλούτος των ευρημάτων υποδηλώνει την ύπαρξη ενός αξιόλογου οικισμού στην περιοχή, ο οποίος ταυτίζεται με την πρώτη φάση του οικισμού που ανασκάπτεται στο Λαδοχώρι. Οι σωστικές ανασκαφές στην περιοχή του Λαδοχωρίου έχουν αποκαλύψει σημαντικά τμήματα του οδικού δικτύου του οικισμού φωτίζοντας πλευρές της οικιστικής του οργάνωσης, κατόψεις ιδιωτικών οικιών και χώρων που έχουν ταυτιστεί με καταστήματα, εργαστηριακού και αγροκτηνοτροφικού χαρακτήρα εγκαταστάσεις, λουτρικά συγκροτήματα, ενώ δε λείπουν και τα παραδείγματα ιδιαίτερα επιμελημένων κατοικιών με πολλά δωμάτια, αύλειους χώρους, μαρμάρινους κιονίσκους και ψηφιδωτά δάπεδα. Οι τοίχοι των κτηρίων, οι οποίοι διατηρούνται κατά μέσο όρο σε ύψος 0,50 μ., είναι κατασκευασμένοι από μικρούς, αδρά επεξεργασμένους ασβεστόλιθους και ασβεστοκονίαμα ως συνδετική ύλη.

Ντόλιανη (Δ.Δ. Γεροπλάτανου, Δήμος Παραπόταμου)
Ο οικισμός της Ντόλιανης αναπτύσσεται επάνω σε λόφο, τον οποίο περιτρέχει ο ποταμός Καλαμάς από τα δυτικά και εν μέρει τα νότια. Η θέση είναι φυσικά οχυρωμένη, καθώς κυρίως από τη δυτική, αλλά και τη νότια πλευρά, οι πλαγιές είναι βραχώδεις, εξαιρετικά απόκρημνες και μη προσπελάσιμες. Για την προστασία των βατών πλευρών στο βόρειο και ανατολικό τμήμα του λόφου κατασκευάστηκε διπλός οχυρωματικός περίβολος. Με τείχος ενισχύθηκαν και τα βατά σημεία στο νοτιοδυτικό τμήμα της ακρόπολης. Σε όλη την έκταση της ακρόπολης είναι σήμερα ορατά νεότερα κτήρια υπό μορφή χαλασμάτων κάτω από λιθοσωρούς καταπεσμένου οικοδομικού υλικού. Πρόκειται, ως επί το πλείστον, για κατοικίες αγροτοκτηνοτροφικού χαρακτήρα. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει αποσπασματικά σωζόμενο κτίσμα με τοξωτά ανοίγματα και ιδιαίτερα επιμελημένη τοιχοποιία, που κατασκευάστηκε κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους επάνω στο νοτιοανατολικό πύργο του εσωτερικού οχυρωματικού περιβόλου. Τα νεότερα κτήρια συνδέονται μεταξύ τους με περιβόλους από ξερολιθιά και επικοινωνούν μέσω μονοπατιών.
Συντεταγμένες: 39.534600, 20.353189

Οικισμός Βραχωνά

Ο εγκαταλειμένος παραδοσιακός οικισμός του Βραχωνά βρίσκεται σε ένα λόφο ΝΑ των Συβότων και αποτελείτε από 50 περίπου ερειπωμένα σπίτια. Τα περισσότερα είναι διώροφα με θολωτές κατασκευές στο ισόγειο, κατασκευασμένα από πέτρα της περιοχής και χρονολογούνται από το 18ο - 19ο αιώνα. Στα δυτικά του οικισμού υπάρχουν τα ερείπια μικρής ακρόπολης των προϊστορικών χρόνων.
Μιχάλιαρι 
Ερείπια Βυζαντινού οικισμού & λιθόστρωτου δρόμου, 2 χιλιόμετρα νότια των Φιλιατών
Βρίσκεται στην σημερινή περιοχή του Αγ. Δονάτου (Σαμέτια) Στην κορυφή της Παραμυθιάς θέση Λιμπότι και ιδρύθηκε το 167 π.χ.
Αρχαία Κεστρίνη

Κάστρο Μαργαριτίου

Βρίσκεται στον Δήμο Μαργαριτίου, νότια του χωριού Μαργαρίτι πάνω σε πετρώδη λόφο. Σήμερα είναι ερειπωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του. Η κεντρική τοξωτή πύλη του κάστρου ήταν στην βορειοδυτική πλευρά του, όπου υπήρχαν επίσης δυο στρογγυλοί πύργοι, από τους οποίους σήμερα σώζεται ο ένας.
Συντεταγμένες: 39.354655, 20.439377

Κάστρο Σουλίου (Κιάφας)
Βρίσκεται στην Κοινότητα Σουλίου, στην κορυφή του λόφου της Κιάφας, δυτικά του οικισμού του Σουλίου.
Συντεταγμένες: 39.358279, 20.639962

Κασνέτσι
Βόρεια του χωριού Μύλοι, βορειοδυτικά των Φιλιατών, δεξιά του δρόμου Φιλιατών-Σαγιάδας, επάνω σε κωνικό λόφο βρίσκεται το μικρό κάστρο. Ασβεστόχτιστο τείχος πάχους 2μ. με μικρούς και μεγάλους απελέκητους λίθους και περίμετρο 360μ. περιβάλλει τη σχετικά επίπεδη κορυφή του λόφου, έκτασης 0,55 εκταρίων. Το κάστρο ενισχύουν επτά ορθογώνιοι πύργοι. Η κύρια πύλη βρίσκεται στην ανατολική πλευρά, ενώ δύο άλλες στη δυτική και βόρεια. Οχετός, πλάτους 0,15-0,20μ. και ύψους 0,55μ. χρησίμευε για την αποχέτευση των νερών της βροχής. Στο εσωτερικό του κάστρου διατηρείται μία ορθογώνια αασβεστόχτιστη καμαροσκέπαστη δεξαμενή, διαστάσεων 4Χ2,5μ., επιχρισμένη με υδραυλικό κονίαμα, η οποία χρησίμευε για αποθήκευση νερού.
Συντεταγμένες: 39.638363, 20.280274

Χώροι που είναι ορατοί περιμετρικά:

Γεφύρια του Νομού Θεσπρωτίας
  • Καλπακιώτικο Γεφύρι. Κάτω από τους Φιλιάτες, κοντά στο χωριό Ελαία (Καλπάκι), γεφυρώνει το Καλπακιώτικο ποτάμι. 

  • Γεφύρι στη Γκρίκα. Στην περιοχή της Μουργκάνας, κάτω απ' το χωριό Αμπελώνας (Πόβλα), γεφυρώνει τον ποταμό Παύλα.

  • Γεφύρι στο Πουσί. Κοντά στους Φιλιάτες, κάτω απ' το χωριό Φοινίκι.
  • Γεφύρι της Γκούμανης. Κοντά στο χωριό Ράγιο, γεφυρώνει το Φιλιατιώτικο ποτάμι (ή Καλπακιώτικο) λίγο πριν πέσει στον Καλαμά.
  • Μάρμαρο. Κοντά στο χωριό Χαραυγή (Λύκος), στην τοποθεσία "Τκουρβέτσι", γεφυρώνει τον λάκκο Μάρμαρο.
  • Γεφύρι του Βαθυλακκού. Στην περιοχή του Φαναρίου, κοντά στο χωριό Μανδρότοπος (Στανοβό), στον κάμπο της Γκρόπας. Γεφύρωνε τον λάκκο Άμπουλας, λίγο πριν χυθεί στην παλιά κοίτη του Κωκυτού.
  • Γεφύρι του Γκούμου. Πάνω απ' την Παραμυθιά, στην είσοδο του χωριού Αγία Κυριακή (Πόποβο), γεφυρώνει τον λάκκο του Γκούμου.
  • Γεφύρι της Εκκλησιάς. Στην περιοχή της Μουργκάνας, μέσα στο χωριό Τσαμαντάς, στο μεσοχώρι, δίπλα στην εκκλησία, γεφυρώνει τον λάκκο Στέρα.
  • Γεφύρι της Μενίνας. Έξω απ' το χωριό Νεράιδα (Μενίνα), πάνω στον Καλαμά. 

  • Υδατογέφυρα του ΑΪ Θανάση. Στο Πάρκο Αναψυχής της Πέρδικας, κοντά στο μοναστήρι του Αϊ Θανάση. Γεφυρώνει τον μικρό ποταμό Παραμυθιώτη.
  • Γεφύρι της Καβάλας. Στον δρόμο για την Μουργκάνα, μέσα στο χωριό Άγιοι Πάντες, γεφυρώνει τον λάκκο της Καβάλας. 

Στα Μοναστήρια και τους Ιερούς ναούς -όπως είναι φυσικό- δεν επιβάλλεται χρέωση εισόδου. Μερικά Χριστιανικά μνημεία που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους επισκέπτες είναι τα εξής:

Χώροι που είναι επισκέψιμοι έπειτα από συνεννόηση

στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου