Γεννημένη πριν 24
χρόνια σε ένα πολύ μικρό χωριό της Β. Ολλανδίας, η πανέμορφη Marloes Horst κάνει
τα τελευταία 2-3 χρόνια τα δικά της, αρκετά σημαντικά βήματα στο χώρο της μόδας,
έχοντας πλέον σαν βάση τη Νέα Υόρκη.
Η Marloes ξεκίνησε τη καριέρα
της στα 15 όταν έκανε τις πρώτες φωτογραφήσεις στη χώρα της για εφηβικές μόδες.
Τη «μεγάλη» της στιγμή την είχε όταν έκανε το πρώτο διαφημιστικό της για τον
Οίκο Valentino (άρωμα), ενώ μέχρι τότε δούλευε στις αγορές κυρίως ανατολικών
χωρών εξαιτίας του παρουσιαστικού της. Πρόσφατα, εκτός από τη συνεργασία της με
την «Victoria's Secret», πρωταγωνιστεί και στη νέα καμπάνια της DKNY, για το
άρωμα «Delicious», αλλά αποτελεί και το βασικό «πρόσωπο» των εσωρούχων
«Free People», ενώ παράλληλα τα editorials σε μεγάλα περιοδικά μόδας διαδέχονται
το ένα το άλλο.
Βρίσκεται σε μικρή απόσταση περίπου 4 χλμ. από
τους Φιλιάτες, σε υψόμετρο
260 μ.. Πρόκειται για ορεινό χωριό, ο πληθυσμός του οποίου, ασχολούμενος κυρίως
με την μικροκτηνοτροφία και περισσότερο με τη γεωργία, το 1928 αριθμούσε 493
κατοίκους, έχοντας δημοτικό σχολείο και ταχυδρομικό γραφείο. Το 1971 αριθμούσε 268 κατοίκους, το
1981 ήταν 233, ενώ το 2001 αριθμούσε 245
κατοίκους.
Η παλαιότερη ονομασία του
χωριού ήταν Σπάρταρη και το 1929 μετονομάστηκε σε Τρικόρυφο.
Θεσπρωτία
Η
Θεσπρωτία είναι από τις πιο προικισμένες σε φυσική ομορφιά περιοχές της Ηπείρου.
Διαθέτει ορεινές περιοχές που γοητεύουν με τα καταπράσινα τοπία και τους
επιβλητικούς τους όγκους, παραθαλάσσια χωριά που μαγεύουν με τις δαντελωτές
ακρογιαλιές τους και τα απάνεμα γραφικά λιμανάκια τους. Η περιοχή κατοικείται
από τα πανάρχαια χρόνια. Στα εδάφη της η μυθολογία έσμιξε με την ιστορία,
δημιουργώντας ένα ξεχωριστό ιστορικό μωσαϊκό.
Ιστορία
Η
εμφάνιση του ανθρώπου στην Θεσπρωτία ανάγεται στην Παλαιολιθική Περίοδο. Αυτό
αποδεικνύεται από τα ευρήματα στο Ελευθεροχώρι στις σπηλιές της Ψάκας και της
Σίδερης, καθώς και σε διάφορες περιοχές της κοιλάδας του Κωκυτού . Είναι ευρέως
γνωστή η εγκατάσταση των Θεσπρωτών περί το 2000 π.Χ. στην Ήπειρο, οι οποίοι
ιδρύουν οικισμούς και εδραιώνονται στην περιοχή. Η ρωμαϊκή κατάκτηση που
ακολούθησε ευνόησε την ανάπτυξη πόλεων. Η πιο γνωστή από αυτές ήταν η Φωτική,
που βρισκόταν βόρεια της Παραμυθιάς, και η ίδρυση της οποίας ανάγεται στον 1ο
π.Χ. αι. Η Θεσπρωτία, καθ' όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
αποτελούσε τμήμα της διοικητικής μονάδας της Παλαιάς Ηπείρου. Η γεωγραφική της
θέση την καθιστούσε προπύργιο του δυτικού άκρου της αυτοκρατορίας. Γι' αυτό το
λόγο δεχόταν πολύ συχνά ληστρικές επιδρομές και επιθέσεις. Στη συνέχεια αποτελεί
τμήμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ενώ το 15ο αιώνα αποτελεί διοικητικό κομμάτι
της Βενετσιάνικης Δημοκρατίας. Οι Βενετοί, κυρίαρχοι της Αδριατικής και του
Ιονίου, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη Σαγιάδα, το Φανάρι και την Πάργα. Ιδρύουν
οικισμούς μεταξύ των οποίων η Οσδίνας ή Ουζντίνας (σημερινές Πέντε εκκλησιές), η
Ηγουμενίτσα και η Παραμυθιά οι οποίες γνωρίζουν μεγάλη ακμή. Μετά τους Βενετούς
ακολουθούν οι Οθωμανοί. Οι περιοχές του κάμπου γίνονται τσιφλίκια και
αναπτύσσονται το εμπόριο και η βιοτεχνία ενώ οι Οθωμανοί χτίζουν τζαμιά, χάνια
και άλλα οικοδομήματα. Οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών δουλεύουν στα τσιφλίκια
και είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν φόρο στο οθωμανικό κράτος, ενώ αναπτύσσονται
τεχνικές, εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες όπως η βυρσοδεψία, τα
παζάρια, η χειροτεχνία, η σιδηρουργία, η χαλκουργία κτλ. Οι εκτεταμένες πεδιάδες
της Θεσπρωτίας χρησιμοποιούνται επίσης από τους νομαδικούς κτηνοτροφικούς
πληθυσμούς ως βοσκοτόπια. Εξαίρεση στην πληρωμή φόρου αποτελούσαν οι ορεινές
περιοχές και συγκεκριμένα η περιοχή του Σουλίου, η αυτονομία του οποίου πέρασε
στη συλλογική μνήμη, όχι μόνο της περιοχής, αλλά και ολόκληρου του ελληνικού
έθνους, ως συμβολικός τόπος αντίστασης στην οθωμανική κυριαρχία. Οι κάτοικοι του
Σουλίου ασχολούνταν με την κτηνοτροφία ενώ η περιοχή αποτελούσε καταφύγιο για
όσους διώκονταν από τους Οθωμανούς. Από την Παραμυθιά καταγόταν ο Διονύσιος ο
Φιλόσοφος ή Σκυλόσοφος ο οποίος οργάνωσε την πρώτη επαναστατική κίνηση στα
Ιωάννινα το 1611.
Ανθρωποι και πολιτισμός
Το μεγάλο μέρος
του πληθυσμού της περιοχής σήμερα ασχολείται με τη γεωργία, ιδιαίτερα με την
παραγωγή κηπευτικών με χρήση θερμοκηπίων, την καλλιέργεια ρυζιού και βαμβακιού,
καθώς και την καλλιέργεια ελαιόδεντρων που παράγουν εκλεκτής ποιότητας λάδι και
μεγάλες βρώσιμες ελιές. Επίσης στους κάμπους καλλιεργούνται εσπεριδοειδή και
φρούτα. Με την κτηνοτροφία, σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου οι κάμποι της
Θεσπρωτίας αποτελούσαν τα μεγάλα βοσκοτόπια των Βλάχων και των Σαρακατσάνων της
Πίνδου, σήμερα ασχολούνται όλο και λιγότεροι, ενώ η αλιεία στον ποταμό Καλαμά
και στα παράλια του Ιονίου Πελάγους, προσφέρει σημαντικά στην τοπική οικονομία.
Η βιοτεχνία είναι και αυτή λιγότερο ανεπτυγμένη σε σχέση με το εμπόριο που
αναπτύσσεται μέσω του λιμανιού της Ηγουμενίτσας και τον τουρισμό, που αποτελούν
πολύ σημαντικούς παράγοντες της οικονομίας της ευρύτερης περιοχής. Η ευρύτερη
περιοχή της Θεσπρωτίας γνώρισε πολύ έντονα τη μετανάστευση και την ξενιτιά
ιδιαίτερα από τη δεκαετία 1950 και μετά, με κύριο προορισμό την Γερμανία αλλά
και τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Το γεγονός αυτό πέρασε ως βίωμα στους
κόλπους των τοπικών πολιτισμών και εκφράστηκε έντονα μέσα από την μουσική τους
παράδοση. Η μουσική παράδοση της περιοχής εντάσσεται στην ευρύτερη μουσική
παράδοση της Ηπείρου με επιρροές τόσο από την Αλβανία, το πολυφωνικό τραγούδι
και τη γιαννιώτικη παράδοση, όσο και από την αρβανίτικη δημοτική μουσική της
περιοχής. Το πολυφωνικό τραγούδι το συναντάμε στην περιοχή των Φιλιατών.
Πρόκειται για μια ιδιαίτερη τεχνική τραγουδίσματος που στον ελληνικό χώρο
εντοπίζεται στην συνοριακή περιοχή που εκτείνεται από τις ακτές του Ιονίου και
φτάνει μέχρι την περιοχή της Κόνιτσας και από τον ποταμό Καλαμά έως τα
ελληνοαλβανικά σύνορα. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι, οι θεατρικές ομάδες και οι
λοιποί φορείς της Ηγουμενίτσας και της Παραμυθιάς συμβάλουν στην γενικότερη
πολιτιστική ζωή του τόπου. Τους καλοκαιρινούς μήνες οργανώνονται σε όλο το νόμο
ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως τα Θεσπρωτικά, Φεστιβάλ πολυφωνικού
τραγουδιού, συναυλίες, εκθέσεις φωτογραφίας. Τα παραδοσιακά πανηγύρια
συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου ιδιαίτερα τους ξενιτεμένους της
περιοχής.
Χωροθέτηση
Ο Νομός Θεσπρωτίας είναι ένας από
τους 4 νομούς της Ηπείρου, και βρίσκεται στο Β.Δ. τμήμα της. Συνορεύει προς τα
Β. με την Αλβανία, με το νομό Ιωαννίνων στα ανατολικά και προς τα Ν. με το νομό
Πρεβέζης. Από δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος.Η έκτασή του είναι 1515
τ.χλμ. και ο πληθυσμός του φτάνει τους 44.488 κατοίκους.Αποτελείται από τους
δήμους Ηγουμενίτσας, Σαγιάδας, Αχέροντα, Συβότων, Μαργαριτίου, Παραποτάμου,
Παραμυθιάς, Φιλιατών και της κοινότητες Πέρδικας και Σουλίου.Το μεγαλύτερο μέρος
του νομού είναι ορεινό. Στη Δ. πλευρά του υπάρχουν τα όρη Φιλιατών υψ. 1064 μ.,
και τα όρη της Πάργας υψ.927 μ. . Στα σύνορα με την Αλβανία δεσπόζουν τα όρη
Τσαμαντά, ενώ στη μεριά προς το νομό Ιωαννίνων βρίσκουμε τη συνέχεια των ορέων
Τσαμαντά με την Μουργκάνα υψ.1806 και της Παραμυθιάς, που αποτελούν προέκταση
των θρυλικών Σουλιώτικων βουνών με τις κορυφές Γκορίλα υψ 1658μ. και Χιονίστρα
υψ 1644μ., Όσο πλησιάζουμε τη θάλασσα, όμως, συναντάμε πολλές πεδιάδες, όπως
τις πεδιάδες του Καλαμά, της Παραμυθιάς, του Αχέροντα και του Μαργαριτίου. Ο
σπουδαιότερος ποταμός του νομού είναι ο Θύαμις (Καλαμάς) με παραπόταμους τους
Λαγκαδίτσα, Καλπακιώτικο και Χάβο. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Ηγουμενίτσα, που
είναι χτισμένη πάνω στον ομώνυμο κόλπο.
Φύση-περιβάλλον
Ο
νομός είναι γεμάτος από υγρoτόπους με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Το Φαράγγι
Αχέροντα, το δέλτα Καλαμά, το έλος Καλοδικείου, τα όρη Μουργκάνας, το δάσος πάνω
από την πόλη, το Δρέπανο με την εκτεταμένη αμμουδιά και τη λιμνοθάλασσα, πέρασμα
αποδημητικών πουλιών, τη χερσόνησο της Λυγιάς, τον αξιόλογο υγρότοπο του παλαιού
δέλτα του Καλαμά καθώς και τη νησίδα Πρασούδι.
Ασφάκες, σπάρτα, λαδανιές,
φτέρες, πλατάνια, ιτιές, αριές και άλλα είδη (περίπου 180) συνθέτουν τη χλωρίδα
του νομού. Ανάμεσά τους πολλά σπάνια, όπως η μόλτκια η πετρώδης, η σκαβιόζα η
ηπειρωτική, η σκουτελλάρια η λειμώνιος, αρκετά ενδημικά της Ελλάδας (δηλαδή είδη
που φύονται μόνο στη χώρα μας), όπως τα Cerastium brochypelatum ssp. pindigenum
και Crepis hellenicα ssp. hellenicα. Διαθέτει επίσης πλούσια πανίδα που
αποτελείται από τσακάλια, ζαρκάδια, σκαντζόχοιρους, δασοποντικούς, κουνάβι,
νυχτερίδα, αλεπού, κ.α., Από αμφίβια δεντροβάτραχος, λιμνοβάτραχος, σαλαμάνδρα
κ.α., και ερπετά, ποταμοχελώνα, κονάκι, οχιά, κοινή πρασινόσαυρα κ.α.. Η
ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι από τις πλουσιότερες στην Ήπειρο με σημαντικά
είδη όπως: λαγγόνα, αργυροπελεκάνος, αργυροτσικνιάς, σταχτόχηνα,
πρασινοκεφαλόπαπια, πελεκάνος, φαλαρίδα. Εξίσου σημαντική είναι και η
ιχθυοπανίδα της περιοχής με είδη όπως η σαρδέλα, παπαλίνα, χέλι, ζαργάνα,
αθερίνα, κέφαλος, μουξινάρι, γάστρος, λαβράκι, συναγρίδα, τσιπούρα, λυθρίνι,
μουρμούρι, σπάρος , γόπα, κουτσομούρα, μπαρμπούνι, γουβί,
γλώσσα.
Οι εκβολές του Καλαμά
Βρίσκονται στο δυτικό
τμήμα του νομού έχουν έκταση 8.531τ.χλμ. και είναι ενταγμένες στο δίκτυο Natura
2000. Η ένωση του γλυκού με το αλμυρό νερό, δημιουργεί μεγάλη ποικιλία από
οικότοπους, λιμνοθάλασσες, γλυκόβαλτους, καλαμώνες, αλμυρόβαλτους, λασποτόπια,
που έχουν μεγάλη αξία γιατί φιλοξενούν σημαντικούς αριθμούς πουλιών. Μεγάλες
εκτάσεις από πλημμυρισμένα έλη αποτελούν μεταναστευτικούς σταθμούς για τα πουλιά
και είναι εξίσου ζωτικοί με τις περιοχές, όπου αναπαράγονται ή ξεχειμωνιάζoυν. Η
εξαιρετικά σπάνια λεπτομύτα έχει παρατηρηθεί εδώ, κατά το μακρύ ταξίδι της
ανάμεσα στην Κεντρική Αφρική και τη Σιβηρία. Στις εκβολές έρχονται ερωδιοί για
να ξεχειμωνιάσουν. Ο αριθμός των αργυροτσικνιάδων, που διαχειμάζουν στον Καλαμά,
είναι από τους μεγαλύτερους στην Α. Μεσόγειο.
Το έλος
Καλοδίκι
Βρίσκεται στα νότια του νομού Θεσπρωτίας και αποτελεί,
σημαντικό σταθμό για μεταναστευτικά πουλιά. Έχει έκταση 786 τ.χλμ. και είναι
ενταγμένο στο δίκτυο Natura 2000. Πολλά υδρόβια πουλιά όπως ερωδιοί, πάπιες,
ποταμίδες και αρπακτικά όπως χρυσαετοί, τσίφτηδες, γερακίνες, βρίσκουν καταφύγιο
και τροφή στους καλαμώνες του έλους. Στο βόρειο τμήμα του, μια μεγάλη έκταση
καλύπτεται από νούφαρα που ανθίζουν στο τέλος του Μαΐου.
Στενά
Καλαμά
Βρίσκονται στα ανατολικά του νομού. Έχουν έκταση 1820 τ.χλμ.
και είναι ενταγμένα στο δίκτυο Natura 2000. Αποτελούνται από έντονες
βραχοπλαγιές και φιλοξενούν 13 είδη αρπακτικών πουλιών, όπως το όρνιο, ο
ασπροπάρης, ο χρυσαετός κι ο φιδαετός, ενώ στα νερά του Καλαμά που ρέει ανάμεσα
τους απαντώνται ο βάτραχος της Ηπείρου και η βίδρα. Από θηλαστικά διαβιούν στην
γύρω περιοχή ο λύκος, το ζαρκάδι κι ο αγριόγατος.
Τα στενά του
Αχέροντα
Βρίσκονται στα νοτιοανατολικά του νομού. Έχουν έκταση
11.692 τ. χλμ. και είναι ενταγμένα στο δίκτυο Natura 2000. Το έντονο ανάγλυφο
της περιοχής των στενών, οι απότομες κλίσεις των γύρω βουνών, η πλούσια βλάστηση
και τα καθαρά και ορμητικά νερά του ποταμού, συνθέτουν ένα τοπίο ιδιαίτερης
ομορφιάς. Σε αρκετά τμήματα του ποταμού, εκεί όπου η ροή του είναι ομαλή,
σχηματίζονται νερόλακκοι και μικρές λιμνούλες, τόποι ιδανικοί για τη διαβίωση
πολλών αμφιβίων και ψαριών. Στις βραχώδεις πλαγιές των στενών του Αχέροντα
φωλιάζουν πολλά είδη αρπακτικών πουλιών, όπως γερακίνες, ξεφτέρια,
βραχοκιρκίνεζα, ασπροπάρηδες, φιδαετοί, ενώ στην ευρύτερη περιοχή συχνά
απαντώνται όρνια, πετρίτες, σπιζαετοί και χρυσαετοί. Μεγάλα θηλαστικά, όπως οι
λύκοι και τα αγριογούρουνα, αναζητούν τροφή και καταφύγιο στις δασωμένες πλαγιές
στο φαράγγι. Στα νερά του ποταμού ζει η βίδρα, και αναπαράγονται περισσότερα από
εννέα είδη ψαριών, ένα από τα οποία είναι ο αχερωνογοβιός, ενδημικό είδος του
Αχέροντα.
Τοπικές γεύσεις
Θεσπρωτική γη είναι πλούσια και
παράγει εκλεκτά προϊόντα μεταξύ των οποίων, ελιές, λάδι, φρέσκα ψάρια, μέλι,
εσπεριδοειδή, τσίπουρο, τυροκομικά προϊόντα και λουκάνικα. Χαρακτηριστικά φαγητά
της περιοχής είναι η λαχανόπιτα, η κρεατόπιτα, η μακαρονόπιτα, η γαλατόπιτα, το
κολοκυθόριζο, το πατατοκολόκυθο, σπανάκι γιαχνί, κουκιά με πατάτες , χόρτα με
αυγά, αρνί σούβλας, κοντοσούβλι και φρέσκα ψάρια στα
κάρβουνα.
Δραστηριότητες
Οσοι ασχολούνται με την
ορειβασία και την πεζοπορία μπορούν να περπατήσουν το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων
διαδρομών Ε6. Με αφετηρία την πόλη της Ηγουμενίτσας το μονοπάτι διασχίζει την
Παραμυθιά και το βουνό Γκορίλα 1.658 μ., και καταλήγει στην Δωδώνη του νόμου
Ιωαννίνων. Σε υψόμετρο 1.658 μ., το όρος Γκορίλα είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό
της Θεσπρωτίας. Επίσης προσεγγίζεται από την πλευρά της Παραμυθιάς αλλά και από
την Αγία Κυριακή. Από την Παραμυθιά, διαδρομή είτε μέσα από την πόλη της
Παραμυθιάς είτε από την περιοχή του Κάστρου της Ελέας μέσω σηματοδοτημένου
μονοπατιού φτάνει κανείς στην σπηλιά του Αγίου Αρσένη. Στο εσωτερικό της σπηλιάς
υπάρχει μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στην μνήμη του Αγίου. Άλλη ενδιαφέρουσα
διαδρομή είναι από την Σκάλα Τζαβέλαινας προς το Σούλι. Πρόκειται για μια
διαδρομή μέτριας δυσκολίας, διάρκειας τεσσάρων ωρών, με θεά τον ποταμό Αχέροντα.
Ιππασία προσφέρεται στο όρος Γκορίλα και στον ποταμό Κόκκυτο, σε μικρές
διαδρομές στα μονοπάτια και τα δάση στο αρχαίο κάστρο της Παραμυθιάς, στο αρχαίο
κάστρο Ελέας, στον κάμπο Παραμυθιάς, στα χωριά της ορεινής Θεσπρωτίας κ.ά. Με
River Trekking στον Αχέροντα, πεζοπορία σε μονοπάτια που βρίσκονται στις όχθες
και σε ορισμένα σημεία μέσα στο ποταμό Αχέροντα σε μια βατή διαδρομή που αρχίζει
από την Γλυκή με προορισμό τις πηγές του Αχέροντα. Υπάρχει η δυνατότητα
μετάβασης και στις δύο όχθες, μιας και το ποτάμι σε αρκετά σημεία είναι ρηχό.
Για αρκετά μεγάλη απόσταση, έχετε εύκολη πρόσβαση στις κοινοτικές οδούς. Με
Canyoning μόνο για τους γνώστες του σπορ, στα στενά του Αχέροντα, διασχίζοντας
τα φαράγγια περπατώντας και χρησιμοποιώντας σχοινιά στους κάθετους βράχους και
σε σημεία που σχηματίζονται μικροί καταρράκτες. Η διαδρομή από τον Αχέροντα έως
την γέφυρα Ντάλα γίνεται σε 2-3 ώρες. Με Rafting, Kayak & Canoe-Kayak στον
Αχέροντα. Κατάβαση ποταμού με φουσκωτή βάρκα, μονοθέσια, διθέσια έως και
οκταθέσια, αλλά και με canoe. Για αρχάριους, ο Αχέροντας είναι το ιδανικό μέρος,
μιας και υπάρχουν οργανωμένες επιχειρήσεις που προσφέρουν τον κατάλληλο
εξοπλισμό για τις διαδρομές, αλλά και επαγγελματίες συνοδούς οδηγούς. Από τις
μεγαλύτερες διαδρομές είναι του Αχέροντα - (Σερτζιανά - Γλυκή) 12 χλμ, 4ου
βαθμού δυσκολίας και στον Καλαμά (Βροσίνα-Πλακωτή) 15 χλμ, 1ου βαθμού. Όλος ο
νομός προσφέρετε για Mountain Bike στο επαρχιακό οδικό δίκτυο που είναι κατάφυτο
από δέντρα και λουλούδια. Πτήσεις αλεξίπτωτου πλαγιάς ή Parapente γίνονται από
τον Ορειβατικό Φυσιολατρικό & Αεραθλητικό σύλλογο Παραμυθιάς στην πλευρά του
όρους Γκορίλα.
Αποδράσεις
Στην αναζήτηση σας στην
Θεσπρωτία επισκεφτείτε:
Τον πύργο Pάγιου, στη Λυγιά 13 χλμ. από την
Hγουμενίτσα, είναι ό,τι έχει απομείνει από την αρχαία πόλη Tορώνη.
Tο
μοναστήρι Παγανιών του 18ου αι., με τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, που έχει χτιστεί
για δεύτερη φορά, 40 χλμ. από την Hγουμενίτσα.
Την ακρόπολη του Δημόκαστρου
(Δίδυμο κάστρο) που ήταν η αποικία των αρχαίων Kορινθίων. Tο Δημόκαστρο είναι
στη θέση της αρχαίας πόλης Eλίνα, στο χωριό Πέρδικα.
Τoν οχυρωμένο οικισμό
της Kλασικής - Eλληνιστικής περιόδου, στη Φασκομηλιά και το Πολυνέρι.
Την
μονή Γηρομερίου που στα χρόνια της Tουρκοκρατίας λειτουργούσε ως κρυφό σχολείο,
στους Φιλιάτες.
Την μονή Kαμίτσιανη, στους Φιλιάτες, που ιδρύθηκε το 1613 και
έχει αξιόλογες τοιχογραφίες του 18ου αι.
Την αρχαία πόλη Γιτάνη η Tιτάνη, 7
χλμ. από τους Φιλιάτες. H Tιτάνη υπήρξε σημαντική πόλη κατά τον 4ο αι. π.X. και
το κέντρο του βασιλείου του Πύρρου
